نویسنده: مهدیه منصوری
بروزرسانی: 21 دی 1400
ستاره | سرویس مادر و کودک – جنین با وزن بیش از ۴۰۰۰تا ۴۵۰۰ گرم ماکروزومی یا جنین درشت محسوب می‌شود. درشتی جنین، زایمان طبیعی را با مشکل مواجه کرده و نوزاد را در معرض خطر ابتلا به عارضه‌هایی چون ترومای مادرزادی، هیپوگلیسمی نوزادی و مشکلات تنفسی قرار خواهد داد. همچنین نوزادان ماکروزومی در طولانی مدت در معرض خطراتی چون چاقی و مقاومت به انسولین خواهند بود. در این مقاله تمام دانستنی‌های مربوط به جنین درشت از جمله علائم این عارضه، علل و راه‌های مقابله با آن را باهم بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
علائم جنین درشت
تشخیص جنین درشت در دوران بارداری دشوار است. علائم و نشانه‌های احتمالی عبارت‌اند از:
۱. قد فاندال بلند
در دوران بارداری زمانی که برای معاینه و بررسی وضعیت جنین به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک هر بار قد فاندال شما را که در واقع فاصله بین بالاترین نقطه رحم تا استخوان پوبیس است، اندازه‌گیری می‌کند. اگر این عدد از یک حد معین بیشتر باشد، ممکن است از ماکروزومی یا جنین درشت خبر دهد.
۲. مایع آمنیوتیک زیاد
گاهی ممکن است مایع آمنیوتیک موجود در کیسه آب مادر بیش از حد زیاد باشد، شرایطی که به آن پلی هیدرامنیوس نیز گفته می‌شود. مایع آمنیوتیک جنین را در رحم احاطه کرده و او را در طول مدت دوران بارداری محافظت می‌کند. همچنین این مایع نشان‌دهنده مقدار ادرار کودک است و از آنجا که جنین بزرگ‌تر به نسبت ادرار بیشتری تولید می‌کند، زیاد بودن مقدار این مایع از دیگر نشانه‌های جنین درشت خواهد بود.
دلایل جنین درشت
جنین درشت یا ماکروزومی می‌تواند در اثر عوامل ژنتیکی یا وضعیت فعلی مادر از جمله چاقی یا دیابت در بارداری او رخ دهد و در مواقع بسیار نادر، شرایط سلامتی خود جنین سبب رشد زیاد او می‌شود؛ اما در برخی مواقع علت اضافه وزن جنین در حین تولد قابل توضیح نیست.
عوامل خطرساز جنین درشت
بسیاری از عوامل قادرند خطر ماکروزومی جنین را افزایش دهند که برخی از آن‌ها قابل کنترل بوده و برخی دیگر از کنترل انسان خارج است. به عنوان مثال:
۱. دیابت مادر
اگر مادر پیش از بارداری (دیابت قبل از حاملگی) یا در دوران بارداری (دیابت حاملگی) به دیابت مبتلا باشد، احتمال بروز ماکروزومی جنین وجود دارد و اگر این بیماری به خوبی کنترل نشود، نوزاد شانه‌های بزرگ‌تر و چربی بیشتری نسبت به سایر نوزادان خواهد داشت.
۲. سابقه‌ی جنین درشت در خانواده
اگر در زایمان قبلی خود تجربه‌ی جنین درشت را داشته‌اید، احتمال بروز ماکروزومی در بارداری بعدی بیشتر خواهد بود.
۳. چاقی مادر
احتمال ماکروزومی جنین در صورت چاقی مادر به مراتب بیشتر خواهد بود.
۴. افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری
افزایش وزن در دوران بارداری به میزان زیاد خطر ماکروزومی جنین را افزایش می‌دهد. اگر میزان اضافه وزن مادر در طول بارداری بیش از ۴ کیلو باشد، قطعاً نوزاد درشت‌تری به دنیا خواهد آورد.
۵. تعدد بارداری‌های پیشین
با هر بار حامله شدن مادر، خطر ماکروزومی جنین افزایش می‌یابد. با هر بارداری، میانگین وزن تولد نوزاد تا حدود ۴ اونس (۱۱۳ گرم) افزایش خواهد یافت.
۶. جنین پسر
وزن نوزادان پسر معمولاً کمی بیشتر از نوزادان دختر است.
۷. زایمان تأخیری
اگر بیش از دو هفته از تاریخ مقرر زایمان گذشته و هنوز کودک خود را به دنیا نیاورده‌اید، جنین بدون شک در معرض خطر ماکروزومی قرار دارد.
