نویسنده: زهرا روشنایی
بروزرسانی: 11 آذر 1400
ستاره | سرویس روانشناسی – روانشناسی کودک با بررسی نقاشی راهی سریع برای پی بردن به انگیزه‌ها و درونیات آن هاست؛ اگرچه این موضوع تنها مختص کودکان نیست. المان‌هایی وجود دارند که در نقاشی کودکان بیش از همه مشاهده می‌شوند. ناگفته نماند که گاهی اوقات نقاشی‌ها فقط نقاشی هستند و چیزی بیشتر از یک تجربه‌ی خوشایند از بازی نیستند و در تحلیل نقاشی آنها نباید مرحله سنی‌شان را نادیده گرفت؛ بنابراین نیازی نیست همیشه سعی در تحلیل نقاشی‌های کودکان داشته باشیم. گاهی نیز می‌توانیم از خود آنها درباره معانی نقاشی‌شان سوال کنیم. ما در این مطلب قصد داریم به تفسیر چمن در نقاشی کودکان بپردازیم، اما پیش از آن لازم است با چند نکته در رابطه با زمینه و الگوی تفسیر نقاشی آنان آشنا شویم.
نکاتی درباره‌ی تفسیر نقاشی کودکان و تفسیر چمن
۱. محل ترسیم
۱. این رفتار نشان از یک حس بینایی تحول‌یافته است. یعنی کودک نیاز به فضای محیطی بیشتری دارد و نوعی عینیت‌گرایی و مادی‌نگری در آن دیده می‌شود.
۲. از طرفی می‌تواند نشان از نوعی تضاد باشد که روحیه متناقض او نسبت به محیط را بیان می‌کند و نوعی خودمختاری و نیاز به اثبات شخصیت را ابراز می‌کند.
- بخش پائینی کاغذ بیانگر جهان تاریک ناخودآگاه و همچنین زندگی زمینی و روزمره است. چرا که بخش پائینی کاغذ به طور ناخودآگاهی معرف زمین است؛ بنابراین وقتی کودک چمن را به عنوان خطی از زمین ترسیم می‌کند نیاز حسی خود نسبت به تغذیه و ایمنی جسمانی را نشان می‌دهد.
- اگر او در سمت چپ کاغذ نقاشی کند، تصاویر بیشتر مربوط به گذشته اوست و در مقابل نقاشی در سمت راست مربوط به آینده است. هرچه نقاشی‌های او مثلا نقاشی چمن به سمت چپ تمایل داشته باشند، کودک ترجیح می‌دهد هیجان‌ها و عواطف خود را به طور مستقیم بیان کند و به نوعی رفتار کودکانه نشان دهد.
- اگر نقاشی‌هایش متمایل به سمت راست باشند این نشان از توانایی مهار عقلی و تحول یافتگی و حرکت به سمت بلوغ در کودک است.
- در کودکان راست‌دست، ناحیه چپ نماد دلبستگی به مادر و ناحیه راست کاغذ، دلبستگی به پدر است. به همین ترتیب در کودکان چپ‌دست این موضوع برعکس است.
- قسمت بالای کادر تصویر نمایانگر ارزش‌های کودک، آرمان‌ها و آرزوها، رویا‌ها و خیالپردازی‌های اوست.
- معمولا حدود چهل درصد از کودکان سوژه نقاشی را در مرکز ترسیم می‌کنند و این اتفاق در هفت سالگی به هفتاد درصد می‌رسد.
تناسب آدمکی به گونه‌ای است که اگر او آدمکی بزرگ نقاشی کند نشان از اعتماد به نفس و احساس امنیت در او دارد. در صورتی که کودک آن را کوچک ترسیم کند، کمرویی و ترس درونی خود را در آن به تصویر کشیده است.
۲. خط‌ها
مورد مهم دیگر در تفسیر چمن در نقاشی کودکان نوع خطوط و ضخامت آن‌هاست. به این شکل که خطوط پررنگ و ضخیم نمایانگر وجه جسمانی، میل به لذات جسمانی و توجه به جسم است. این مسئله در مراحل رشد روانی جنسی فروید مطرح می‌شود. اما اگر خطوط چمن تا حدی خشن باشند که تا پاره کردن کاغذ پیش بروند، حاکی از عدم رضایت و پرخاشگری در کودک هستند.
