فرق هست و است؛ است یا هست؟!

بیشتر اوقات بسیاری از ما دو فعل “است” و “هست” را با یک کاربرد استفاده می‌کنیم؛ در حالی که در زبان فارسی، بین این دو فعل‏‌ تفاوت‏‌هایی وجود دارد که بهتر است آن‌ها را بدانیم.

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – در زبان فارسی بین فعل‏‌های “است” و “هست” تفاوت‏‌هایی وجود دارد که در بیشتر مواقع به آن‌ها دقت نمی‏‌شود. بسیاری از ما این دو فعل را با یک کاربرد استفاده می‌کنیم و نه تنها در گفتار روزمره، که در بسیاری از موارد در نوشتار نیز آن‌ها را نادرست به کار می‌بریم. این کار یکی از اشتباهات بسیار رایج ما فارسی‌زبانان بوده و لازم است کاربرد صحیح هر کدام از این فعل‌ها را بدانیم. از این‌رو در این مطلب به فرق هست و است خواهیم پرداخت.

 

فرق هست و است

 

فرق هست و است

این دو فعل در معنا و کاربرد دارای تفاوت‌های بنیادی بوده که در این قسمت به تشریح آن‌ها می‌پردازیم.

۱. معنا

در ابتدا باید گفت که “هست” خود فعلی مستقل بوده و از مصدر “هستن” به معنای “وجود داشتن” و “بودن” می‌آید پس به تنهایی قابل استفاده است. ولی “است” فقط یک رابط است و در جملات اسنادی و سند دادن چیزی به چیزی دیگر از آن استفاده می‌شود. زمانی که صفت و موصوفی را می‌خواهیم به هم وصل کنیم یا ربط دهیم، از “است” استفاده می‌کنیم.

برای مثال:

  • “خدا هست.”

یعنی خدا وجود دارد؛ و این جمله کامل است.

  • “خدا است.” 

عبارت ناقص است و ابهام در ذهن ایجاد می‌کند که خدا چه چیزی است؟ یا در کجا است؟ و زمانی این عبارت کامل می‌شود که گفته شود مثلا خدا کریم است.

۲. کاربرد

“هست” بر “وجود” چیزی دلالت می‌کند و “است” بر “چگونگی” آن.

برای مثال:

  • “آب هست.”
یعنی این‌جا آب وجود دارد.
  • “آب سرد است.”

دیگر بحث از وجود آب نیست، بلکه از چگونگی وجود آن است.

“آب سرده”: در اینجا “ه” برای جایگزینی “است” به کار می‌رود.

۳. تاکید

مورد سوم این است که اگر تکیه اصلی بر “بودن” باشد و تایید و تاکید داشته باشد باید از فعلا “هست” استفاده شود.

برای مثال:

  • “من در خانه استم.”
اشتباه است.
  • “من در خانه هستم.”

یعنی مطمئن باش که من در خانه حضور دارم.

اما اگر تکیه اصلی بر “خانه” باشد، یعنی صرفا بخواهیم موقعیت خود را بیان کنیم باید گفت:

“من خانه‌ام.” و از پسوند “ام” استفاده می‌شود؛ یعنی مثلا “در مغازه یا خیابان نیستم.”

 

فرق هست و است

 

۴. حالت جمع

در موارد و زمان‌هایی که مجبور می‌شویم “است” را به شکل جمع به کار ببریم به جای “استند” می‌نویسیم “هستند”.

۵. جملات مبهم

تا اینجا فهمیدن تفاوت‌ها خیلی سخت نبود و به راحتی می‌توانستیم این چهار تفاوت را درک کنیم. اما در جملات بلند و کمی پیچیده کار کمی سخت می‌شود و تشخیص استفاده‌ درست هر کدام از دو فعل می‌تواند کمی گمراه‌کننده باشد.

برای مثال دو عبارت “آب در کوزه هست” یا “آب در کوزه است” را در نظر بگیرید.

هدف جمله “آب در کوزه هست” این است که وجود آب را روشن کند؛ یعنی صرفا بودن یا نبودن آن از ما پرسیده شده و ما به این پرسش پاسخ می‌دهیم که “در کوزه آب هست؟” یعنی “آب وجود دارد؟”.

اما وقتی می‌گوییم “آب در کوزه است” در واقع این موقعیت آب است که برای ما اهمیت دارد؛ در واقع ما به این پرسش پاسخ می‌دهیم که “آب در کجاست؟” پس بحث وجود و عدم آب در کار نیست، بلکه چگونگی یا موقعیت در اینجا مهم می‌شود و برای همین از “است” استفاده می‌شود.

۶. استِ تأکیدی

“هست” یک کاربرد دیگر هم دارد و آن تأکیدِ “است” است؛ یا استِ تأکیدی!

