ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – در این مطلب با شما هستیم با آشنایی با تکنیک تعلیق در سینما.
تعلیق در سینما چیست؟ تعریف تعلیق از زبان آلفرد هیچکاک
تعلیق یا سوسپانس از زبان الفرد هیچکاک در یک جمله ساده خلاصه می شود:
مخاطب باید از احتمال رخداد وحشتناکی مطلع باشد که بازیگر آن را نمی داند.
این شیوه از روایت داستان، که کاراکترهای فیلم را در موقعیت های خطرناک قرار دهیم و تنها مخاطب را از وجود این خطر آگاه سازیم، باعث ایجاد دلهره و اضطراب در بیننده می شود که پایه گذار این سبک از فیلم سازی آلفرد هیچکاک است. او در مصاحبه ای بیان کرده بود که وقتی در سینما شاهد جیغ زدن مخاطبان از شدت ترس و اضطراب است، لذت می برد.
معمول ترین شیوه ی ایجاد این نوع تعلیق این است که قهرمان و خطر را در یک نمای یکسان با فاصله کافی بین آنها نشان دهیم به نحوی که بازیگر از این خطر موجود بی خبر باشد. اتفاقی که به سادگی در فیلم پنجره ی عقبی هیچکاک برای ایجاد تعلیق از آن استفاده می شد. او قاتل و صاحب خانه را در یک قاب در داخل خانه نشان می داد در حالی که صاحب خانه از حضور قاتل بی خبر بود و اختمال رخ دادن حادثه ای ناگوار در بیننده ایجاد دلهره و اضطراب می کرد.
نمایی از فیلم “پنجره ی عقبی” که هیچکاک از چنین قاب هایی برای ایجاد تعلیق در فیلم استفاده می کرد.
سهم هیچکاک در سینمای تعلیق
سهم آلفرد هیچکاک در سینمای تعليق تاریخ بسیار بزرگ است. او تا قبل از عزیمت به آمریکا چندین فیلم مهم خود را با تکیه بر این تکنیک به سینماگران معرفی کرد. هیچکاک که بدرستی استاد تعلیق در سینمای جهان خوانده می‌شود با ساخت فیلم هایی چون “مردی که زیاد می دانست” محصول ۱۹۳۴؛ “سی و نه پله” محصول ۱۹۳۵ و همچنین “بانو ناپدید می شود” محصول ۱۹۳۸ به نوعی پایه گذار قواعد تعليق در سینما شد.
بر این اساس ژانر‌هایی مانند ترسناک، تاریخی، جنایی، پلیسی، جنگی، جاسوسی و ژانر تعقیب می‌توانند تاحدود زيادي در برگیرنده عناصر تعليق نیز باشند. چرا که عمده داستان‌های این نوع سینما همانا پیگیری یک حادثه و تعریف رخدادی است که پیش بینی خاصی برایش متصور نبوده. براین مبنا ژانر حادثه‌ای نيز يكي از مهمترين مواردي است كه مي‌تواند سوسپانس را در زير ساخت هايش داشته باشد.
یک نمونه ی ایرانی از تکنیک تعلیق
فیلم عیار ۱۴ ساخته کارگردان فیلم تحسین شده ی نفس عمیق، به عقیده ی مسعود فراستی که از دلباختگان سینمای هیچکاک است، یک فیلم سراسر تعلیقی معرفی می شود و در این باره می گوید:
«عیار ۱۴» فیلم کوچک قصه‌گویی است. فیلم کوچک اما خوب و اندازه‌ای که راحت قصه ی ساده اما عمیقش را تا به آخر روایت می‌کند، بدون آن‌که عمق قصه‌اش رو باشد. «عیار» از اول تا آخر تعلیق نگه می‌دارد. و تعلیق از قصه‌اش می‌آید و عارضی نیست. این تعلیق درونی -قصه و آدم اصلی آن- تا الان که چند ساعت از دیدن فیلم گذشته، با ما کار می‌کند و این دیگر به کارگردانی فیلم برمی‌گردد و به میزانسن، و نه فقط فیلم‌نامه.
فرید(بابهترین بازی تمام عمر فروتن) و منصور (با بهترین بازی دیرباز)، حتی پورسرخ و مجتبی(که بسیار کوتاه است).