۸. سن مادر
خطر جنین درشت در زنان بالای ۳۵ سال به مراتب بیشتر است.
جنین درشت بیشتر از هر دلیل دیگر نتیجه دیابت مادر، چاقی یا افزایش وزن او در دوران بارداری است. اگر هیچ یک از این موارد مشاهده نشود و جنین کماکان مشکوک به ماکروزومی باشد، احتمالاً خود کودک مبتلا به یک بیماری نادر است که بر رشد او تأثیر گذاشته است.
جنین درشت بیشتر از هر دلیل دیگر نتیجه دیابت مادر، چاقی یا افزایش وزن او در دوران بارداری است. اگر هیچ یک از این موارد مشاهده نشود و جنین کماکان مشکوک به ماکروزومی باشد، احتمالاً خود کودک مبتلا به یک بیماری نادر است که بر رشد او تأثیر گذاشته است.
عوارض جنین درشت
ماکروزومی جنین سلامتی مادر و کودک را در دوران بارداری و پس از زایمان تهدید می‌کند. برخی از خطرات احتمالی ماکروزومی جنین برای مادر عبارت‌اند از:
۱. صدمه به مهبل
در هنگام زایمان، واژن مادر یا عضلات پرینه مابین واژن و مقعد، در معرض خطر پارگی قرار دارند.
۲. خونریزی بعد از زایمان
نوزاد درشت از انقباض معمول عضلات رحم پس از زایمان جلوگیری می‌کند که خونریزی بعد از زایمان در سطح بالا را به دنبال خواهد داشت.
۳. پارگی رحم
اگر مادر قبلاً تجربه‌ی یک عمل سزارین یا جراحی رحم را داشته باشد، رحم در زمان زایمان در معرض خطر پارگی قرار دارد. این مسئله می‌تواند زندگی مادر را تهدید کند.
خطرات احتمالی ماکروزومی جنین برای کودک
۱. چاقی
نوزادانی که در زمان تولد وزن بیشتری دارند، معمولاً در دوران کودکی چاق هستند.
۲. قند خون غیرطبیعی
برخی از نوزادان درشت با قند خون پایین‌تر از حد معمول متولد می‌شوند. در مواقع نادر قند خون بیش از حد زیاد است.
جنین درشت در بزرگسالی در معرض این خطرات خواهد بود:
جنین درشت در بزرگسالی در معرض این خطرات خواهد بود:
- دیابت
- فشار خون بالا
- چاقی
در کنار تمام این موارد، نوزاد درشت در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیک قرار دارد که با مشکلاتی از قبیل فشار خون بالا، قند خون بالا، چربی اضافی در اطراف کمر و کلسترول غیرطبیعی خون همراه است. با بزرگ شدن کودک، سندرم متابولیک می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
پیشگیری از جنین درشت
در حالت کلی راهکار قطعی برای پیشگیری از ماکروزومی وجود ندارد؛ اما با رعایت برخی از نکات، می‌توان دوره حاملگی را با حداقل خطر ممکن سپری کرد. به عنوان مثال:
۱. پیش از بارداری وضعیت خود را بررسی کنید
اگر قصد دارید در آینده نزدیک باردار شوید، برای بررسی وضعیت فعلی خود به یک ارائه دهنده خدمات بهداشتی مراجعه کنید. پزشک در صورت چاقی بیش از حد، مادر را به یک متخصص تغذیه یا چاقی می‌فرستد تا با تغییر سبک زندگی، به یک وزن ایده‌آل برای بارداری دست یابد.
۲. وزن خود را کنترل کنید
افزایش وزن مناسب در دوره بارداری (حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم) رشد و پیشرفت درست کودک را به دنبال خواهد داشت. البته نمی‌توان ادعا کرد که همه‌ی مادران باید به یک اندازه خاص افزایش وزن داشته باشند؛ برای تعیین وزن مناسب دوره بارداری با یک پزشک صحبت کنید.
۳. دیابت را مدیریت کنید
اگر قبل از بارداری یا در دوره حاملگی به دیابت مبتلا شده‌اید، برای مدیریت این بیماری با ارائه دهنده خدمات بهداشتی همکاری کنید. کنترل سطح قند خون، بهترین راه پیشگیری از چون ماکروزومی جنین است.
۴. فعالیت بدنی را در دستور کار روزمره خود قرار دهید
برای اطلاع از نوع فعالیت‌های بدنی و شدت آن‌ها در این دوره، با پزشک متخصص صحبت کنید.
