بیماری هپاتیت ب چیست؟ + علائم و راه‌های درمان و انتقال هپاتیت

ستاره | سرویس سلامت – هپاتیت که در بین مردم به یرقان و زردی مشهور است نوعی التهاب كبدی است که این التهاب باعث ایجاد درد و تورم خواهد شد و مهمترین علت ایجادكننده آن ویروس‌ها هستند. تاكنون ۶ نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است كه شایع‌ترین آن‌ها ویروس‌های هپاتیت A، B و C هستند. عوامل دیگری مثل داروها، فقدان خونرسانی به کبد، سم، بیماری‌های وراثتی، خود ایمنی و مصرف مشروبات الكلی نیز می‌توانند سبب هپاتیت شوند. با احتمال کمتری عفونت‌های ویروسی مثل منونوکلئوز و سایتومگالویروس نیز می‌توانند باعث این بیماری شوند.

 

هپاتیت حاد و مزمن

هپاتیت به دو شکل اساسی ظاهر می‌شود: هپاتیت حاد (کوتاه مدت) و هپاتیت مزمن (متجاوز از ۶ ماه). در هپاتیت حاد ممکن است کبد، بصورت خیلی ناگهانی ملتهب شود و باعث بروز تهوع، استفراغ، تب و بدن درد شود و یا اینکه هیچ یک از این علائم ظاهر نشود. هپاتیت حاد در طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد. چنانچه التهاب، در طی ۶ماه بهبود نیابد، هپاتیت، مزمن خواهد بود.

 

هپاتیت آ (هپاتیت A ) چیست و علائم آن کدامند؟

هپاتیت آ که توسط ویروس مختص به خودش ایجاد می‌گردد، مانند انواع دیگر این بیماری منجر به التهاب کبد شده و درد و تورم کبد را بدنبال خواهد داشت. اما تفاوت این نوع از هپاتیت با بقیه انواع آن این است که معمولاً خطرناک نبوده و به هپاتیت مزمن و سیروز کبدی (مثل آنچه در هپاتیت ب و ث دیده می‌شود) تبدیل نمی‌شود. هپاتیت آ معمولاً از طریق خوردن غذای آلوده، نوشیدن آب و از طریق تماس با مدفوع آلوده انتقال می‌یابد. تماس نزدیک با فرد آلوده (برای مثال تعویض کهنه یا تماس جنسی) باعث ابتلا به این عفونت می‌شود.

علائم هپاتیت آ A شامل موارد زیر است:

• تهوع
• استفراغ
• یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
• تب پایین
• خستگی
• درد شکم مخصوصا سمت راست
• ادرار تیره رنگ
• از دست دادن اشتها
• درد عضلانی 

بعضی از مبتلایان هیچ کدام از علائم بالا را از خود نشان نمی‌دهند و این علائم در بچه‌ها ممکن است خیلی خفیف باشد در حالی‌که در بزرگسالان می‌تواند بسیار شدید باشد.

 

راه‌های پیشگیری از هپاتیت آ

• تزریق واکسن که برای افراد بالای ۲ سال ایمن می‌باشد و تا ۲۰ سال، ایجاد مصونیت می‌کند.
• شستشوی دست‌ها با صابون و آب گرم قبل و بعد از آشپزی، بعد از توالت و تعویض کهنه بچه
• شستشوی صحیح میوه و سبزیجات قبل از مصرف و نیز پختن کامل گوشت و ماهی
• در صورت تماس با افراد مبتلا به هپاتیت آ، چنانچه قبلاً واکسینه نشده‌اید و یا قبلاً مبتلا نشده‌اید، بیدرنگ به پزشک مراجعه کنید.

