بیماری بواسیر چیست؟ (علت، علائم و راه‌های درمان)

ستاره | سرویس سلامت – به باد کردن یا بیرون زدگی رگ‌های وریدی (که در مجرای مقعدی به کنترل مدفوع کمک می‌کنند) بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoid) گفته می‌شود. این عارضه در میان هر دو جنسیت تقریباً یکسان است و بیشتر در افرادی که در محدوده سنی ۴۵ تا ۶۵ سال قرار دارند رخ می‌دهد. با وجود آنکه این بیماری مزمن و دردناک است، متاسفانه اکثر مبتلایان از ابراز آن خودداری می‌کنند.

 

بواسیر

فشار زیاد به پایین راست روده و ناحیه مقعدی (رکتوم) به هر علتی که باشد باعث متورم شدن غیر طبیعی این سیاهرگ‌ها می‌شود. این فشار می‌تواند به علل مختلفی همچون رژیم غذایی بدون فیبر، نشستن یا ایستادن برای مدت ‌طولانی، چاقی، یبوست، کم‌شدن توان عضلانی در سنین بالا، جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و دوختن آن، بیماری کبدی، سرطان روده بزرگ، سکس مقعدی و بالا رفتن فشار خون در سیستم سیاهرگی دستگاه گوارش باشد.

رگ‌های وریدی در حالت فیزیولوژیک خود مانند بالشتکی مرکب از مجرای سرخرگی – سیاهرگی و بافت همبند عمل می‌کنند. این بیماری شایعترین بیماری مقعد است.

 

علائم بواسیر چیست؟

بسته به نوع هموروئید که به دو نوع داخلی و خارجی دسته بندی می‌شود، علائم بواسیر متفاوت است:

 

 

علائم بواسیر داخلی: بواسیرهای داخلی در داخل کانال مقعدی ایجاد می‌شوند. علائم بواسیر داخلی معمولاً همراه با خون قرمز روشن مقعدی و بدون درد حین یا پس از اجابت مزاج است. معمولاً خون سطح مدفوع را می‌پوشاند که به این شرایط مدفوع خونی می‌گویند، یا روی سنگ توالت دیده می‌شود. معمولاً رنگ خود مدفوع طبیعی است. سایر علائم ممکن است شامل ترشح مخاط، توده میان‌دوراهی (در صورتی‌که فروافتادگی از مقعد وجود داشته‌ باشد) خارش و بی‌اختیاری مدفوع باشد. هموروئید داخلی معمولاً زمانی دردناک می‌شود که ترومبوز یا نکروز شود.

نکته: به تشکیل لخته خون در عروق ترومبوز و به بافت‌مردگی مجموعه‌ای از سلول‌ها در نقطه‌ای از بدن نکروز گفته می‌شود.

 

 

علائم بواسیر خارجی: بواسیرهای خارجی به صورت توده نرم و متورم و یا توده سفت در اطراف ناحیه مقعدی ظاهر می‌شوند. این بیماری ممکن است علائم کمتری داشته ‌باشد یا اگر ترومبوز باشد همراه با درد و تورم در ناحیه مقعد خواهد بود. بسیاری از مردم به اشتباه هر نوع علامت رخ‌ داده در اطراف منطقه مقعدی – راست روده‌ای را «بواسیر» می‌دانند و دلایل جدی این علائم را نادیده می‌گیرند.

 

 

علت‌ بروز بیماری بواسیر چیست؟

علت دقیق این بیماری ناشناخته است. برخی عوامل که احتمال نقش‌آفرینی دارند عبارتند از:

