علائم حساسیت به گلوتن چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ستاره | سرویس سلامت – حساسیت به برخی مواد غذایی یک بیماری شایع در میان افراد بوده و برخی از آنها نیز به دلیل ناآگاهی از علائم بیماری خود با مشکلاتی در زندگی روزمره مواجه می‌شوند. حساسیت به گلوتن نیز جزو بیماری‌های ژنتیکی است که در آن بدن افراد به پروتئین موجود در گندم، جو و غیره حساس بوده و آن را جذب نمی‌کند. در این مقاله، به طور کامل حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک را بررسی می‌کنیم.

 

 

علائم حساسیت به گلوتن

گلوتن پروتئینی است که در برخی مواد غذایی همچون گندم، جو و … وجود دارد. حساسیت به پروتئین گلوتن یک بیماری خودایمنی است که در آن دستگاه گوارشی به این پروتئین حساس بوده و آن را جذب نمی‌کند. به طور معمول، این حساسیت بیشتر در کودکان رایج بوده و در ۶۵ درصد موارد منجر به مرگ کودکان پیش از سن ۱۲ سالگی می‌شود. علائم حساسیت کودکان به گلوتن عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• اسهال
• خارش دهان و گلو
• کهیر زدن و خارش بدن
• گرفتگی بینی
• سوزش چشم
• تنگی نفس

همچنین می‌توان گفت که علائم مرتبط با حساسیت به گلوتن موجود در گندم معمولاً در عرض چند دقیقه پس از مصرف مواد غذایی حاوی گندم آغاز می‌شود. با این حال، این زمان می‌تواند تا دو ساعت نیز متغیر باشد. همچنین علائم حساسیت به گلوتن می‌تواند خفیف بوده و یا به حدی شدید باشد که تهدیدی برای زندگی فرد به شمار آید.

همان‌طور که اشاره شد، از علائم شدید حساسیت به گلوتن می‌توان به تنگی تنفس اشاره کرد. بنابراین چنانچه پزشکی حساسیت به این پروتئین را در فردی تشخیص دهد، تزریق آمپول اپی نفرین (مانند EpiPen) را برای او تجویز می‌کند. همچنین برای جلوگیری از تنگی نفس در افراد مبتلا به حساسیت که به طور تصادفی گندم خورده‌اند نیز تزریق این آمپول می‌تواند مؤثر واقع گردد.

 

علائم بیماری سلیاک

همان‌طور که اشاره شد، بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به پروتئین گلوتن پاسخی غیرطبیعی می‌دهد. گلوتن در موادی مانند گندم، جو و غیره وجود دارد و خوردن آن توسط افرادی که سلیاک دارند، باعث تحریک سیستم ایمنی بدنشان شده و ویروس‌های مفید موجود در بدن از بین می‌رود.

 

علائم بیماری در کودکان

توجه کنید که بدون ویروس سالم مواد غذایی جذب بدن نشده و همین موضوع می‌تواند منجر به سوءتغذیه در افراد شود. بیماری سلیاک تیز می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد. به عبارتی، از جمله آسیب‌های بیماری سلیاک می‌توان به آسیب جدی به روده کوچک اشاره کرد که مسئولیت جذب مواد غذایی را بر عهده دارد. به طور کلی، علائم بیماری سلیاک در میان بزرگسالان و بچه‌ها متفاوت می‌باشد. کودکان اغلب علائم گوارشی دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نفخ شکم
• اسهال مزمن
• یبوست
• دل‌درد
• تهوع و استفراغ

عوارض عدم جذب مواد مغذی در کودکان به سبب بیماری سلیاک

در واقع، عدم جذب مواد مغذی در سال‌های رشد بدن کودکان می‌تواند منجر به مشکلات دیگری در سلامتی آن‌ها شود که برخی از بارزترین مشکلات عبارتند از:

• عدم رشد نوزادان
• بلوغ دیر در نوجوانان
• کوتاهی قد
• تحریک‌پذیری در خلق‌وخوی
• کاهش وزن
• ضعف مینای دندان

 

 

علائم بیماری در بزرگسالان

بیماری سلیاک در بزرگسالان نیز ممکن است علائم گوارشی به دنبال داشته باشد. با این حال، این بیماری در بزرگسالان با علائمی به صورت زیر همراه است:

• خستگی
• کم‌ خونی
• افسردگی و اضطراب
• پوکی استخوان
• درد مفصلی
• سردرد
• زخم‌های داخل دهان
• ناباروری یا سقط‌ جنین مکرر
• عدم قاعدگی در بانوان
• سوزش دست‌وپا

نکته قابل‌توجه در ارتباط با بیماری سلیاک در بزرگسالان این است که تشخیص این بیماری در بزرگسالان می‌تواند دشوار باشد چرا که نشانه‌های آن اغلب در افراد مختلف متنوع بوده و در بسیاری از موارد مشابه علائم بیماری‌های دیگر نیز دیده می‌شود.