تشخیص جنین درشت
تخمین یا پیش بینی وزن نوزاد در حین تولد دشوار است؛ از این رو تشخیص قطعی ماکروزومی جنین تا زمان تولد و وزن گیری کودک، امکان پذیر نیست. اگر پزشک معالج به ماکروزومی جنین مشکوک باشد، آزمایش‌هایی را برای بررسی سلامت و رشد کودک تجویز خواهد کرد، از جمله:
۱. سونوگرافی
در پایان سه ماهه سوم بارداری، پزشک معالج برای اندازه‌گیری بخش‌هایی از بدن کودک مانند سر، شکم و استخوان ران، مادر را سونوگرافی می‌کند و با اعداد به دست آمده، وزن تقریبی کودک را محاسبه خواهد کرد. با این حال، عددی که از سونوگرافی به دست می‌آید، چندان قابل اعتماد نیست.
۲. آزمایش‌های پیش از تولد
اگر پزشک به ماکروزومی جنین مشکوک باشد، ممکن است با آزمایش‌های پیش از تولد مانند تست غیر استرسی جنین یا تست مشخصات بیوفیزیکی، سلامت کودک را بررسی کند.
- تست غیر استرسی جنین، میزان ضربان قلب کودک در پاسخ به حرکات خود را اندازه‌گیری می‌کند.
- تست مشخصات بیوفیزیکی در واقع ترکیب تست غیر استرسی جنین و سونوگرافی جهت نظارت بر حرکت، صدا، نحوه تنفس و حجم مایع آمنیوتیک کودک در کیسه آب است.
زایمان جنین درشت؛ طبیعی یا سزارین؟
در صورت مشکوک بودن مادر به ماکروزومی جنین، لزوماً گزینه‌ی زایمان طبیعی از دور خارج نمی‌شود؛ با این حال زایمان باید حتماً در بیمارستان انجام شود تا در صورت نیاز فوری به فورسپس، دستگاه خلأ یا حتی نیاز به سزارین، همه‌ی شرایط برای حفظ سلامت مادر و کودک مهیا باشد. پزشک در موارد زیر عمل سزارین را ضروری می‌داند:
۱. مادر مبتلا به دیابت باشد
اگر مادر پیش از بارداری سابقه دیابت را داشته یا در دوره حاملگی به آن مبتلا شده باشد و وزن نوزاد بیش از ۴۵۰۰ گرم تخمین زده شود، عمل سزارین بی‌خطرترین راه زایمان است.
۲. وزن نوزان بیش ۴ کیلو بوده و مادر مبتلا به دیابت نباشد
حتی اگر مادر هیچ سابقه‌ای از بیماری قندی نداشته باشد؛ اما پزشک وزن نوزاد را ۵۰۰۰ گرم یا بیشتر تخمین بزند، عمل سزارین به زایمان طبیعی ترجیح داده می‌شود.
۳. شانه نوزاد پشت استخوان لگن گیر کرده باشد (دیستوشی شانه)
اگر در زایمان قبلی، شانه نوزاد پشت استخوان لگن گیر کرده باشد؛ احتمال اینکه این اتفاق بار دیگر رخ دهد، زیاد است. برای جلوگیری از خطرات ناشی از دیستوشی شانه مانند شکستگی ترقوه، عمل سزارین توصیه می‌شود.
توصیه می کنیم مطلب سزارین یا طبیعی؟ کدام زایمان بهتر است؟ را در ستاره بخوانید تا پاسخ سوالات خود را در این باره بیابید.
کلام آخر
در آینده احتمال بروز ماکروزومی به سبب بالا رفتن سن بارداری، چاقی و دیابت بارداری افزایش خواهد یافت. با وجود تحقیقات گسترده در این زمینه، هنوز پزشکان با محدودیت‌هایی در پیش بینی و مدیریت ماکروزومی و دیستوشی شانه مواجه هستند. مادر و كليه كاركنان زايمان بايد با نشانه‌های ماكروزومي آشنايي کامل داشته و در شرایط این چنینی، مديريت مناسبي داشته باشند. اگر این عارضه را در اطرافیان خود مشاهده کرده‌اید یا شخصاً تجربه زایمان جنین درشت را داشته‌اید، نظرات و پیشنهادات خود برای یک بارداری بی‌خطر را با ما و همراهان ستاره به اشتراک بگذارید. در پایان از شما دعوت می‌کنیم تا با یکی دیگر از بیماری‌های شایع جنینی با نام میکروسفالی آشنا شوید و از ایجاد آن به کمک این مطلب جلوگیری کنید.
برگرفته از: mayoclinic