خطوط کمرنگ در نقاشی نشانه ملایمت، حساسیت و لطافت روحی است و گاهی نیز کمرویی و عدم اعتماد به نفس و تردید را در اونشان می‌دهد.
گاهی نیز فشار قلم روی کاغذ متفاوت است، مثلا بخشی از آن پررنگ و بخشی کمرنگ ترسیم می‌شود. این مسئله به معنای نوعی تعارض در آن ناحیه است. کنشی درونی کودک را بر آن می‌دارد که خطوط واضح و پررنگ یا سایه‌دار ترسیم کند.
اگر خطوط چمن نقاشی کودک شما مستحکم و مستقیم ترسیم شوند نشان از اعتماد به نفس و مصمم بودن کودک شماست. در حالی که خطوط منقطع مثل خط فاصله‌های کنار هم در نقاشی کودک، نشانه کمال‌طلبی و تردید و میزان تاثیرپذیری اوست.
اگر در نقاشی نقطه‌گذاری دیده شود می‌توان حدس زد مادری بهانه جو و عصبی از او مراقبت می‌کند یا شاید نشان از مقابله با احساس گناهش در برابر ادرار بی‌اختیار باشد.
سایه‌ها و رنگ‌های خاکستری اگر بیش از حد تکرار شوند نشان از افسردگی کودکان است و مدت زمانی که کودک به کشیدن سایه‌ها می‌پردازد مهم‌تر از خود سایه‌هاست.
خطوط شکسته و زاویه‌دار اما نشان از تحرک، خشم، ناآرامی، نیروی مردانگی و انرژی است. در حالی که خطوط منحنی و لطیف به معصومیت کودکی نزدیک‌ترند و ملایمت و تبعیت‌جویی، زنانگی و انعطاف را نشان می‌دهند.
خطوط راست در نقاشی نشانه‌ی آرامش، بی‌انعطافی و ثبات است.
خطوط سرازیر نشانه‌ی بدبینی و افسردگی و خستگی و مرگ است. خطوط سربالا نشانه‌ی شادی و زندگی و هیجانات شدید است.
اگر کودک حین کشیدن نقاشی چمن یا هر نقاشی دیگری خیلی خط خطی کند یا از پاک کن بیش از حد استفاده کند، نشانه غیرمصمم بودن یا حتی نارضایتی و احساس حقارت در اوست.
۳. رنگ
- رنگ سیاه و بنفش، نشانگر تسلط است.
- رنگ آبی بیشتر مورد توجه کودکانی است که ذاتی حمایتگر دارند و از معاشرت لذت می‌برند.
- رنگ قرمز رنگ هیجان است و البته یکی از رنگ‌های مورد علاقه کودکان است چرا که آنها دوست ندارند از هیچ هیجانی به راحتی بگذرند.
- صورتی نیاز کودک به عشق و قدردانی را نشان می‌دهد و بیشتر مورد علاقه دخترهاست.
- سبز رنگ مورد علاقه کسانی است که دوست دارند متمایز، هنرمند و باهوش باشند.
- رنگ زرد بیانگر هوش و سرور است.
۴. تفسیر آدمک در کنار چمن
- نکشیدن دست‌ها نشان از آرامش و غیرتهاجمی بودن کودک است
- در حالیکه بزرگنمایی سایز دست‌ها بیانگر نوعی خشونت یا پرخاش است.
- پا‌ها درباره امنیت می‌گویند، اگر پا‌ها کوچک کشیده شوند نشان از عدم امنیت و ثبات در کودک است.
- کودک تکانشی ممکن است یک آدمک بزرگ و بدون گردن و غیرمتقارن ترسیم کند.
- کودک مضطرب ابرها، باران، پرندگان در حال پرواز را نقاشی می‌کند و برای آدمک‌هایش چشم نمی‌کشد.
- کودک خجالتی آدمک‌هایش را کوتاه می‌کشد و دماغ و دهان برایشان ترسیم نمی‌کند و دستانشان را نزدیک به بدن نقاشی می‌کند.
- کودک عصبانی دستان و دندان‌های آدمک خود را بزرگ می‌کشد، دستانی دراز و چشمانی در‌هم.
- کودک ناایمن، اشکالی هیولا مانند می‌کشد که سری کوچک و بدنی بدون دست دارد.
جمع بندی
