برداشت و معنی چو خواهی که نامت نماند نهان مکن نام نیک بزرگان نهان

ضرب‌ المثل‌ها در زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف وجود داشته و مردم در سراسر جهان برای رساندن مفهومی با کمترین کلمات و بیشترین تاثیرگذاری از آن استفاده می‌کنند. مثل ضرب‌المثل‌های چینی، فرانسوی یا عربی. ادبیات پارسی نیز سرشار از ابیاتی است که به خاطر پختگی و در عین حال موجز بودن، در طول زمان به ضرب‌المثل تبدیل شده‎اند.

در این میان اشعار شاعر بزرگ، استاد سخن، سعدی شیرازی جایگاه ویژه ای داشته و بسیاری از ابیات بوستان و گلستان وی در میان مردم شناخته شده است. در این مقاله به “برداشتی از چو خواهی که نامت نماند نهان مکن نام نیک بزرگان نهان”، از سعدی شیرازی که در کتاب ارزشمند بوستان در قالب مثنوی آورده شده است، می‎پردازیم و بررسی می‌کنیم که این مثل چه معنی داشته و در چه مواقعی استفاده می‎شود.

مضمون و معنی چو خواهی که نامت بود جاودان مکن نام نیک بزرگان نهان

این بیت مثل اغلب اشعار سعدی که به سهل و ممتنع مشهور هستند، نسبتا ساده بیان شده و قابل فهم است. معنی لغت به لغت آن این است که اگر می‌خواهی آوازه و نام بلندی پیدا کنی، از کسانی که پیش از تو پرآوازه بوده‎اند یاد کن و وجود آنها را منکر مشو.

برداشت خود را از چو خواهی که نامت بود جاودان مکن نام نیک بزرگان نهان در یک بند بنویسید

وقتی کسی در امری با استفاده از کمک و دانش بزرگان و پیشینیان پیشرفتی می‌کند، نباید با هدف اینکه تنها کار و ماحصل تلاش او دیده شود، پیشرفت‌ها و نتایج تلاش دیگران و پیشینیان را پنهان کرده و یا منکر شود. این ضرب‌المثل برای کسانی استفاده می‎شود که گمان می‌کنند اگر از کسانی که در رشته و تخصص آن‌ها پیشرفت داشته‎اند، نام برده نشود، نام آن‌ها بیشتر شناخته خواهد شد. درصورتی که این تصور اشتباه است. از قواعد و قوانین جهان این است که هر عملی به خودت منعکس می‎شود و اگر با افتخار از بزرگان و پیشینیان تمجید کنی، روزی نیز کسی از تو تمجید خواهد کرد.

در واقع در این بیت، سعدی اشاره می‌کند که ما در صورتی نام و آوازه پیدا می‌کنیم که صادقانه از نتایج تلاش‎ها و پیشرفت‌های علما، بزرگان و اندیشمندان و بهره‌هایی که از نتایج کار آن‌ها برده‎ایم، نام ببریم. در اینجا به صفت خوب اخلاقی «قدردانی» نیز به صورت ضمنی اشاره شده است. سعدی بزرگ در بیتی دیگر از قصیده‌ای بلند نیز به همین مفهوم اشاره کرده است:

نام نیک رفتگان، ضایع مکن
تا بماند نام نیکت، پایدار

سخن آخر

آشنایی با عبارات و ضرب‌‌المثل‌های فارسی کمک می‌کند تا در گفتگوهای روزانه از آن‌ها استفاده کرده و زیباتر و سلیس‌تر صحبت کنیم و کلام ما تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد. همان‌طور که ملاحظه کردید، ضرب‌المثل «چو خواهی که نامت نماند نهان، مکن نام نیک بزرگان نهان» توصیه به صداقت و حفظ امانت در خصوص دستاوردهای بزرگان و پیشینیان دارد. نظر شما چیست؟ شما چه برداشتی از این بیت زیبای سعدی دارید؟ لطفا نظرات و ایده‌های خود را با ما و سایر کاربران ستاره در میان بگذارید.

در پایان پیشنهاد می‌کنیم در صورت تمایل، برداشتی از ضرب المثل نوش دارو بعد از مرگ سهراب را نیز در ستاره بخوانید.