آموزش گام به گام جواهر دوزی بصورت تصویری

یکی از کارهایی که می‌توان با دانش نه چندان زیاد خیاطی برای تزیین لباس انجام داد جواهر دوزی است. با این هنر می‌توان سنگ‌ها و مهره‌ها را به صدها شکل مختلف کنار یکدیگر قرار داد و سنجاق سینه، پیکسل، یقه، تل سر، تاج، گوشواره، گردبند، سرکلیدی و… ساخت.

اگر شما هم به جواهردوزی علاقه دارید، در این مطلب آموزش جواهر دوزی از پایه را شرح می‌دهیم، پس با ما همراه باشید.

پیشنهاد: در ستاره می توانید دوخت کراپ تاپ، دوخت دستکش توری، بافت آویز گلدان مکرومه را نیز ببینید.

 

تعریف جواهر دوزی

جواهر دوزی به انگلیسی معادل Bead embroidery jewelry می‌باشد. بسیاری از هنرمندان می‌گویند جواهردوزی ترکیبی از هنر‌های منجوق دوزی، مروارید دوزی، سنگ دوزی، قیطان دوزی، شیپور دوزی، دربار دوزی و… است.

البته بیراه نمی‌گویند! هنر جواهر دوزی کار‌های متنوعی از تولید سنجاق سینه، گوشواره و گردنبند با مهره و منجوق گرفته تا دوخت‌های پرزرق و برق تزیینی روی لباس را دربر می‌گیرد. بنابراین شیوه جواهر دوزی بسته به حاصل نهایی کار متفاوت است و ابزار متفاوتی نیز نیاز دارد.

 

لوازم جواهر دوزی

در جواهر دوزی، از اجزایی مانند منجوق، ملیله، سنگ، پولک، مهره‌های فانتزی، مهره‌های چوبی، نگین‌های کریستالی و مروارید به صورت تکی یا به صورت ترکیب با هم استفاده می‌شود. لوازم جواهر دوزی هم بسته به اینکه می‌خواهید دقیقا چه بسازید متفاوت است. به طور‌کلی وسایل مورد نیاز برای جواهر دوزی عبارتند از:

۱. طرح: برای شروع کار اول از همه نیاز به طرح دارید. با توجه به طرحی که انتخاب کرده‌اید ابزار، نوع نخ، چینش مهره‌ها و نوع پارچه زیر کار را تعیین می‌شود. طرح را عموما روی کاغذ روغنی می‌کشند و برای انتقال به پارچه از کاغذ کاربن خیاطی استفاده می‌کنند.

 

 

۲. نخ نایلون: اغلب از نخ نایلونی برای جواهردوزی استفاده می‌شود. رنگ نخ را بسته به نوع کار انتخاب می‌کنند، مثلا اگر قرار باشد شما جواهر دوزی روی نمد انجام دهید نخ‌تان را باید همرنگ نمد مورد نظر انتخاب کنید. اگر قصد درست کردن سنجاق سینه یا گوشواره دارید از نخ بی‌رنگ (یا نخ نامرئی) استفاده کنید.

۳. سوزن: سوزن شما بسته به خود کار و نوع مهره‌ها ممکن است متفاوت باشد. به‌طورکلی سوزن منجوق دوزی شماره ۱۰ تا ۱۳ برای اکثر مهره‌ها مناسب است. هر چه شماره سوزن بالاتر برود، سوزن بلندتر و ظریف‌تر می‌شود.

 

 

۴. کارگاه: همانطور که می‌دانید از کارگاه برای محکم نگه‌داشتن پارچه هنگام دوخت و دوز استفاده می‌کنند تا در پارچه چین نیفتد. اگر سطحی که روی آن جواهردوزی می‌کنید به اندازه کافی محکم می‌ایستد یا جنس پارچه ضخیم است ممکن است نیازی به کارگاه نداشته باشید.

۵. پارچه، نمد و…: سنگ‌ها را می‌خواهید کجا بدوزید؟ اگر بخواهید کار شما یک جز مستقل و جدا مثل پیکسل، گوشواره، سنجاق سینه و… باشد، بهتر است از نمد و چرم برای پشت کار استفاده کنید تا جواهرتان استحکام خوبی داشته باشد. شاید هم بخواهید روی پارچه لباس جواهردوزی کنید که جنس این پارچه هر چیزی می‌تواند باشد. تور ارگانزا هم گزینه مناسبی برای جواهردوزی روی تور است، زیرا به آسانی روی لباس نصب می‌شوند.

به طورکلی برای جواهردوزی روی لباس عروس تور ژپون و برای جواهردوزی روی لباس مجلسی از تور ارگانزا استفاده می‌کنند.