• روش‌های نامنظم دفع (یبوست یا اسهال)
• کمبود تمرینات بدنی
• عوامل تغذیه‌ای مانند رژیم‌های کم‌ فیبر
• افزایش فشار درون‌ شکمی (کشیدگی طولانی‌مدت، آب ‌آوردگی شکم، توده درون‌شکمی، یا بارداری)
• عوامل ژنتیکی
• نبود دریچه درون رگ‌های بواسیری و افزایش سن
• درطول دوران بارداری، فشار از طرف جنین روی شکم و تغییرات هورمونی باعث بزرگ شدن رگ‌های بواسیری می‌شود. همچنین زایمان منجر به افزایش فشارهای درون‌شکمی می‌شود. زنان باردار در موارد نادر نیاز به درمان با جراحی دارند، چرا که علائم معمولاً پس از زایمان از بین می‌روند.
• دلیل دیگر، احتمالاً سفت شدن و تیز شدن مدفوع و برخورد آن با مویرگ‌ها و پارگی آنها در رکتوم است.

 

انواع بیماری بواسیر

همانگونه در در بالا اشاره شد، بیماری بواسیر به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم بندی می‌شود و ممکن است فرد بیمار به طور همزمان هر دوی آن‌ها را داشته باشد. در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

 

انواع بواسیر داخلی

بواسیر داخلی آن‌هایی هستند که بالای خط شانه‌ای (در تصویر بالا می‌توانید خط شانه‌ای را مشاهده نمائید) قرار دارند. آن‌ها پوشیده از روبافت ستونی هستند که فاقد گیرنده درد می‌باشند. این نوع بیماری براساس درجه فرو افتادگی به چهار نوع تقسیم کردند.

• درجه I: بدون فروافتادگی. فقط رگ‌های خونی برجسته. در این مرحله هموروئید به داخل کانال آنال متورم می‌شود ولی پایین‌تر از خط دندانه‌ای نمی‌آید.
• درجه II: فروافتادگی هنگام نشستن اما همراه بازگشت خودکار. در این مرحله هموروئید به پایین‌تر از خط دندانه‌ای پرولاپس رسیده ولی با فشار دادن آن به جای اصلی باز می‌گردد.
• درجه III: فروافتادگی هنگام نشستن و نیازمند بازگرداندن با دست. در این مرحله هموروئید با زور زدن یا اجابت مزاج بیرون زدگی می‌یابد و با وارد کردن فشار بر روی توده اندازه آن کاهش می‌باید.
• درجه IV: فروافتادگی و غیرقابل برگشت با دست. هموروئید به طور دائم بیرون زدگی می‌یابد و غیر قابل بازگشت.

اگر چه این تقسیم بندی دچار محدودیت است ولی برای انتخاب روش درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

 

بواسیر خارجی

بواسیر خارجی آن‌هایی هستند که زیر خط شانه‌ای یا خط دندانه‌دار رخ می‌دهند. آن‌ها در سوی نزدیک توسط مقعد و در سوی دور توسط پوست پوشانده شده‌اند که هردو به درد و دما حساس می‌باشند.

بسیاری از مشکلات مقعدی – روده‌ای شامل بریدگی‌ها، فیستول‌ها، دمل‌ها، سرطان روده بزرگ، واریس‌های روده‌ای و خارش علائم مشابهی دارند و ممکن است به اشتباه بواسیر نامیده شوند. خون‌ریزی روده‌ای هم ممکن است در اثر سرطان روده بزرگ، التهاب روده بزرگ شامل بیماری التهابی روده، دیورتیکولوز و آنژیودیسپلاسیا رخ دهد. اگر کم‌خونی مشاهده شود، علت‌های احتمالی دیگر باید درنظر گرفته شود.

 

راه‌های پیشگیری از بیماری بواسیر

غالبا اقدامات پیشگیرانه توصیه می‌شوند که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• پرهیز از فشار آوردن به‌هنگام دفع
• مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از بروز یبوست و اسهال
• داشتن رژیم غذایی دارای فیبر فراوان و نوشیدن مایعات زیاد یا دریافت مکمل‌های فیبردار
• انجام تمرینات ورزشی کافی
• گذاشتن زمان کمتر برای تلاش برای دفع مدفوع و پرهیز از مطالعه در دستشویی
• کم کردن وزن برای افراد دارای اضافه وزن و پرهیز از برداشتن اشیای سنگین

 

راه‌های درمان بواسیر

برای درمان بواسیر، اگر در مراحل اولیه و خفیف باشد موارد زیر توصیه می‌شود:

• افزایش دریافت فیبر مانند خوردن قارچ
• دریافت مایعات از راه دهان برای حفظ جذب آب
• استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای تسکین درد
• استراحت

در ادامه به روش‌های دیگر درمان بواسیر اشاره خواهیم کرد.

