نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: ۱ خرداد ۱۴۰۱
ستاره | سرویس گیاهان و حیوانات – نژاد‌های مختلفی از کبوتر همچون قمری و … با رنگ‌های متنوع و فرم‌های مختلف در کشور ما زندگی می‌کنند که فقط تعداد کمی از آن‌ها به عنوان کبوتر گوشتی و برای مصارف خوراکی استفاده می‌شوند. نگهداری و پرورش کبوتر در منزل به ویژه پرورش کبوتر اهلی در دین اسلام توصیه شده است و درهمه دنیا کبوتران را نماد صلح و دوستی می‌دانند. در این مقاله اصولی کلی برای نگهداری و پرورش کبوتر در خانه، شایع‌ترین بیماری‌های کبوتر و نشانه‌های بیماری، طریقه شستن کبوتر و نحوه تشخیص جنس نر از ماده را شرح داده‌ایم.
نحوه نگهداری و پرورش کبوتر
۱. مکان و نوع قفس
برای نگهداری کبوتر در پشت بام یا مزرعه نیز می‌توانید از قفس‌های بزگ به طول و عرض تقریبی ۲ متر و ارتفاع ۳ متر استفاده کنید. در این ابعاد قفس، ۵۰ کبوتر را میتوان نگهداری کرد و بهتر است چند آشیانه کوچک به اندازه ۴۰ در ۴۰ در ۵۰ سانتیمتر برای هر دو جفت کبوتر در داخل آن تعبیه شود.
۲. شرایط محیطی
۳. تهویه و آفتابی بودن
۴. بهداشت قفس
تغذیه کبوتر
توجه داشته باشید، تغذیه کبوتر و شیوه دانه دادن و نوع دانه به سن (جوجه یا بالغ) بودن پرنده بستگی دارد، پس از دادن دانه‌های درشت به کبوتران کوچک و یا دانه کوچک به کبوتران بزرگ که باعث عدم سیر شدن پرنده خواهد شد، پرهیز کنید.
نحوه شستن کبوتر
- بعد از هر چند کبوتر آب تشت را عوض و آب تمیز و تازه جایگزین کنید
- هر دو ماه یک بار از محلول پرمنگنات پتاسیم چند قطره به آب تشت اضافه کنید تا پر‌های پرنده کاملا ضد عفونی شود و از ورود شپش و انگل که از مشکلات شایع نگهداری این پرنده است، پیشگیری کرده باشید.
تشخیص کبوتر نر و ماده
- صدای کبوتر: صدای قور کردن یا در اصطلاح عامیانه بق بقوی کبوتر مخصوص پرنده نر است و کبوتر ماده تنها در مواردی که آماده جفتگیری (در حال مستی) است این صدا را از خود خارج میکند. همچنین کبوترانی که موقع پرواز بال بال می‌زنند و تولید صدا می‌کنند، معمولا نر هستند.
- نوک کبوتر: کبوتر نر نوک ضخیم‌تر و درشت‌تری نسبت به کبوتر ماده دارد و معمولا با نوک خود به سر دیگر کبوتران ضربه می‌زند.
- جثه کبوتر: معمولا کبوتر نر جثه درشت‌تر، سینه و ظاهری قوی‌تر و زمخت‌تر دارد.
- جهت دم: یکی از راحت‌ترین روش‌های تشخیص کبوتر نر از ماده، توجه به جهت دم پرنده است. اگر هنگامی که کبوتر از ارتفاع به کف می‌آید دم به سمت پایین بود، کبوتر ماده است و اگر جهت دم به سمت بالا باشد کبوتر نر است.
- بررسی کلوآک: کلوآک محل یا محفظه‌ای است که مجاری ادراری، تناسلی و گوارشی پرنده به آن ختم می‌شود. اگر مقعد پرنده مسطح، کوچک، پهن، نرم و مرطوب بود ماده است و اگر بزرگ و بلند، تیره و پر رنگ و برجسته بود، کبوتر نر است.
تخم گذاری و تولید مثل کبوتر
۱. بعد از اینکه کبوتر ماده، پرنده نر را به عنوان جفت پذیرفت و اعلام آمادگی همزیستی کرد، اووسیت‌ها در تخمدان شروع به رشد کرده و پس از گذشت تقریبی ۴ تا ۵ روز اوولاسیون انجام گرفته و مدت کوتاهی بعد از آن جفتگیری و انتقال اسپرم انجام می‌شود.
۲. تقریبا ۴۰ تا ۴۴ ساعت پس از زمان جفتگیری پرنده، در ساعات بعد از ظهر اولین تخم و دو روز بعد نیز در حوالی ظهر، دومین تخم گذاشته می‌شود.
نکته: گذاشتن تنها دو تخم در کبوتر از لحاظ ژنتیکی ثابت شده و هیچ گونه افزایش و کاهشی ندارد.
۳. بعد از گذشت ۱۷ تا ۱۸ روز جوجه‌ها از تخم خارج شده و به ندرت هر دو جوجه با هم متولد می‌شوند. فاصله زمان بین تولد دو جوجه اغلب ۱۲ تا ۲۴ ساعت است.
۴. جالب است بدانید کبوتر در بین پرندگان اهلی تنها پرنده‌ای است که جوجه‌های آشیانه نشین دارد.
۵. جوجه‌ها در بدو تولد بدنشان کاملا بدون پر است و حدودا پس از یک هفته اولین پر‌ها در می‌آیند.
۶. جوجه کبوتر تا ۶ هفتگی توسط کبوتر مادر تغذیه می‌شود و در ۵ روز اول غذای جوجه‌ها را شیرابه چینه دان تشکیل می‌دهد.
