حساسیت به انسولین و مقاومت به انسولین چیست و چه رابطه ای دارند؟

ستاره | سرویس سلامت – یکی از مهم‌ترین هورمون‌هایی که در بدن ترشح می‌شود انسولین نام دارد که می‌تواند میزان قند خون بدن را کنترل کرده و سبب بهبود عملکرد کلی بدن شود. به واکنش سلول‌های بدن نسبت به این هورمون، حساسیت به انسولین گفته می‌شود که عملکرد مفیدی است و به کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت می‌انجامد. اما اگر سلول‌های بدن به درستی واکنش نشان ندهند و حساسیت به انسولین پایین باشد، به آن مقاومت به انسولین گفته می‌شود که در این شرایط لوزالمعده برای تولید انسولین بیشتر و پاک‌سازی قند از خون، تحت فشار قرار می‌گیرد، قند خون افزایش یافته و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در پیش است.

 

انسولین چیست؟

انسولین یکی از انواع هورمون‌های بدن است که به هنگام ورود قندهای مختلف در بدن از جانب لوزالمعده ترشح می‌شود. این هورمون حاوی پروتئین است و سبب تنظیم و کنترل میزان قند خون در بدن می‌شود و به علت اینکه به طور تقریبی در تمامی فعالیت‌ها و عملکردهای بدن رد پایی از هورمون انسولین وجود دارد، هورمون بسیار مهمی محسوب می‌شود.

تنظیم قند خون توسط هورمون انسولین به این شکل صورت می‌پذیرد: هنگامی که بدن مواد غذایی حاوی قند یا همان گلوکز را دریافت می‌کند، این سلول‌های قندی به واسطه حل شدن در خون و ورود به گردش خون، به حرکت در می‌آیند. این سلول‌ها و مولکول‌های قندی سرانجام به بخش پانکراس یا لوزالمعده می‌رسند. در اینجا مولکول‌ها و سلول‌های قندی با گیرنده‌هایی که قسمت بیرونی پانکراس را پوشانده‌اند، تماس می‌یابند و در این هنگام هورمون‌های انسولین تحریک شده و بعد توسط پانکراس ترشح می‌شوند. با ترشح هورمون انسولین، میزان قند خون در بدن و البته ذخیره مقدار مناسب آن، صورت می‌گیرد.

 

 

حساسیت به انسولین چگونه حساسیتی است؟

چگونگی واکنش سلول‌های حاوی قند در بدن (سلول‌هایی که گلوکز را از خون جذب کرده‌اند) در مواجهه با ترشح هورمون انسولین را حساسیت انسولینی می گویند.
هورمون انسولین به سبب وجود گیرنده‌های شناساگر انسولین که در سلول‌های بدن موجود است، برای سلول‌ها شناخته شده؛ آن مقدار از پاسخی که گیرنده‌های سلول‌های بدن در زمان روبرو شدن با هورمون انسولین نشان می‌دهند، حساسیت به انسولین است.

 

علت حساسیت به انسولین

همان‌طور که گفته شد، تک تک سلول‌های بدن گیرنده‌هایی دارند که شناساگر انسولین هستند، بنابراین علت پدید آمدن حساسیت نسبت به انسولین را می‌توان همان پاسخی دانست که به هنگام ترشح هورمون انسولین و مواجهه آن با سلول‌های مختلف، از جانب سلول‌ها داده می‌شود.

به تعبیر متخصصین، حساسیت انسولینی، مفید تلقی می‌شود و حتی برای حفظ و افزایش آن، یعنی پاسخ دادن مطلوب‌تر و البته سریع‌تر سلول‌ها به انسولین و در نهایت افزایش حساسیت انسولینی و جلوگیری از عدم پاسخ مطلوب، که سبب پدید آمدن مقاومت انسولینی و در نتیجه ایجاد دیابت از نوع دوم می شود، تدابیر متفاوتی اتخاذ می‌شود.

تجویز داروهایی نام آشنا مانند “متفورمین” که برای کنترل قند خون بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد یا انواع برنامه‌های غذایی و البته توصیه به تغییر و تنظیم سبک زندگی، همه و همه برای کمک به بهبود و افزایش حساسیت به انسولین، انجام می‌شود.

چرا که در صورت پدید آمدن اختلال یا هر گونه مشکلی در میزان حساسیت سلول‌های حاوی قند نسبت به انسولین، مقاومت انسولینی به وجود می‌آید و فرد ممکن است دچار بیماری خطرناک دیابت نوع ۲ شود.

 

 

پیشگیری از مقاومت به انسولین (عدم حساسیت به انسولین)

با استناد به همان جمله کلیشه‌ای اما حائز اهمیت “پیشگیری بهتر از درمان است” می‌توانیم با بهره‌گیری از روش‌های مختلف، ایجاد مشکلات مرتبط با عدم حساسیت نسبت به هورمون انسولین در سلول‌ها را به میزان قابل توجهی رفع نماییم.