• درمان سنتی: درمان سنتی معمولاً شامل رژیمی غنی از فیبر غذایی، نوشیدن مایعات به منظور حفظ میزان آب بدن، داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب (NSAID)، حمام نشسته و استراحت می‌باشد. اگر تحریک ایجاد شده ‌است نشستن داخل آب گرم (وان یا لگن آب گرم) روزانه چند بار و هر بار به مدت ده تا پانزده دقیقه به کاهش تورم کمک کرده و منطقه گرفتار را تسکین می‌دهد. نشستن در لگن (وان یا قصری) آب گرم در صورتی که به‌دنبال دفع پیخال (مدفوع) باشد، بیشترین اثر را خواهد داشت. نوشیدن مایعات بیشتر نشان می‌دهد که نتایج بهتری به دست می‌آید و می‌توان با تغییرات رژیمی یا مصرف مکمل‌های فیبری نتایج بهتری گرفت.
• درمان بواسیر با انجیر خشک: چند انجیر خشک را با آب گرم بشویید وشب آن را خیس نمایید. صبح انجیر و آبی که انجیر در آن خیس خورده را میل نمایید. خوردن انجیر هنگام عصر نیز مفید می‌باشد. خوردن انجیر زمانی اثر گذار است که چندین هفته خوردن آن را ادامه دهید. دانه‌های ریز انجیر باعث تحریک روده و حرکت مدفوع می‌شود.
• درمان داروئی: اگرچه بسیاری داروهای شیافی و موضعی برای درمان بواسیر وجود دارد، اما شواهد اندکی برای تضمین استفاده از آنها وجود دارد. داروهای حاوی استروئید را نباید بیش از ۱۴ روز استفاده نمود، زیرا ممکن است باعث نازک شدن پوست شود. اکثر داروها حاوی ترکیبی از عناصر فعال هستند. این عناصر شامل موارد زیر است: یک کرم محافظتی همچون وازلین یا اکسید روی یک داروی مسکن همچون لیدوکائین و یک منقبض کننده عروق همچون اپی‌نفرین می‌باشد. زردینه دارای فواید مشکوک و احتمالاً عوارضی جانبی هستند. علائم آن معمولاً پس از بارداری برطرف می‌شود؛ بنابراین درمان فعال را به بعد از زایمان موکول می‌کنند.
• درمان به کمک نوار زخم لاستیکی: برای درمان به کمک نوار زخم لاستیکی روش‌های متعددی را می‌توان انجام داد. اگرچه به طور کلی این روش‌ها ایمن هستند، اما ممکن است برخی عوارض جانبی نادری همچون گندخونی اطراف مقعد نیز در بر داشته‌ باشد.
  بندآوری توسط نوار زخم لاستیکی معمولاً به‌عنوان اولین راه درمان برای کسانی است که دچار هموروئید نوع ۱ تا ۳ هستند. در این روش نوار زخم‌های لاستیکی را در فاصله دست کم ۱ سانتی‌متری بالای خط دندانه می‌چسبانیم تا جریان خون در آن قسمت مسدود شود. ظرف مدت ۵ تا ۷ روز، هموروئید خشک شده می‌افتد. در صورتی که نوار زخم خیلی نزدیک به خط دندانه چسبیده شود، فوراً موجب درد شدید می‌شود. در افرادی که این روش درمانی را به کار گرفته‌اند میزان درمان ۸۷٪ نتیجه بخش بوده است و حدود ۳٪ دچار عوارض و درد شده‌اند.
• درمان با روش اسکلرتراپی: اسکلروتراپی عبارت است از تزریق یک ماده متصلب همچون فنول در هموروئید که این روش موجب فرو ریختن دیواره‌های رگ‌ها شده و هموروئیدها را می‌خشکاند. میزان موفقیت این روش درمانی پس از گذشت ۴ سال از درمان حدود ۷۰٪ است که نسبت به روش درمانی بندآوری توسط نوار زخم لاستیکی میزان موفقیت بیشتری است.
• درمان بواسیر به کمک سوزاندن زخم: روش‌های متعددی از سوزاندن زخم وجود دارد که در مورد هموروئید موثر است؛ اما این روش‌ها معمولاً هنگامی استفاده می‌شود که روش‌های دیگر بی‌نتیجه باشد. این کار را می‌توان از طریق سوزاندن برقی زخم، سوزاندن به‌وسیله اشعه فروسرخ، جراحی لیزر یا جراحی کرایو انجام داد. سوزاندن زخم از طریق اشعه فروسرخ می‌تواند یک گزینه درمانی برای افرادی باشد که دچار هموروئید نوع ۱ یا ۲ هستند. بیمارانی که دچار هموروئید نوع ۳ یا ۴ هستند احتمال وقوع مجدد بیماری بالاست.

