معرفی سبزی خالواش + طبع، خواص و نحوه مصرف آن

سبزی خالواش چیست؟

شاید تعجب کنید اگر بگوییم خالواش همان پونه است! درست شنیدید؛ خالواش نام دیگر پونه وحشی است. خالواش از دار و دسته نعناییان است و بوی آن هم خیلی شبیه به نعناست. کشف این سبزی و مصرف آن متعلق به امروز و دیروز نیست، بلکه حتی در کتاب‌های آشپزی رومیان هم نام پونه به چشم می‌خورد.

خالواش به جز مصارف آشپزی، خواص دارویی هم دارد و در گذشته برای دفع حشرات از آن استفاده می‌کرده‌اند. درست است که اسانس خالواش در عطرسازی استفاده می‌شود، اما ماده‌ای سمی (پولِگون) درون آن وجود دارد که استفاده از روغن پونه را به طور کلی منع می‌کند. سمی بودن اسانس پونه غلیظ به حدی جدی است که در زمان‌های دور پیشنهاد می‌شده که برای کشتن مار زنگی از آن استفاده کنند.

خالواش در فصل تابستان رشد می‌کند، اما محیطی که سایه روشن است و آفتاب به آن نمی‌تابد را بیشتر از مکان‌های گرم و سوزان می‌پسندد. خاک محیط باید غنی و مرطوب باشد تا پونه وحشی بتواند به خوبی رشد کند و قلمرو خودش را گسترش دهد.
با همه این تفاسیر، خالواش تازه یا خشک ضرری ندارد و هم‌سفره بسیاری از گیلانی‌هاست. می‌توانید این سبزی را به صورت تازه بخورید یا از خشک شده آن برای آشپزی یا درست کردن آب دوغ خیار معطر استفاده کنید.

طبع سبزی خالواش چگونه است؟

سبزی خالواش یا پونه طبعی گرم و خشک دارد. زیاده‌روی در مصرف این سبزی برای افرادی که طبع‌شان گرم است، گرگرفتگی و حساسیت‌هایی مانند قرمزی پوست و جوش را به همراه خواهد داشت.

خواص سبزی خالواش یا پونه وحشی

حال که با این سبزی آشنا شدید، بهتر است درباره خواص پونه یا خالواش هم بدانید. در این بخش بعضی از مهم‌ترین خواص این سبزی معطر را آورده‌ایم.

۱. بهبود عملکرد دستگاه گوارش

خالواش یکی از بهترین سبزیجات طبیعی برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش است. اگر معده درد دارید و دچار سوء هاضمه شده‌اید، مقداری پونه را با ماست ترکیب کرده و بخورید. دم کرده پونه و نبات هم می‌تواند مشکلتان را حل کند.
خالواش برای اسپاسم و گرفتگی عضلات شکم هم مفید است. این میوه نفخ و باد معده را از بین می‌برد و برای درمان دل درد و دل‌پیچه‌های شدید کارساز است.

۲. درمان سرماخوردگی و سینوزیت

همیشه آنتی‌بیوتیک‌ها و دارو‌های چرک خشک کن بهترین انتخاب برای درمان سرماخوردگی نیستند، این بار سبزی خالواش را به جای آن‌ها امتحان کنید و معجزه آن را ببینید. خالواش درد‌های ناشی از سرماخوردگی را کم می‌کند.
این سبزی خلط آور است و تمام مخاطی که درون گلو و سینوس‌ها وجود دارد را خارج می‌کند. خالواش تب‌بر است و یک داروی قوی برای ریشه کن کردن عفونت‌هاست. با مصرف یک لیوان دمنوش پونه می‌توانید به سرماخوردگی غلبه کنید و سلامتی‌تان را مجدداً به دست بیاورید.

۳. آرامش بخش و درمان افسردگی

اگر دائم عصبانی می‌شوید و نمی‌توانید کنترل اعصابتان را حفظ کنید، پیشنهاد می‌کنیم دمنوش پونه را امتحان کنید. خالواش ضد افسردگی است و آرامش از دست رفته را به شما برمی‌گرداند. با این دمنوش حتی می‌توان مشکلاتی مانند تشنج و حمله عصبی را برطرف کرد. سبزی خالواش برای درمان بی‌خوابی هم مفید است و خوابی آرام و باکیفیت را برایتان به ارمغان می‌آورد.

۴. بهبود درد‌های عضلانی

اگر زیاد ورزش کرده‌اید و تمام عضلات بدنتان گرفته، خالواش چاره کارتان است. مقداری خالواش تازه یا پودر شده را مصرف کنید تا اسپاسم عضلانی کم شود و بدنتان به آرامش برسد.

۵. بهبود رماتیسم و ورم مفاصل

رماتیسم و ورم مفاصل در اغلب افراد مسن دیده می‌شود. برای بهبود روماتیسم می‌توانید از گیاهان دارویی مانند خالواش هم استفاده کنید. از دلایل رماتیسم و ورم مفاصل می‌توان به افزایش اسید اوریک در بدن اشاره کرد. خالواش با کاهش این ماده، مانع از افزایش ورم مفاصل شده و درد‌های ناشی را رماتیسم را کاهش می‌دهد.

۶. تنظیم قاعدگی

اگر درد ناشی از عادت ماهانه برایتان غیر قابل تحمل شده، استفاده از خالواش کمکتان می‌کند. این گیاه خوشبو هورمون‌ها را تنظیم می‌کند و روان کننده عادت ماهانه است. با یک لیوان دمنوش خالواش، می‌توانید درد‌های ناشی از پریود را کاهش دهید و دوران قاعدگی را در آرامش سپری کنید.