بهترین فیلم های تاریخ تعلیق در سینما
بهترین فیلم های تعلیق سینمای جهان در نظرسنجی نشریه سینمایی اسکرین از منتقدین فیلم و كارشناسان سینمایی:
۱. فیلم «سرگیجه» ساخته معروف «آلفرد هیچكاك» عنوان «سرگیجه» محصول سال ۱۹۵۸ با نقش آفرینی «جیمز استوارت» اگرچه در گیشه چندان موفقیتی به دست نیاورد، اما بسیاری آن را یكی از شاهكارهای «هیچكاك» می دانند كه در جشنواره فیلم سن سباستین اسپانیا، جایزه صدف نقره ای را به دست آورد. این فیلم محصول نامزد دو جایزه اسكار بود.
۲. رتبه دوم این فهرست در اختیار «آغاز» ساخته كریستوفر نولان است. این فیلم محصول ۲۰۱۰ با نقش آفرینی «لئوناردو دی كاپریو» برنده چهار جایزه اسكار و سه جایزه بافتا است.
۳. فیلم «راننده تاكسی» اثر معروف «مارتین اسكورسیزی» در رتبه سوم بهترین فیلم های تعلیق تاریخ سینما قرار گرفته است. این فیلم با نقش آفرینی «رابرت دنیرو» و «جودی فاستر» نامزد چهار جایزه اسکار بود که در جشنواره کن موفق به کسب نخل طلا شد و دنیرو با این فیلم تا آستانه کسب جایزه اسکار رفت.
۴. فیلم «پنجره عقبی» دیگر اثر معروف آلفرد هیچكاك در مكان چهارم دیده می شود. این فیلم كه چندی پیش به عنوان بهترین فیلم پلیسی تاریخ سینما انتخاب شد، محصول سال ۱۹۵۴ با نقش آفرینی «جیمز استوارت» است.
۵. فیلم «جایی برای پیرمردها نیست» محصول ۲۰۰۷ ساخته برادران كوئن و نقش آفرینی چشم نواز «خاویر باردم» در رتبه پنجم قرار دارد. این فیلم كه برنده چهار جایزه اسكار ازجمله بهترین فیلم و بازیگر نقش مكمل بود، نامزد نخل طلای كن بود و در جوایز بافتا انگلیس موفق به دریافت سه جایزه شد و دو جایزه گلدن گلوب را گرفت.
۶. فیلم «سكوت بره ها» ساخته «جاناتان دمی» محصول ۱۹۹۱ در رتبه ششم این فهرست حضور دارد. این فیلم برنده پنج جایزه اسكار، ازجمله بهترین فیلم و كارگردانی است كه در جشنواره برلین خرس نقره ای بهترین كارگردانی را گرفت.
۷. فیلم «شمال تا شمال غربی» ساخته معروف آلفرد هیچكاك محصول ۱۹۵۹ و نامزد سه جایز اسكار، برنده جایزه ادگار آلن پو و صدف نقره ای جشنواره سن سباستین در مكان بعدی قرار دارد.
نظریه ی تناقض تعلیق
در نظریه‌ی استاند‌‌‌‌‌‌ارد تعلیق سه عنصر برسازند‌‌‌‌‌‌ه برای آن د‌‌‌‌‌‌رنظر گرفته می‌شود: نخست ترسی است که احتمال وقوع روید‌‌‌‌‌‌اد ناخوشایند در ما برمی‌انگیزد. دوم امید‌‌‌‌‌‌ی است که به رخ دادن نقیض آن، که طبیعتاً روید‌‌‌‌‌‌اد‌‌‌‌‌‌ی مطلوب خواهد بود، در ما برانگیخته می‌شود. اما آمیزش این ترس و امید تنها زمانی به تعلیق منجر خواهد شد که از نتیجه‌ی آن نامطمئن باشیم.
برای نمونه اگر نتیجه‌ی لاتاری معلوم باشد، هرقد‌‌‌‌‌‌ر هم هولناک یا خوشایند، احساس تعلیق نخواهیم کرد. ضمناً شد‌‌‌‌‌‌تِ تعلیقی که در ما برانگیخته می‌شود با توجه به اهمیت موضوعی که ما را در تعلیق نگه داشته تغییر می‌کند.
این تعریف کلی با یک مشکل مواجه می‌شود: موفقیت تعلیق در سینما وابسته به مشاهد‌‌‌‌‌‌ه‌ی مکرر یک فیلم است. اما هنگام تماشای مجد‌‌‌‌‌‌د یک فیلم، مخاطب دیگر از نتیجه‌ی آن نامطمئن نیست، اما با این وجود احساس تعلیق می‌کند. این واقعیت که تنش روایی می‌تواند پس از برطرف شد‌‌‌‌‌‌ن عد‌‌‌‌‌‌م قطعیت کماکان پابرجا باشد به «تناقض تعلیق» معروف است.
منابع: مهدی تهرانی، کیوان مهتدی، مریم برقعی
نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 17 شهریور 1400