۶. لایی چسب: اگر پارچه‌ای که می‌خواهید روی آن جواهردوزی کنید نازک است لایی چسب احتیاج خواهد بود.

 

 

۷. سنگ و مهره: این سنگ‌ها انواع گوناگونی دارند که کاربرد هرکدام متفاوت است.

 

انواع سنگ‌های جواهر دوزی

• منجوق: منجوق‌ها بسیار ریز هستند و از آنها برای پرکردن سطوح، حاشیه کار و مشخص کردن مرز‌بندی‌ها استفاده می‌شود.
• ملیله: ملیله معولا در ترکیب با منجوق استفاده می‌شود، اما به تنهایی نیز کاربرد دارد. وقتی بخواهید یک رشته، الیاف، ساقه و… در کارتان ایجاد کنید یا برای کارتان حاشیه بدوزید.
• پولک: پولک‌ها در رنگ‌ها و شکل‌های مختلفی در بازار موجود هستند و گاهی به صورتی دوخته می‌شوند که لبه‌های‌شان روی یکدیگر قرار بگیرد. گاهی هم در دوختن آنها از منجوق استفاده می‌شود.

 

 

• مروارید: مروارید در جواهر دوزی هم به صورت تکی و هم به صورت رشته‌ای دوخته می‌شود. به عبارت دیگر اگر کارتان مروارید زیادی نیاز دارد می‌توانید از اول رشته مروارید بخرید تا برای دوخت‌ آنها به زحمت نیفتید.
• سنگ و کریستال: شما می‌توانید از سنگ‌های قیمتی (یاقوت، مروارید، زمرد و…) یا نیمه قیمتی (فیروزه، عقیق و…) برای کارتان استفاده کنید. به علاوه می‌توانید از کریستال‌ها و سنگ‌های شیشه‌ای براق و درخشان که ارزان‌تر هستند نیز استفاده کنید. این سنگ‌ها عموما تکی استفاده می‌شوند تا جلوه بیشتری به کار بدهند.
• نگین‌: نگین‌ها می‌توانند سوراخ‌دار باشند که این باعث می‌شود مستقیما بتوانید آن‌ها را بدوزید. اما اگر بدون سوراخ باشند باید برای‌شان به دنبال پایه باشید و آن‌ها را در پایه مناسب جا بزنید، چون در جواهر دوزی معمولا از چسب استفاده‌ نمی‌شود.

 

دوخت‌های کاربردی در جواهر دوزی

مسلما دوخت یک نگین یا مروارید ساده روی پارچه نباید خیلی سخت باشد! با این حال، شما باید دوخت‌های کاربردی در سنگ دوزی را به خوبی یاد بگیرید. تمامی این دوخت‌ها در هنر‌های دیگر مثل روبان دوزی، گلدوزی، گلدوزی برزیلی و… که همین مراحل را دارند نیز استفاده می‌شوند. تنها تفاوت این است که در سنگ دوزی بین کوک‌ها، شما منجوق، ملیله یا نگین مدنظرتان را از سوزن و نخ رد می‌کنید.

 

۱. ساقه دوزی

سوزن را از ابتدای خطی که می‌خواهید بدوزید بیرون بیاورید و ۴ الی ۵ عدد از سنگی که می‌خواهید بدوزید را داخل سوزن قرار دهید. حالا مطابق تصویر زیر پیش بروید. شما باید کمی مایل به سمت راست طرح سوزن را داخل کار فرو ببرید و بعد آن را از سمت چپ دوخت اولیه با فاصله اندکی بیرون بیاورید. این کار را تا آخر خط باید ادامه دهید.

 

 

۲. دوخت پیچ

در این دوخت روال کار مثل ساقه دوزی است، اما تعداد سنگ‌های بیشتری استفاده می‌شود و دوخت‌های به هم نزدیک‌تر هستند تا کار متراکم‌تر دیده شود.

 

۳. دوخت رول

دوخت رول هم مثل دوخت پیچ است، فقط تعداد سنگ‌های مورد استفاده یکی دو عدد بیشتر خواهد بود. ضمنا پس از کوک اول باید سوزن را از دو سوم این کوک بیرون بیاورید و به همین شکل تا آخر پیش بروید. دوخت رول بیشتر در یقه دکلته، لبه آستین، لبه کلاه، شنل عروس و… کاربرد دارد.