 

سیروز کبدی چیست؟

در کبد انسان چرخ اوره وجود دارد که آمونیاک سمی موجود در بدن را به اوره تبدیل می‌کند. در افرادی که مبتلا به سیروز کبدی هستند، ‌کبد دیگر یک بافت یک پارچه نیست و تکه تکه شده است. در چنین حالتی کبد کارایی خود را به ویژه در سیکل اوره و سنتز پروتئین‌های خون و انعقادی از دست می‌دهد؛ ‌در نتیجه اوره تولید نمی‌شود. در چنین حالتی در عوض آمونیاک خون زیاد می‌شود که این آمونیاک می‌تواند خود را به مغز رسانده و با مهمترین نروترانسمیتر تحریک مغزی که گلوتامات نام دارد واکنش داده و آن را به گلوتامین تبدیل کند. گلوتامین دیگر نقش گلوتامات را ندارد و در اثر کاهش گلوتامین در مغز، فرد شدیدا به عدم هوشیاری دچار می‌شود. لازم به ذکر است که سیروز کبدی می‌تواند به نارسایی کبدی و حتی سرطان کبد، منجر شود.

 

هپاتیت ب چیست؟ 

هپاتیت ب پس از بیماری‌های سل و مالاریا شایع‌ترین بیماری عفونی و مسری است؛ به طوری که امروزه حدود ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان حامل ویروس هپاتیت ب هستند و سالانه حدود ۵۰ میلیون نفر به آمار آن‌ها اضافه می‌شود. هپاتیت ب می‌تواند زمینه را برای ابتلا به هپاتیت د (هپاتیت D) مستعد کند. هپاتیت د، تنها در افرادی که هپاتیت ب دارند گسترش می‌یابد و می‌تواند علائم هپاتیت ب را بدتر کند.

 

 

محل زندگی و تكثیر ویروس هپاتیت ب در كبد انسان است و محصولات آن پس از تولید به درون گردش خون می‌ریزند. بدن در برابر عفونت ویروسی از خود دفاع می‌كند و علیه آن آنتی‌ژن‌های ویروسی، آنتی بادی یا آنتی كر (پادتن) می‌سازد. در بسیاری از موراد، بدن با دفاع خود عفونت را دفع كرده و فقط ردپای آن به صورت مثبت بودن آنتی بادی‌ها (پادتن‌ها) باقی می‌ماند. در این شرایط علاوه بر رفع خطر، فرد در مقابل عفونت مجدد مصون می‌شود و به اصطلاح “خود واكسینه” شده است.

ناقلان بیماری هپاتیت ب کسانی هستند كه این ویروس در خونشان به مدت بیش از ۶ ماه وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته باشند و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در كار كبد آنان مشاهده نشود. در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود دارد ولی آسیبی به كبد وارد نمی‌كند. در بعضی افراد، هپاتیت مزمن نوع ب می‌تواند تبدیل به سیروز کبدی شود.

 

راه‌های انتقال ویروس هپاتیت ب

جالب است بدانید که تنها مخزن این بیماری بدن انسان است و انتقال آن از افراد آلوده به افراد سالم صورت می‌گیرد. راه‌های انتقال عفونت عبارتند از: 

 

 

• از طریق انتقال از مادران آلوده به نوزادان (عفونت نه از طریق بند نافی، بلكه از طریق بدن مادر در هنگام زایمان و در جریان تماس نزدیك بعد از آن منتقل می‌شود.)
• رابطه جنسی با فرد ناقل
• از طریق خون و فراورده‌های خونی آلوده (این خطر برای جراحان و دندان پزشكان دوچندان است.)
• استفاده از وسایل غیر استریل در دندانپزشكی، سوراخ كردن غیربهداشتی گوش، خالكوبی و حجامت
• حشراتی مانند پشه یا ساس‌های رختخواب كه خون می‌مكند. 

لازم به ذکر است که خوشبختانه تماس‌های عادی و روزمره نظیر دست دادن، در یك اتاق كار كردن، معاشرت با دوستان و همكلاسی‌ها و افراد آلوده‌ی فامیل، خطر انتقال بیماری را به دنبال ندارد و جای نگرانی نیست. فقط رعایت نكات بهداشتی كافی است.

 

علائم بیماری هپاتیت چیست؟ 

با توجه به اینكه در اغلب موارد عفونت از مادران آلوده به نوزادان منتقل می‌شود، تا سال‌ها علامتی دیده نمی‌شود. در برخی موارد به دنبال هپاتیت حاد ویروسی، فرد دچار حالت ناقلی می‌شود. در این افراد علائمی همچون بی‌اشتهایی، ضعف، بی‌حالی، حالت تهوع و استفراغ، پر رنگی ادرار و زردی سیستم ایمنی مشهود است.

