علم کشی در دسته‌های عزاداری سید و سالار شهیدان سنتی دیرینه است؛ حکم علم کشی در عزاداری را باید در فتاوی مراجع محترم تقلید جستجو کرد. به همین خاطر، در این مقاله به بررسی نظر هفت مرجع تقلید درباره علم کشی پرداخته‌ایم.
ستاره | سرویس مذهبی – حکم علم کشی در عزاداری معصومین چیست؟ نصب کردن علم در مساجد، یا محله‌ها، از جمله رسوم دیرینه شیعیان در هنگام عزاداری ائمه (علیهم‌السلام) است. این علم‌ها، آنقدر در عزاداری استفاده می‌شوند که برخی از مردم تصور می‌کنند استفاده از آن‌ها در روایت خاصی توصیه شده‌است؛ در این مقاله، قصد داریم به نظر مراجع محترم تقلید درباره استفاده از این علم‌ها در عزاداری امامان شیعه بپردازیم.
حکم علم کشی در عزاداری براساس نظر مراجع
علم کشی چیست؟
از دیرباز چنین مرسوم بوده است، که چوب‌های بسیار بلندی را بر فراز مسجد، حسینیه یا خانه‌ای برافرازند و طول این چوب را با وسائل زینتی، پارچه‌های مشکی و وسایل مربوط به عزاداری بپوشانند. برخی از این علم‌ها ظاهری کاملا پوشیده با پارچه‌های مشکی دارند، ولی برخی دیگر مملو زیورآلات یا اشیا قیمتی هستند. همچنین اشیا دیگری نیز شبیه به پرچم، وجود دارد که در دسته‌های عزاداری همراه با زنجیرزنان، بر شانه‌های عزاداران حمل می‌شود که به علم معروف است. این علم‌ها معمولا با زیورآلات یا اشیا زینتی، تزیین می‌شوند.
حکم علم کشی در عزاداری از نظر مراجع
طی تماسی با دفاتر مراجع تقلید، نظرشان را در این رابطه جویا شدیم.
۱. آیت‌الله خامنه‌ای
سوال: در بسیاری از مساجد در ایام محرم، علم‌هایی نصب می‌شود که برخی از آن‌ها همراه با اشیا قیمتی و برخی دیگر با پارچه‌های ساده مشکی پوشیده شده‌اند، حکم شرعی استفاده از این علم‌ها در مراسم‌های عزاداری چیست؟
جواب: درصورتی‌که نصب کردن علم‌ها در مساجد با شئونات اسلامی مخالف باشد (مثلا اگر به نوعی تبلیغ تجمل‌گرایی تبدیل شود) استفاده از آن حرام است، در غیر این‌صورت استفاده از علم‌ها برای عزاداری ائمه اشکالی ندارد. همچنین اگر استفاده از این علم‌ها موجب آزار نمازگزاران شود، نصب آن‌ها در مسجد حرام است.
۲. آیت‌الله مکارم شیرازی
سوال: آیا استفاده از انواع علم در دسته‌های عزاداری و نصب علم برفراز مساجد اشکالی دارد؟
جواب: اگر رنگ و بوی عزاداری داشته باشد و بیانگر این مسئله شود که در فلان مسجد، مراسم عزاداری برگزار شده، استفاده از آن‌ها اشکالی ندارد، ولی اگر موجب تجمل‌گرایی و فخر شود، استفاده از آن‌ها اشکال دارد.
۳. آیت‌الله صافی گلپایگانی
سوال: استفاده از انواع علم در عزاداری معصومان، به طور مثال عزاداری امام حسین(ع) چه حکمی دارد؟ جواب: اگر قصد از این علم‌کشی‌ها، تعظیم به مقام بلند حضرت سیدالشهدا و برگزاری دسته‌ها و مجالس پرشور برای ایشان باشد، استفاده از آن اشکالی ندارد. ولی استفاده از انواع مجسمه در عزاداری یا حمل آن‌ها در دسته‌ها، چنانکه در منابع اسلامی نیز ذکر شده، حرام است.
۴. آیت‌الله وحید خراسانی
سوال: استفاده از علم‌ها در دسته‌های عزاداری، یا نصب آن‌ها برفراز مساجد چه حکمی دارد؟
جواب: استفاده از انواع علم برای عزاداری ائمه (ع)، چه حمل آن‌ها در مراسم‌های عزاداری، چه نصب آن‌ها برفراز مساجد، هیچ اشکالی ندارد.
۵. آیت‌الله سیستانی
سوال: آیا حمل علم‌ها در دسته‌های عزاداری اشکالی دارد؟ لطفا درباره فعل اشخاصی که پس از حمل علم، آسیب جسمی می‌بینند نیز توضیح بدهید.
جواب: استفاده از انواع علم در دسته‌های عزاداری یا نصب آن‌ها برفراز مساجد، هیچ اشکالی ندارد چراکه موجب پرشور‌تر شدن هیئت عزاداری امامان می‌گردد و عزاداران را نیز حالی دیگر می‌دهد. در پاسخ به نیمه دوم سوال، باید گفت: اشخاصی که به خواست خود به زیر علم می‌روند مرتکب گناهی نشده‌اند و عمل آن‌ها نیز حرام نیست.
۶. آیت‌الله بهجت
سوال: آیا علم کشی در دسته‌های عزاداری اشکالی دارد؟ لطفا جواب را با توضیحاتی همراه کنید. جواب: حضرت الله بهجت فرموده‌اند: “برای عزاداری امام حسین (ع) هر عملی که انجام شود اشکالی ندارد. ” البته در نظر داشته باشید که منظور حضرت آقا، اعمال حرام و خلاف شرع نیست. پس مطابق با این گفته استفاده از انواع علم در دسته‌های عزاداری، یا نصب آن‌ها بر فراز مساجد، اشکالی ندارد. در برخی از موارد دیده می‌شود که این علم‌ها با اشیا قیمتی تزیین می‌شوند؛ تزیین کردن علم‌ها با اشیا قیمتی اسراف است و از این جهت که اسراف است اشکال دارد، ولی استفاده از آن‌ها در دسته‌های عزا، بلامانع است.
حکم علم کشی در عزاداری براساس نظر مراجع
سخن آخر
علم به دو شیوه در مراسم‌های عزاداری استفاده می‌شود. بعضی علم‌ها در دسته‌های عزاداری همراه با زنجیرزنان حمل می‌شود و برخی دیگر بر فراز حسینیه‌ها و مساجد نصب می‌شود. مراجع تقلید، نظرات نسبتا متفاوتی درباره استفاده از این علم‌ها بیان کرده‌اند. به طور مثال آیت الله خامنه‌ای استفاده از این علم‌ها را مشروط به رعایت شئونات اسلامی دانسته اند درصورتی‌که آیت الله وحید خراسانی، استفاده از انواع علم را برای عزاداران جایز می‌دانند. یکی دیگر از شبهاتی که در شیعیان وجود دارد، نظر شرع و دین درباره ذکر حسین حسین است؛ به همین منظور پیشنهاد می‌کنیم حکم حسین حسین گفتن در مداحی را نیز مطالعه کنید. همچنین در نظر داشته باشید که کارشناسان مذهبی سایت ستاره، مشتاق دریافت نظرات شما درباره این مقاله هستند.
نویسنده: نوید اسحاقیان
بروزرسانی: 12 اردیبهشت 1401