• استفاده کمتر از قند: از آنجا که افزایش ورود قند به بدن موجب افزایش ترشح انسولین می‌شود، لذا اختلال در حساسیت به انسولین و مقاومت انسولینی نیز افزایش می‌یابد.
• استفاده کمتر از چربی‌های ترانس: از آنجا که میزان استفاده از این چربی‌های مضر با میزان مقاومت انسولینی رابطه مستقیم دارد، بنابراین باید استفاده از این نوع از چربی‌ها را کنار بگذاریم.
• استفاده بیشتر از مواد حاوی فیبر: دانه‌های محتوی مواد کتان، انواع حبوبات و البته میوه‌هایی نظیر پرتقال یا گلابی سبب افزایش حساسیت به انسولین و کاهش میزان مقاومت انسولینی خواهد شد‌.
• استفاده کمتر از امگا ۶: امگا ۶ از انواع اسیدهای چرب است که بالا بودن میزان استفاده از آن، باعث توسعه بافت چربی سفید و چاقی و پدید آمدن بیماری دیابت نوع دوم و در نهایت افزایش مقاومت انسولینی و کاهش حساسیت به انسولین می‌شود.
• استفاده بیشتر از امگا ۳: اسید چرب امگا ۳ اما، تقریبا عملکرد عکس امگا ۶ دارد و سبب کاهش بافت چربی و چاق شدن بیش از حد و ابتلا به بیماری دیابت می‌شود و در این روند، مقاومت انسولینی سرکوب شده و حساسیت به انسولین به شکل مطلوب صورت خواهد گرفت.
• استفاده بیشتر از نوشیدنی‌های گیاهی مانند چای سبز: چای سبز حاوی موادی سرشار از آنتی اکسیدان است که با حفظ تعادل حساسیت انسولینی، با مقاومت به انسولین مبارزه کرده و سبب تنظیم قند خون در بدن می‌شود.
• افزایش استفاده از انواع ادویه‌ها: ادویه‌هایی مانند دارچین و زردچوبه و زنجبیل سبب افزایش حساسیت انسولینی و کاهش میزان مقاومت نسبت به انسولین می‌شوند.

 

 

درمان عدم حساسیت به انسولین

برای درمان عدم حساسیت نسبت به انسولین می‌توان راه‌های زیر را توصیه کرد:

1. ورزش کردن مداوم و ملایم: برای عملی شدن این کار پیاده روی جز گزینه‌های مناسب است که سبب سوختن گلوکز شده و کاهش استفاده از انسولین و در نتیجه تنظیم حساسیت انسولینی و مقابله با مقاومت انسولینی را سبب می‌شود.
2. استفاده از برنامه غذایی مناسب: اگر رژیم غذایی خود را به گونه‌ای تنظیم کنیم که در آن استفاده از کربوهیدرات‌های مختلف و چربی‌های اشباع شده کاهش یابند و در عوض میزان استفاده از ادویه و فیبر را افزایش دهیم، نقش مهمی را در کنترل حساسیت انسولینی ایفا نموده‌ایم.
3. استفاده از مکمل ها:‌ مکمل هایی مثل کرومیوم، منیزیم، بربرین و رسوراترول باعث افزایش حساسیت به انسولین می‌شوند؛ اما برای مصرف آن‌ها باید با پزشک مشورت گردد تا از تداخلات دارویی جلوگیری شود.

 

 

مواد غذایی برای بهبود حساسیت به انسولین

اگر می‌خواهید حساسیت به انسولین را افزایش دهید، می‌توانید از این مواد غذایی در رژیم غذایی خود استفاده نمایید:

• انواع سبزیجات غیرنشاسته‌ای مانند فلفل دلمه‌ای و کلم بروکلی، کلم، خیار و کدو سبز
• انواع غذاهایی که دارای فیبر زیاد هستند مانند غلات سبوس‌دار و حبوبات
• غذاهای حاوی امگا ۳ مانند ماهی خال خالی، سالمون، روغن کبد ماهی کاد، شاه ماهی، ماهی ساردین، ماهی آنچوی و ..
• غذاهای سرشار از پروتئین مانند گوشت بدون چربی، ماهی و انواع آجیل‌ها
• انواع غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند هویج، سیب زمینی، خیار، آووکادو، مارچوبه، کاهو، دارچین، هل، زردچوبه و … .
• نوشیدن آب نیز می‌تواند سبب بهبود حساسیت به انسولین شود.

 

سخن پایانی

در نهایت باید بگوییم که تمامی هورمون‌هایی که در بدن ترشح می‌شوند هر کدام به نحوی وظیفه مهمی را در بدن بر عهده دارند که یکی از همین هورمون‌های مهم، انسولین نام دارد. اختلال در عملکرد این هورمون، به عوامل مختلفی بستگی دارد که رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی غلط، از مهم‌ترین عوامل آن محسوب می‌شود. ورزش، خواب کافی و مناسب و رژیم غذایی خوب همگی سبب توزیع انسولین در بدن و واکنش مناسب سلول‌ها به این هورمون (به عبارتی افزایش حساسیت به انسولین) خواهد شد. پس پیشنهاد می‌کنیم مواردی را که در این مقاله عنوان نموده‌ایم را مد نظر داشته تا زندگی سالمی را تجربه نمایید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم درمان خانگی دیابت (درمان دیابت با داروهای گیاهی) را در ستاره بخوانید.