 

راه‌های تشخیص بیماری هپاتیت 

راه تشخیص این بیماری اندازه‌گیری آنتی ژن سطحی این ویروس یعنی HBsAg است. در مورد فردی كه آزمایش HBsAg وی مثبت است، تنها نتیجه‌ای كه می‌توان گرفت این است كه شخص، آلوده به ویروس هپاتیت ب است. آنچه این آزمایش را معنی‌دار می‌كند، حال عمومی بیمار، وضعیت كبد (اندازه آن و نتایج آزمایش‌های تخصصی كبد) و چند آزمایش دیگر در مورد فعالیت ویروس در بدن بیمار است. دربسیاری از موارد به دنبال كشف یك مورد HBsAg مثبت، سایر افراد خانواده آزمایش شده و موارد مثبت و بدون علامت شناسایی می‌شوند.

 

 

راه‌های پیشگیری از بیماری هپاتیت 

بهترین راه پیشگیری از بیماری هپاتیت، استفاده از واكسن و رعایت دستورات بهداشتی شامل شستن مرتب دست‌ها است. واكسن هپاتیت ب كه در حال حاضر استفاده می‌شود، در واقع همان آنتی‌ژن ویروس هپاتیت ب (HBsAg) است كه از خون ناقلین سالم بدست آمده و تغلیظ شده است. نوعی دیگری از واكسن وجود دارد كه به روش ژنتیكی (Recombinant) تهیه می‌گردد. واكسیناسیون معمولا در سه نوبت و به فواصل یك ماه و ۶ ماه از تزریق اول صورت می‌گیرد. توصیه می‌شود افراد زیر عمل واکسیناسیون را انجام دهند: 

• نوزادان
• كودكان كمتر از ۹ سال
• کادر بهداشتی درمانی (پزشكان و پرستاران بخش‌ها، كاركنان بخش‌های همودیالیز) كه ممكن است با خون و یا سوزن و یا سایر وسایل آلوده به ویروس در تماس باشند.
• بیمارانی كه مرتبا دیالیز می‌شوند.
• والدین، فرزندان و همسر شخص مبتلا به هپاتیت حاد ب و یا ناقلین هپاتیت ب كه در ظاهر سالم بنظر می‌رسند.

 

عوارض واكسن هپاتیت ب چیست؟

عوارض این واكسن بسیار كم و جزیی بوده و ممكن است فقط باعث قرمزی و ورم محل تزریق، گاهی درد عضلانی خفیف و تب كمتر از ۳۸ درجه سانتیگراد شود كه پس از مدتی از بین می‌رود. خوشبختانه واكسن هپاتیت ب در بیش از ۹۰ درصد موارد شخص را در برابر ابتلا به هپاتیت ب ایمن می‌كند.

نکته: تزریق واكسن هپاتیت ب در طول دوران بارداری بلامانع است و هیچ اثر بدی روی جنین ندارد.

 

راه‌های درمان هپاتیت ب 

درمان هپاتیت ب، بسته به شدت بیماری و پاسخ به درمان ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد. اگر آسیب شدیدی به کبد بیمار وارد شده باشد، پیوند کبد می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. درمان دارویی نیز شامل استفاده از اینترفرون و داروهای ضد ویروس برای درمان این بیماری است که اغلب موفقیت آمیز می‌باشند. داروهای اینترفرون بصورت چندبار در هفته (interferon alpha-2b) و یا یکبار در هفته (peginterferonalpha-2a) تزریق می‌شوند. 