مضرات و عوارض خالواش چیست؟

اگرچه پونه سرشار از خاصیت است، اما مصرف آن می‌تواند مضراتی هم به همراه داشته باشد. در ادامه به مضرات این سبزی عطرآگین اشاره کرده‌ایم.

۱. افزایش خطر سقط جنین

خالواش دارای مقدار قابل توجهی پولگون است. این ماده انقباضات رحم را افزایش می‌دهد و احتمال سقط جنین را بیشتر می‌کند؛ بنابراین خانم‌های باردار بهتر است از مصرف خالواش خودداری کنند.

۲. علائم آلرژیک

برخی از افراد ممکن است به ترکیبات موجود در خالواش حساسیت داشته باشند. از جمله علایم حساسیت به این سبزی می‌توان به حالت تهوع، اسهال و استفراغ، افزایش ضربان قلب و نامنظم شدن فشار خون اشاره کرد. اگر با خوردن خالواش احساس کردید که بدنتان واکنش‌های غیرطبیعی دارد، آن را از برنامه غذایی‌تان حذف کنید.

۳. احتمال مسمومیت

همان‌طور که گفتیم سبزی خالواش حاوی ماده‌ای سمی به نام پولگون است. در صورتی که در مصرف این سبزی زیاده‌روی کنید، احتمال مسمومیت افزایش پیدا می‌کند.

۴. مشکلات کبدی

خالواش یا پونه، حاوی متانول است. مصرف این سبزی روی عملکرد کبد تأثیر می‌گذارد و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند کبد چرب را افزایش می‌دهد.

نحوه مصرف خالواش یا پونه وحشی

سوال دیگری که درباره سبزی خالواش پیش می‌آید نحوه مصرف آن است. در اینجا دستورالعمل‌هایی را برای طریقه استفاده از این سبزی آورده‌ایم.

۱. دمنوش پونه یا خالواش

دمنوش پونه عطر و بویی دارد که بی‌نظیر است. برای استفاده از خواص این گیاه معطر می‌توانید چند برگ پونه را درون یک قوری دم کرده و سپس آن را به همراه مقداری عسل نوش جان کنید. این چای گیاهی پرخاصیت یک روز آرام و پرانرژی را برایتان رقم خواهد زد.

۲. عرق پونه

درست کردن دمنوش برایتان سخت است؟ عرق پونه را امتحان کنید. عرق پونه تمام خاصیت‌های این گیاه خوشبو را دارد. برای درمان مشکلات گوارشی می‌توانید عرق پونه را بعد از وعده غذایی ناهار و شام نوش جان کنید. مصرف نصف فنجان عرق پونه معجزه می‌کند و تمام درد‌ها و مشکلات گوارشی را از بین می‌برد.
از عرق پونه برای درست کردن شربت‌های خوش عطر و طعم هم استفاده می‌شود. مقداری عرق پونه را با تخم شربتی، خاکشیر و شکر ترکیب کرده و یک شربت هیجان‌انگیز آماده کنید.

۳. روغن پونه

روغن پونه سمی است و نمی‌توانید آن را بخورید؛ اما استعمال آن برای درمان عفونت‌های پوستی و حساسیت کارساز است. روغن پونه میکروب کش است و حساسیت‌های پوستی را به طور کامل برطرف می‌کند. مقداری از این روغن را در محلی که حساسیت دارد بمالید و معجزه آن را روی پوست ببینید.

۴. ترکیب پونه با مواد غذایی

خالواش یا پونه خشک شده را می‌توانید با مواد غذایی ترکیب کنید. مقداری پونه و نعنا خشک شده را به ماست و خیار اضافه کنید تا سردی آن گرفته شود. در اغلب دستورات آشپزی هم از پونه به عنوان معطر کننده غذا‌ها استفاده می‌شود. برای این که غذاهایتان بویی خوش داشته باشند، می‌توانید کمی پونه خشک شده به آن‌ها اضافه کنید.
ترشه تره گیلانی و مرغ‌ ترش گیلانی از جمله غذا‌های سنتی شمالی هستند که خالواش در آن‌ها استفاده می‌شود. با پخت این غذا‌ها می‌توانید با ذائقه گیلانی‌ها بیشتر آشنا شوید و غذا‌های مدل جدید را هم امتحان کنید.

سخن آخر

سبزی خالواش همان پونه وحشی است. این نام را گیلانی‌ها برای این سبزی معطر انتخاب کرده‌اند. خالواش، هم به صورت تازه استفاده می‌شود و هم به صورت خشک شده. گیلانی‌ها غذا‌های منحصر به فردی با این سبزی درست می‌کنند.
خالواش برای از بین بردن عفونت و درمان سرماخوردگی مفید است. این سبزی مشکلات گوارشی را بهبود می‌دهد و افسردگی را درمان می‌کند. البته زیاده‌روی در مصرف خالواش موجب پدیدار شدن عوارضی می‌شود. برای این که از خواص پونه بهره‌مند شوید، بهتر است مصرف آن را به کمتر از دو گرم در روز محدود کنید.اگر به شناخت سبزی‌ها علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌های «محتویات سبزی دلال و خواص آنها» و «سبزی سبزی پلو شامل چه سبزی‌هایی است؟» را نیز در ستاره مطالعه کنید.