۷. معمولا از روز پنجم به بعد تغذیه جوجه با غذایی که کبوتر مادر می‌خورد، یکسان می‌شود.
۸. پس از پایان چهار هفتگی و نهایتا در شش هفتگی جوجه کبوتران خود اقدام به خوردن غذا می‌کنند.
۹. کبوتر‌ها در سال دارای ۸ فاز تخم گذاری هستند و همانطور که گفته شد در هر فاز دو تخم می‌گذارند و حداکثر رکورد تخم برای کبوتر در یک سال ۲۴ تخم است.
۱۰. جوجه کبوتر تقریبا بعد از ۳ ماه بالغ شده و آماده شروع رابطه جنسی می‌شود.
بیماری‌های کبوتر
به طور کلی هشت بیماری پاراتیفوئید، پارامیکسوویروس (نیوکاسل)، خوره (تریکوموناس)، کوکسیدوز، انگل‌ها، سندرم ویروس آدنو- ایکولای، اورنیتوز (کلامیدیاز) و کاندیدیاز (قارچ) از شایع‌ترین بیماری‌های این پرنده هستند.
علائم بیماری
- کاهش وزن
- کاهش اشتها
- بیحالی و ضعف در پرواز
- تغییر شکل و رنگ مدفوع
- عدم تمایل به پرواز
- ترشحات بینی
- تورم پلک‌ها (چشم قرمز) و چشم‌های خیس (ترشحات چشمی)
- خاراندن زیاد سر، نوک و پر‌ها
- چرخش گردن و سر
سخن پایانی
کبوتران اهلی را تا پنج سال میتوان نگهداری کرد. این پرندگان در سال‌های دوم و سوم پرورش بیشترین بازدهی را دارند، ولی از سال پنجم به بعد میزان تولید مثل آن‌ها کمتر می‌شود. موفقیت در امر پرورش کبوتر به عنوان یک شغل برای تولید گوشت و تخم کبوتر یا پرورش آن برای سرگرمی و مسابقه، بستگی به شناخت کافی شما از این پرنده و نحوه صحیح نگهداری و پرورش آن دارد.
در این مقاله از ستاره به طور کلی به مبحث پرورش کبوتر پرداخته شد. در صورتی که علاقه‌مندید تا پرورش و نگهداری کبوتر را به عنوان شغل اصلی یا جانبی برای خود در نظر بگیرید، در درجه اول باید در این زمینه تحقیق کنید و معلومات خود را افزایش دهید، برای این کار می‌توانید به کتاب‌های مربوط در این زمینه و پرورش دهندگان فعال در استان خود مراجعه کنید و از نزدیک با نحوه کار آشنا شوید.
چنانچه شما نیز تجربه‌ای در زمینه نگهداری و پرورش کبوتر دارید، می‌توانید آن را از طریق بخش نظرات و پرسش‌ها با ما و دیگر علاقه‌مندان به فعالیت در این حوزه به اشتراک بگذارید. در سرویس پرندگان در سایت ستاره می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره انواع پرندگان و نگهداری از آن‌ها کسب کنید.
برگرفته از: کتاب پرورش پرندگان مفید
فرهادی
سلام .تو بالکن منزل ما یه کبوتر لونه کرده و دو تا تخم گذاشته.تا دیروز روی تخم ها نشسته بود اما از عصر رفت و نیومد .دیشب یکی از جوجه ها دراومد اما خبری از مادر این جوجه نیست.تخم دومی هنوز باز نشده .نمیدونم جوجه زنده توش هست یا نه .الان حدود 14ساعته دنیا اومده و از مادرش خبری نشده .ممکنه بر نگرده؟؟…چطوری متوجه بشیم میاد یا نه ؟میشه بیارمش خونه ؟برای غذا و شرایط نگهداری این جوجه تازه متولد شده راهنمایی می کنید .خیلی ممنون میشم
ابولفضل حبیبی
سلام .اون مادر برمیگرده مگر اینکه اتفاقی براش افتاده جوجه ها بدون مادر خواهند مرد مگر اینکه تو با سرنگ و دست ابو غذا بهشون بدی.
مرتضي
سلام ايادوكفترنروماده باهم بشت گيري ميكنند اول نر بعد ماده
علی
سلام من یه کفتر وارد زندگیم شده خیلی وابستش شدم جوجه بود از دست دوتا گربه نجاتش دادم همه بدنش پاره پاره بود پاشم داغون زنده موندنش یه معجزه هس،الان بزرگ شده خیلی خوشگل شده خیلی بهم وابستس،ولی غذا فقط تخم شور افتابگردان میخوره با یکم ماش دیگه هرچی میدم نمیخوره ،الان چن روزه شنیدم اگه مدفوش سبز باشه یعنی مریضه خیلی نگرانشم،سرحاله طاهرشم خوبه بوی خوبیم میده ،ولی مدفوش سبزه مایل به سیاه ویکمشم سفیده،چیکار کنم غذا بخوره ،از اینم که تنهاس ناراحتم از طرفی نمیتونم یکی دیگه بیارم چون جیگر لونش اتاق خودمه و تمیز نگه داشتن اتاقم کار سختی شده ،چون هر وقت بخاد ول میده،عادتم داره شب بیاد بغلم بخوابه،اگه نزارم خونه رو روسرش میزاره،خیلی سوسوله نمیتونم یکی دیگه بیارم،لطفا در مورد مدفوع سبزش کمکم کنید چون خیلی گشتم جواب درستی گیر نیاوردم
مهناز پیرزاده
عفونته و آنرو یا مترانیدازول داخل ابش ۵ قطره بریزید
اما توصیه می‌کنیم حتما «نکات کلیدی و کاربردی برای تغذیه کبوتر در شرایط مختلف» را در ستاره بخوانید.