 

 

در اكثر موارد شواهدی دال بر تخریب و التهاب سلول‌های كبدی دیده نمی‌شود و در واقع یك سازش و هم‌زیستی بین ویروس و سیستم دفاعی بدن به وجود آمده است و این سازگاری تا سالیان دراز ممكن است باقی بماند و بیمار مشكل كبدی پیدا نكند و ویروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقی بماند. از هر ۱۰۰ نفری كه به این حالت مبتلا هستند سالیانه ۱ تا ۲ نفر ویروس را از بدن خود پاك كرده و آزمایش HBsAg آنها منفی می‌شود. تعداد بسیار كمی از این افراد در عرض چند سال دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجددا از سر گرفته می‌شود. به همین دلیل است كه به حاملین هپاتیت ب توصیه می‌شود تا جهت معاینه و انجام آزمایش‌های كبدی و بررسی وضعشان هر ۶ ماه یك مرتبه به پزشك معالج خود مراجعه كنند.

 

رژیم غذایی برای هپاتیت ب

برای افراد مبتلا به این بیماری هیچ گونه محدودیت غذایی لازم نیست. تنها افراد چاق باید از مصرف چربی خودداری كنند و وزن خود را كاهش دهند. بقیه افراد می‌توانند همانند سایر افراد سالم غذا بخورند.

 

توصیه‌های لازم برای ناقلین هپاتیت ب 

• دلسرد و افسرده نباشید. با توجه به طبیعی بودن آزمایش‌های تخصصی كبدی مثل سایر مردم شاداب زندگی كنید و دستورات لازم بهداشتی را رعایت كنید.
• برای معاینه و انجام آزمایش‌های خون هر ۶ ماه یك بار به پزشك مراجعه كنید.
• كلیه اعضای خانواده‌تان باید علیه هپاتیت ب واكسینه شوند.
• از مصرف مشروبات الكلی بپرهیزید.
• در صورت مراجعه به دندانپزشكی، آزمایشگاه (برای انجام آزمایش)، پزشك و اصولا هر جای دیگری كه امكان انتقال ویروس از شما به دیگران وجود دارد، حتما آنها را از آلوده بودن خود آگاه كنید.
• هیچ گونه محدودیتی در زندگی خود به وجود نیاورید.
• از استعمال دخانیات بپرهیزید.
• از ریش تراش، مسواك، ناخن گیر، شانه و برس به صورت مشترك استفاده نكنید.
• در صورت شستشوی كافی و دقیق ظروف غذا با آب جوش و محلول ریكا امكان انتقال بیماری به دلیل استفاده از این وسایل وجود ندارد. به هر حال برای اطمینان بیشتر می‌توانید وسایل فوق را مجزا كنید

 

هپاتیت C چیست؟ 

هپاتیت C یک عفونت ویروسی است و معمولاً خطرناک‌ترین نوع هپاتیت محسوب می‌شود که مانند انواع دیگر هپاتیت به کبد حمله می‌کند و باعث ایجاد التهاب در آن می‌شود. اغلب افراد مبتلا به ویروس هپاتیت C علایمی ندارند. در واقع اغلب بیماران مبتلا به هپاتیت C از بیماری خود اطلاعی ندارند تا مدت‌ها بعد زمانی که آسیب کبدی از طریق آزمایشات پزشکی روتین مشخص گردد هپاتیت C از طریق خون آلوده (معمولاً از طریق استفاده مشترک از سوزن آلوده برای تزریق مواد مخدر) منتقل می‌شود.

 

 

هپاتیت C معمولاً در مراحل اولیه علایم و نشانه‌ای ندارد. زمانی که علایم و نشانه‌ها بروز می‌کنند، می‌توان شاهد موارد زیر بود: 

• خستگی
• تب
• حالت تهوع و کاهش اشتها
• دردهای مفصلی و عضلانی
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها( یرقان یا زردی)

هپاتیت C با داروهای ضد ویروس قابل درمان است. این داروها بدن را از ویروس‌ها پاکسازی می‌کنند. پزشکتان ممکن است ترکیبی از این داروها را به مدت چندین هفته برای شما تجویز کند. داروهای ضد ویروس می‌توانند باعث افسردگی و علایم و نشانه‌های شبه آنفلوانزا مانند خستگی، تب و سردرد شوند. برخی از عوارض جانبی می‌توانند به حدی خطرناک باشند که نیاز باشد درمان ضد ویروسی این بیماران به تأخیر بیفتد یا در برخی موارد کاملاً قطع شود.