تفاوت تالاب، برکه، باتلاق، مرداب، هور و خور چیست؟

ستاره | سرویس علوم – همیشه و همه جا، در همه فرهنگ ها و زبان ها، واژه هایی پیدا می‌شوند که معنای نزدیکی داشته باشند و با برخورد به آن‌ها، خواننده را درگیر معنا و مفهوم خود کنند. اما راه چاره چیست؟ وجود لغت نامه‌های زیادی در این باره می‌توانند گره گشا باشند و در صورت لزوم می‌توان با مراجعه به دیگر زبان‌ها و فرهنگ‌ها، معادل این لغات را یافت و برای همیشه به این قائله پایان داد. به عنوان مثال شاید شما هم برایتان سوال باشد که تفاوت تالاب، برکه، باتلاق، مرداب، هور و… چیست؟ در ادامه قصد داریم تا تعاریف مجزایی از هر کدام این مفاهیم واگو کنیم تا شما را از سرگردانی نجات دهیم.

تالاب؛ یک مفهوم کلی

نمایی از باتلاق جنگلی آمازون

نمایی از تالاب توربی سیبری با مقادیر زیادی کربن ارگانیک

تالاب‌ها به چهار دسته اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

• مرداب یا هور (Marsh)
• باتلاق یا تالاب جنگلی (Swamp)
• خلاش، خاک باتلاقی یا تالاب متشکل از تورب (bog)؛ تورب نوعی زغال طبیعی به رنگ قهوه‌ای تیره، دارای ۵۰% تا ۶۰% کربن است که به هنگام سوختن بوی آمونیاک می‌دهد و از رسوب تدریجی گیاهان آبی، مانند جلبک ‌ها و خزه‌ ها تولید می‌‌شود.
• پوداب یا لشاب (Fen) 

نمایی از تورب یا همان زغال سنگ نارس

اما پیمان رامسر یک طبقه بندی دیگر نیز برای تالاب‌ها تعریف کرده است که به عنوان ابزاری برای شناسايی سريع انواع تالاب‌ها در نظر گرفته شده است. بر این اساس تالاب ها به سه دسته اصلی طبقه بندی می شوند:

• تالاب‌های دریایی / ساحلی
• تالاب‌های داخله
• تالاب‌های ساخته شده به دست انسان

جدول مقایسه‌ای انواع تالاب

بیشتر بدانید: ۱۳ بهمن مصادف با ۲ فوریه؛ روز جهانی تالاب‌ها

در ادامه تعریفی درباره هر یک از این محیط های زیستی ارائه می‌شود تا به طور دقیق با آن‌ها آشنا شده و تفاوت‌هایشان را بسنجید.

۱. مرداب (مانداب / هور) چیست؟

نمایی از مرداب دیوک واقع در جنگل کلاردشت در مازندران

نمایی از مرداب سراوان رشت

گل مرداب موسوم به گل نیلوفر صورتی

۲. باتلاق (تالاب جنگلی) چگونه محیطی است؟

باتلاق در واقع تالابی است جنگلی. بسیاری از آن‌ها در امتداد رودخانه‌های بزرگ به‌وجود می‌آیند زیرا به شدت وابسته به نوسانات سطح آب طبیعی هستند. باتلاق‌های دیگر در سواحل دریاچه‌های بزرگ رخ می‌دهند. برخی دیگر از باتلاق‌ها دارای پوشش خاصی از درختان (hammock: پوششی که بیشتر در جنوب شرقی ایالات متحده یافت می‌­شود) یا پوشش گیاهان آبزی هستند. باتلاق ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

• ثابت، یا باتلاق‌های جنگلی
• گذرا، یا باتلاق‌های درختچه‌ای

نکته: همانطور که گفته شد باتلاق‌ها حتما دارای یک پوشش گیاهی هستند و برخلاف مرداب‌ها  که از آب پوشیده اند، باتلاق‌ها این گونه نیستند.

نمایی از باتلاق گاوخونی واقع در اصفهان

۳. پوداب (لشاب) چیست؟

پوداب‌ها، تالاب‌هایی متشکل از پوده یا تورب هستند. به پوداب «لَشاب» هم گفته می‌شود. پوداب‌ها دارای پوشش گیاهی هستند و با مشخصه‌های زیر از خَلاش‌ها یا تالاب‌های متشکل از تورب یا همان bog ها و دیگر تالاب‌ها تمییز داده می‌شوند:

• اسیدیته آن‌ها دارای pH خنثی یا قلیایی هستند.
• تحت سلطه چمنزارها و چمن‌ها هستند و معمولاً خزه های قهوه ای و زنبق‌های زرد دارند.
• پوداب‌ها غالباً تنوع بالاتری در سایر گونه‌های گیاهی خاص دارند که از جمله این گیاهان، گیاهان گوشتخوار (Pinguicula) است.
• در کنار دریاچه‌ها و رودخانه‌های بزرگ رخ می‌دهند و به تغییرات فصلی وابسته اند.

نمایی از یک پوداب واقع در هلند 

۴. خلاش یا خاک باتلاقی چیست؟

خلاش تالابی اسیدی با خاکی بسیار مرطوب است که در کناره‌های آب‌های راکد و کم عمق به‌وجود می‌آيد. (بر خلاف پوداب‌ها که در کنار دریاچه‌ها و رودخانه‌های بزرگ  به وجود می‌آیند.) سطح خلاش یا ‌bog ها را خزه‌ها و درختچه‌هایی از خلنگیان می‌پوشانند که که در پوده (تورب) و خزه‌های پوده‌زار ریشه دوانده‌اند. آب این نوع تالاب‌ها به دلیل زغال سنگ نارس حل شده درون آب، قهره ای رنگ است.

نمایی از یک خلاش یا تالاب‌ متشکل از تورب در استونی

در ادامه چند اصطلاح مشابه دیگر یعنی دشت سیلابی، برکه یا آبگیر و خور را بررسی می‌کنیم.

دشت سیلابی چگونه منطقه ای است؟

برکه یا آبگیر به چه محیطی گفته می‌شود؟

خور چگونه محیطی است؟

سخن آخر