 

جراحی بواسیر

در صورتی ‌که روش‌های ساده و درمان سنتی نتیجه‌بخش نباشد، می‌توان از چندین روش جراحی کمک گرفت. تمامی درمان‌های جراحی به ‌نوعی دارای مقداری عوارض از جمله خونریزی، عفونت، تنگی مقعد و احتباس ادراری می‌باشد که علت آن نزدیکی زیاد مقعد به رشته‌های عصبی است. همچنین ممکن است اندکی خطر بی‌اختیاری در دفع و مخصوصاً دفع مایع به میزان ۰٪ تا ۲۸٪ وجود داشته ‌باشد.

 

 

انواع جراحی بواسیر

• برش هموروئید (Excisional hemorrhoidectomy): این روش توصیه شده برای افرادی است که دارای هموروئید خارجی می‌باشند. این روش عمدتاً زمانی استفاده می‌شود که وضعیت هموروئید بسیار وخیم باشد. در این روش بیمار پس از انجام عمل جراحی درد بسیار زیادی را تجربه می‌کند و معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد تا بهبود یابد. اما در دراز مدت کسانی که دارای هموروئید درجه ۳ هستند و با این روش درمان شده‌اند، شرایط بهتری نسبت به افرادی دارند که با روش رگ بندی با طناب لاستیکی درمان شده‌اند.
• درمان سرخرگ زادیی هموروئیدی: درمان سرخرگ زادیی هموروئیدی در سراسر مقعد به روش داپلر روشی تقریباً هجومی است که با استفاده از داپلر فراصوتی محل دقیق ریزش درونی خون سرخرگی را شناسایی می‌کند. این سرخرگ‌ها سپس به هم متصل می‌شوند و بافت پرولابه شده بخیه می‌شود و به حالت نرمال برمی‌گردد. میزان بازگشت در این روش اندکی بالاتر است اما مشکلات و عوارض آن در مقایسه با هموروئیدکتومی کمتر است.
• هموروئیدکتومی: این روش که به عنوان هموروئیدوپکسی بسته نیز شناخته می‌شود روشی است که در آن قسمت عمده بافت هموروئیدی که به صورتی غیرعادی بزرگ شده است برش داده می‌شود و سپس مابقی بافت هموروئیدی به جای طبیعی خودش برگردانده می‌شود. این عمل معمولاً درد کمتری دارد و در مقایسه با برش کامل هموروئید، زودتر بهبود می‌یابد. اما در این روش شانس برگشت علائم هموروئیدی بیشتر از روش رایج همورئیدکتومی است و بنابراین معمولاً این عمل به بیمارانی که دچار هموروئید درجه ۲ یا ۳ هستند توصیه می‌شود.