به جز کوک‌هایی که گفته شد، روش‌هایی نیز برای چیدن این کوک‌ها (کوک تکی) در کنار هم وجود دارد که عبارتند از:

• دوخت منقطع: در دوخت منقطع سنگ‌ها را به صورت تک تک، دوتایی یا چند تایی با فواصل منظم از هم می‌دوزیم.
• دوخت دانه پاش‌: می‌توان در این دوخت از سنگ‌های غیر هم‌جنس استفاده کرد. در این دوخت سنگ‌ها را به صورت پخش و نامنظم می‌دوزیم.
• اریب دوزی: وقتی که تعدادی از سنگ‌ها را وارد سوزنی که از پارچه بیرون آمده می‌کنیم و سپس سوزن را به سمت دیگر طرح فرو می‌بریم. یعنی یک کوک از یک ردیف سنگ (که عموما هم منجوق هستند) تشکیل می‌شود. تعداد سنگ‌ها نیز می‌تواند بر حسب ضخامت طرح کم و زیاد شود.

 

 

• توپر دوزی: به تعداد زیادی اریب دوزی در کنار هم که طرح را پر می‌کند توپر دوزی می‌گویند. این دوخت با سنگ‌های هم جنس در دوخت گل و برگ کاربرد دارد. اریب دوزی‌ها باید موازی، منظم و متراکم در کنار هم قرار بگیرند.
• سایه دوزی: زمانی که طرح خیلی بزرگ باشد و نتوانیم آن را به صورت کامل پر کنیم، بخشی از طرح را خالی می‌گذاریم. همین نمایان شدن پارچه از لابه‌لای کار می‌تواند شکل زیبایی به کار بدهد به شرط آن که جایش درست انتخاب شده باشد.

پیشنهاد میکنیم آموزش گلدوزی با دست (دوخت‌های پایه) را حتما ببینید.

 

آموزش جواهر دوزی روی نمد

نمد یک گزینه خوب برای شروع جواهر دوزی است. چون لبه‌های آن ریش نمی‌شود و خود نمد نیز نسبت به سایر پارچه‌ها محکم‌تر می‌ایستد. پس تا می‌توانید سراغ نمد‌های ضخیم (۴ میل به بالا) بروید.

 

 

آموزش جواهر دوزی روی نمد به شکل پروانه

شیوه‌ی کار در جواهردوزی به این صورت است که هر کدام از اجزایی که در بالا از آنها نام برده شد، با استفاده از نخ و سوزن روی یک سطح نمدی یا چرمی یا جیر یا پارچه‌هایی از جنس ارگانزا یا هر نوع پارچه دیگری دوخته می‌شوند.

معمولاً در جواهردوزی از سوزن منجوق دوزی، از شماره ۱۰ تا ۱۳ استفاده می‌شود و برای محکم کردن و جلوگیری از گره خوردن نخ، معمولاً از موم عسل استفاده می‌کنند. در نهایت، اطراف جواهردوزی را برش می‌دهند تا به صورت یک پیکسل زیبای تزیینی درآمده و از طریق سوزن پیکسل روی پارچه، لباس، کیف یا کفش یا هر وسیله‌ی دلخواه دیگری نصب شده و مورد استفاده قرار گیرد.

مواد لازم برای جواهر دوزی

تمامی این وسایل در لوازم خرازی فروشی ها در تنوع بسیار بالا موجود است.

• طرح
• نخ نایلون یا نامریی
• سوزن مخصوص 
• کارگاه (اگر سطحی که روی آن جواهر دوزی می‌کنید به اندازه کافی محکم می‌ایستد یا جنس پارچه ضخیم است ممکن است نیازی به کارگاه نداشته باشید.)
• نمد (یا پارچه های ضخیم دیگر)
• مقوا
• چرم
• سنگ و مهره های تزیینی
• سرمه بلرسان
• سنجاق مخصوص پیکسل ها 

روش ساخت پیکسل جواهر دوزی برای لباس

در ادامه آموزش تصویری جواهر دوزی را خواهید دید که کاملا گویا و ساده مراحل کار را بیان می کند.

در ابتدا الگو یا طرح خود را روی پارچه منتقل کنید.

 

سرمه بلرسان را به دقت دور تا دور طرح بدوزید. (برای این کار باید با نخ نامریی، هر نیم سانتیمتر، یک بست یا کوک خیلی ظریف روی سرمه بزنید.)

 

 

در مرحله بعدی باید به سراغ سنگ، منجوق و یا هر چیزی که دوست دارید طرح را با آن پر کنید بروید و دانه دانه آنها را روی کار در کنار هم بدوزید.

 

 

وقتی طرح را پر کردید، به فاصله ‍۱ میلیمتر از سرمه، نمد را برش بزنید.

 

 

سپس طرح را روی مقوا انتقال دهید و به تمیزی برش بزنید. ( در اینجا طرح را حدودا ۲ میلیمتر کوچکتر برش بزنید.)

 

 

به این صورت، باید مقوا کوچکتر از نمد باشد.