به‌طور مثال:

[اگرچه] نور اتاق مناسب هست؛ ولی هنوز دوربین نمی‌تواند تصویر خوبی بگیرد.

اگر بگوئیم “نور اتاق مناسب است”، این “است” فعل ربطی‌ جمله می‌شود؛ اما ما برای تأکید می‌گوئیم نور اتاق مناسب “هست”.

نکته: توجه داشته باشید گاهی اوقات استفاده از “هست” نتیجۀ ضعف ما در نگارش فارسی است؛ بنابراین، در این موارد بهتر است ساختار جمله نوشته شده را تغییر دهیم. همچنین “اند” به “هست” ارجحیت دارد؛ یعنی گاهی اوقات بهتر است در نوشتار فارسی “اند” جایگزین “هست” شود.

 

کاربرد فعل “می‌باشد”

در نگارش پارسی به جای می‌باشد باید است یا هست نوشت و نه برعکس. بسیاری از نویسندگان برای پرهیز از تکرار افعال “است” و “هست” از “می‌باشد” استفاده می‌کنند که راهکار چندان خوبی نیست. در واقع “می‌باشد” یک فعل غلط بوده که به جای “است” و “هست” به کار می‌رود. استفاده از فعل “می‌باشد”، سبک و لحن هر متنی را به شدت تصنعی می‌کند.

لازم به ذکر است که “باشد” هم‌معنی “بادا” است. واژه “باشد” گویای آرزومندی و امیدواری برای انجام چیزی است.

 

فرق می باشد با هست و است

 

هیچ کس در گفتار روزمره از فعل می‌باشد استفاده نمی‌کند. برای مثال هیچ فارسی‌زبانی هرگز نمی‌گوید: “بفرمایید.؛  غذا روی میز می‌باشد.” همچنین مصدر می‌باشد “باشیدن” است که ما فارسی‌زبان‌ها صیغه‌های دیگر این فعل را هیچ‌گاه به کار نمی‌بریم. 

 

سخن آخر

در این مقاله به “فرق هست و است” پرداخته شد؛ با توجه نکات ارائه شده، به راحتی می‌توان کاربرد صحیح این افعال را تشخیص داد و در جای درست آن‌ها را به کار برد. درست است که در گفتار روزانه و حتی در بسیاری از متن‌ها و نوشته‌ها گاهی فعل “هست” به جای “است” به کار می‌رود، ولی ما در جایگاه کسانی که فارسی زبان مادری آن‌هاست، بهتر است بیشتر دقت کرده و تا حد امکان از تکرار این غلط‌های رایج پرهیز کنیم.

در صورت تمایل می‌توانید مطلب «فرق حوزه با حوضه» را نیز در ستاره مطالعه کنید. لطفا نظرات خود را با ما در قسمت “نظرات و پرسش‌ها” در میان بگذارید.

یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

  • بدون نام

    دورد بر شما. در پاسخ به پرسش خلیل از فعل «می‌باشد» استفاده کرده‌اید؟؟؟!!!

  • محمدرضا

    سلام
    مطلب فوق بسیار دقیق و آموزنده بود
    ممنونم از شما بابت این راهنمائی دقیق که جاهای درست استفاده کردن از (هست و است) را گوش زد کردید به ما ایرانی هایی که مدعی هستیم که فارسی را بسیار درست مینویسیم و تلفظ میکنیم

  • من متوجه منظور شما از پارگراف آخر نشدم یعنی کلا باید از فعل می باشد صرف نظر کرد؟

    • الناز صفاجوئی

      بله از نظر دستور زبان، فعل «می‌باشد» غلط است؛ مصدر «بودن» زمان گذشته فعل «هست» است و مصدری به شکل «باشیدن» نداریم! بنابراین وقتی می‌خواهیم فعل زمان حال به کار ببریم از «هست و است» استفاده می‌کنیم و برای فعل زمان گذشته، «بود» استفاده می‌کنیم.

  • سلام
    مثلا فرضا اگر بخواهم گرسنه بودن خودم را بیان کنم” اگر چگونگی وضعیت را بیان کنیم از “است” استفاده میکنیم و میگوییم “من گرسنم” اگر بخواهیم بر گرسنه بودن تاکید کنیم از “هست” استفاده میکنیم و می گوییم” من گرسنه هستم” اما در این جمله “من گرسنمه”،آیا “ه” آخر حالت مختصر ” هست” است و تاکید بر گرسنه بودن دارد؟ لطفا کنید نظر دهید.

    • الناز صفاجوئی

      به نظر می رسد هست در مثال شما معادل «من گرسنه هستم» باشد.

نظر خود را بنویسید