چرا ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ شد؟ + ماجرای جالب خاکسپاری حافظ

تاریخ روز بزرگداشت خواجه حافظ شیرازی

از محبوب‌ترین شعرا فارسی که در تمام ادوار، چه از طرف صاحب‌نظران ایرانی و چه از سوی شاعران و ادبا غیرفارسی‌زبان، مورد ستایش قرار گرفته، حضرت حافظ است که به دلیل جایگاه ویژه‌اش در تاریخ ادبیات سرزمین‌مان، یک روز در تقویم را به روز حافظ اختصاص داده‌اند. 

درباره این که چرا بیستم مهر روز حافظ است، گفته شده که اولا در فصل پاییز و به ویژه مهر ماه، آب و هوای شیراز شکلی بهاری به خود می‌گیرد، و دیگر آن‌که کلمه مهر در اشعار حافظ پرتکرار است؛ خود کلمه مهر بدون مشتقاتش، حدود ۷۰ بار در اشعار حافظ و به معانی مختلف، مانند محبت، خورشید و حتی جشن مهرگان، استفاده شده است. ضمنا به دلیل انتخاب روز سعدی در فصل بهار، دیگر امکان انتخابی روزی در این فصل برای حافظ وجود نداشت و آب و هوای نه چندان مناسب شیراز در دو فصل تابستان و زمستان هم این دو فصل را از گزینه ها حذف می‌کرد؛ به همین دلیل پاییز انتخاب شد. 

درباره عدد ۲۰ هم گفته شده که این عدد بهترین عدد برای روز حافظ بود، چراکه به‌خوبی در یاد می‌ماند و می‌تواند یک ارزش‌گذاری برای شعر حافظ هم تلقی شود. از سوی دیگر در بیستم مهرماه، مدت زمان قابل توجهی از آغاز به کار مدارس و دانشگاه‌ها گذشته و اذهان مردم مشغول اتفاقات شروع سال تحصیلی نیست.

در ستاره بخوانید: ماجرای حکم اعدام حافظ چه بود؟

تاریخچه روز بزرگداشت حافظ

در سال ۱۳۷۵ بود که اختصاص روزی از سال به حافظ و سعدی توسط کوروش کمالی سروستانی، پژوهشگر، زبان‌شناس و نویسنده آثار ادبی، مطرح شد. وی در آن زمان، ریاست بنیاد فارس شناسی را بر عهده داشت و برنامه‌هایی برای توسعه فرهنگی استان در نظر گرفته بود. پس از در میان گذاشتن این ایده با جمعی از ادیبان آن زمان، در نهایت در سال ۱۳۷۶، روز اول اردیبهشت ماه به سعدی و بیستم مهرماه به حافظ اختصاص یافت. این در حالی بود که پیش از این تصمیم، هیچ روزی در ایران به عنوان یک روز فرهنگی و به نام شاعر یا نویسنده‌ای خاص نامگذاری نشده بود.

دلیل نامگذاری روز سعدی مشخص است؛ این شاعر بزرگ، گلستان و بوستان را در اردیبهشت ماه سروده و در ابتدای گلستان نیز از اردیبهشت یاد کرده است.

در ستاره بخوانید: پیام تبریک روز بزرگداشت حافظ 

هدف روز بزرگداشت حافظ چیست؟

هدف از روز بزرگداشت حافظ تبیین آرا و اندیشه‌های شاعر صاحب نام ایرانی و شناساندن ذوق و قریحه این شاعر بلند آوازه است. در واقع روز حافظ فرصت بسیار مناسبی برای شعرخوانی و یاد کردن از این شاعر بزرگ قرن هشتمی است و به همین مناسبت، هرساله در روز بزرگداشت خواجه شیراز، جشن‌ها و برنامه‌های متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود. برنامه های روز حافظ شامل شب شعر، گل افشانی آرامگاه حافظ، نمایش و رونمایی از دیوان‌های شعر حافظ و غیره است.

بیشتر بخوانید: حضرت حافظ از چه اعتقاد مذهبی پیروی می‌کرد؟ 

آشنایی با حافظ

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی (حدود ۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری برابر با ۷۰۶ – ۷۶۹ هجری شمسی)، شاعر بزرگ سدهٔ هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) و یکی از سخنوران نامی جهان است. بیش‌تر شعرهای حافظ غزل هستند که به‌ غزلیات حافظ شهرت دارند.

گفتنی است دربارهٔ سال دقیق تولد او بین مورخین و حافظ‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد، اما آنچه مسلم است، ولادت او در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از ۷۱۰ واقع شده و به گمان غالب بین ۷۲۰ تا ۷۲۹ ق روی داده‌است.

تاثیرپذیری حافظ از خواجو

گرایش حافظ به شیوهٔ سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوهٔ سخنش با او مشهور است. او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.

پدر و مادر حافظ

اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاءالدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده‌است.

در اشعار حافظ که می‌تواند یگانه منبع موثّق زندگی او باشد، اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او یافت می‌شود. آنچه از فحوای تذکره‌ها به دست می‌آید، بیشتر افسانه‌هایی است که از این شخصیت در ذهن عوام ساخته و پرداخته شده‌است. با این همه آنچه با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است، این است که حافظ با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان اصولاً مربوط به خانواده‌های مرفه و بعضاً متوسط جامعه بوده، در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده است.

در ستاره بخوانید: مجموعه ای از زیباترین اشعار حافظ شیرازی

حافظ در دربار شاهان

حافظ در دوران امارت شاه شیخ ابواسحاق (متوفای ۷۵۸ ق) به دربار راه پیدا کرد و احتمالاً شغل دیوانی پیشه نمود. او هم‌چنین علاوه‌بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان آل مظفر شامل شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است.

شغل حافظ چه بود؟

شاعری پیشه اصلی حافظ نبوده و امرار معاش او از طریق شغلی دیگر (احتمالاً دیوانی) تأمین می‌شده‌است. در این خصوص نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود دارد که بیان کننده اتکای او به شغلی جدای از شاعری است و در تعدادی از این اشارات به درخواست وظیفه (حقوق و مستمری) اشاره دارد. 

چرا حافظ به این نام ملقب شد؟

حافظ در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرده و از همین رو به حافظ ملقب شده است.

درگذشت حافظ

در مورد سال درگذشت حافظ اختلاف کمتری بین مورخان دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ۷۹۲ ق است. از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تألیف جامی (متولد ۸۱۷ ق) به‌صراحت این تاریخ به‌عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی در نقاب خاک کشیده‌است.

ماجرای جالب خاکسپاری حافظ

روایت است هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند، عده‌ای از متعصبان با استناد به اشعار حافظ دربارهٔ می‌گساری با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدهٔ دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند. قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد:

قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ
که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت

این شعر در بدخواهان شاعر تأثیر بسیاری گذاشته و همه را خاموش می‌کند.

در پایان پیشنهاد می‌کنیم در ستاره بخوانید: مجموعه ای تاب از تک بیتی های حافظ