 

 

طرح را روی یک تکه نمد بکشید. (این تکه نمد برای پشت کار است و فعلا نیازی نیست برش بزنید.)

 

 

حال، سنجاق قفلی را در مرکز نمد قرار دهید تا جای آن مشخص شود.

 

 

سپس برش های کوچکی روی نمد ایجاد کنید تا سنجاق از نمد عبور کرده و فیکس شود.

 

 

حالا باید مقوا را بر روی پشت نمد سنگ دوزی شده قرار دهید و دقیقا روی مرکز آن بچسبانید. وقتی چسب خشک شد، روی مقوا را نیز چسب بزنید و آن را روی نمد قسمت پشت بچسبانید. (دقت کنید تا کار تمیز از آب در بیاید!)

 

 

در اینجا وقتی چسب خسک شد، دور تا دور کار را به دقت برش بزنید.

 

 

نوبت به دورگیری کار می رسد؛ دور کار را به دلخواه با سلیقه خود بدوزید؛ مثلا با دندان موشی دوخت بزنید و برای هر کوک، یک دانه منجوق استفاده کنید.

 

 

پیکسل زیبای شما آمده است؛ آن را روی لباس هایتان نصب کنید و بدرخشید!

                           

 

ویدیو آموزشی جواهردوزی روی نمد

در ویدیویی که در ادامه مشاهده می‌کنید، پس از کشیدن طرح کار روی نمد، دور آن بریده می‌شود تا رویش سنگ‌ها چیده شوند. در این حالت برای راحتی دوخت سنگ‌ها آن‌ها را ابتدا روی نمد می‌چسبانند بعد می‌دوزند.

اگر از اول طرح‌تان را روی نمد بکشید و نبرید، یعنی یک تکه نمد بزرگ در دست‌تان باشد، می‌توانید آن را در کارگاه جا بزنید، سنگ‌ها را بدوزید، بعد از اتمام دوخت و دوز، دور تا دور کار را ببرید. در نهایت همانطور که می‌بینید یک نمد دیگر به نمدی که روی آن جواهر دوزی انجام شده دوخته می‌شود، در اینجا برای استحکام کار می‌توان یک مقوا بین دو نمد گذاشت.

برای پشت کار نیز می‌توانید از یک سنجاق استفاده کنید تا بتوانید کار را به لباس متصل نمایید.

 

آموزش جواهر دوزی روی تور

در جواهر دوزی روی تور بسته به ظرافت تور‌ باید از سوزن منجوق دوزی خیلی نازک و نخ‌ یک لا استفاده شود. قبل از استفاده آن را موم بکشید که هم محکم باشد هم گره نخورد. در جواهر دوزی روی تور از نخ نایلونی استفاده نمی‌شود، چون تور نمی‌تواند این نخ را نگه دارد مگر اینکه نخ‌تان خیلی نازک و ظریف باشد. به علاوه طرح‌هایی که برای جواهر دوزی روی تور استفاده می‌کنید، نباید خیلی پارچه را سنگین کند زیرا تور پاره خواهد شد.

 

جواهر دوزی روی لباس و مانتو

حالا که وسایل جواهر دوزی را می‌شناسید ودوخت‌های مربوط به آن را یاد گرفته‌اید، می‌توانید آن را روی نمد یا تور بدوزید و بعد در لباس‌های مختلف استفاده کنید. این عکس‌ها از جواهردوزی روی مانتو و لباس به شما ایده می‌دهد. در بعضی لباس‌ها می‌بینید که استفاده از چه تکنیک‌های ساده‌ای توانسته صحنه بسیار خوبی خلق کند. پس همین امروز یکی از لباس‌های کمدتان را بردارید و دست به کار شوید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کلام آخر

جواهر دوزی نه تنها هنری زیباست، بلکه می‌تواند یک منبع درآمد نیز باشد. شما با وسایلی ارزان قیمت می‌توانید یک اثر هنری زیبا خلق کرده و البسه خود را تزیین کنید. اگر به هنر‌های دستی و تزیینی علاقه دارید مطالعه مطلب آموزش روبان دوزی برجسته طرح گل رز (مرحله به مرحله)  نیز می‌تواند برای شما لذت‌بخش باشد.

نظر شما در مورد جواهر دوزی چیست؟ آیا قبلا تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اید؟ چه نکات دیگری را در آموزش جواهر دوزی مبتدی باید در نظر گرفت و برای کاربرانی که تازه می‌خواهند یادگیری این هنر پر زرق و برق را شروع کنند، چه توصیه‌ای دارید؟ فراموش نکنید نظرات، تجربیات و پیشنهادات خود را از طریق بخش نظرات سایت ستاره با ما و سایر مخاطبان در میان بگذارید.