 

علائم حساسیت به گلوتن در مواردی غیر از بیماری سلیاک

شواهد نشان‌دهنده این هستند که در برخی موارد علائمی در افراد مشاهده شده‌اند که حساسیت‌های شدید به پروتئین موجود در گندم داشته اما مبتلا به بیماری سلیاک نبوده‌اند. در همین راستا،‌ محققان پیوسته سعی در کشف علت دقیق بیولوژیکی این بیماری داشته‌اند که با نام NCGS (مخفف Non Celiac Gluten Sensitivity) نیز شناخته می‌شود.

به طور کلی، تست مشخصی برای تشخیص بیماری NCGS وجود ندارد، اما افراد مبتلا به این بیماری پس از خوردن غذاهای حاوی پروتئین گلوتن علائم حساسیت به آن را بروز می‌دهند، در حالی که پاسخ تست حساسیت و همچنین بیماری سلیاک در آن‌ها منفی است. با توجه به این که تعداد افراد مبتلا به این بیماری روزبه‌روز در حال افزایش است، محققان در تلاش هستند تا بیشتر با خصوصیات، علائم و دلایل این بیماری آشنا شده و راه‌حلی برای درمان آن بیابند. به طور کلی،‌ شایع‌ترین علائم بیماری NCGS عبارتند از:

• خستگی ذهنی
• کوفتگی بدن
• نفخ و درد شکم
• سردرد

از آنجایی که هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص بیماری NCGS وجود ندارد، پزشک متخصص می‌تواند با بررسی رژیم غذایی فرد، تأیید مصرف پروتئین گلوتن و همچنین مشاهده علائم فیزیولوژیکی، به طور قطعی ابتلا به بیماری NCGS را در او تشخیص دهد. در نهایت، پس از تشخیص این بیماری و بررسی آزمایش‌هایی که در آن‌ها نتایج بیماری حساسیت به گلوتن و سلیاک منفی بوده می‌توان با رعایت رژیمی بدون پروتئین گلوتن از پیشروی آن جلوگیری نمود.

 

مراجعه به پزشک

اگر فکر می‌کنید که علائم حساسیت به گلوتن یا مواد غذایی وابسته به گندم دارید،‌ نیاز است تا پیش از هر گونه اقدام خودسرانه برای درمان با پزشک متخصص در این رابطه صحبت کنید. یک پزشک متخصص گوارش می‌تواند پس از انجام آزمایش‌های لازم و اطمینان از حساسیت شما به پروتئین گلوتن،‌ نسبت به درمان این بیماری اقدام کند. همواره به یاد داشته باشید که بیماری سلیاک برای سیستم ایمنی بدن به خصوص در کودکان خطرناک بوده و در صورت تشخیص از سمت پزشک باید درمان شود.

به علاوه، بیماری سلیاک یک اختلال ژنتیکی است و از همین روی سایر افراد خانواده نیز ممکن است به این بیماری مبتلا باشند. یعنی که چنانچه در مورد فردی ابتلا به بیماری سلیاک مورد تأیید قرار گیرد، سایر افراد خانواده نیز باید آزمایش‌ها لازم برای بررسی ابتلا به این بیماری را انجام دهند. به طور کلی، تعداد افراد زیادی به بیماری سلیاک مبتلا هستند در حالی که از بیماری خود اطلاعی ندارند!

 

تشخیص حساسیت به گلوتن

برای تشخیص بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن باید آزمایش پوست یا خون انجام دهید. همچنین به خاطر داشته باشید که پاسخ آزمایش‌ها به میزان وجود پروتئین گلوتن در بدن بستگی دارد، بدین معنی که نباید پیش از آزمایش به صورت خودسرانه و بدون توصیه پزشک شروع به رژیم غذایی بدون گلوتن یا مواد غذایی عاری از گندم کنید چرا که در این صورت ممکن است پاسخ آزمایش‌ها به اشتباه منفی شده و تشخیص بیماری با مشکل مواجه شود.

 

رژیم غذایی بدون گلوتن یا مواد غذایی وابسته به گندم

درمان بیماری سلیاک به رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن و مواد غذایی مانند گندم بستگی دارد. به عبارتی، چنانچه به تشخیص پزشک متخصص مبتلا به بیماری NCGS هستید، بسته به شدت یا ضعف این بیماری می‌توانید روزانه به میزان مشخصی مواد غذایی حاوی پروتئین گلوتن مصرف کنید. در برخی موارد نیز با توجه به شدت بیماری مجبور به حذف این پروتئین خواهید بود.

همچنین غذاهایی همچون نان، ماکارونی، غلات و غیره می‌توانند در دسته رژیم‌های غذایی بدون گلوتن جای گیرند. همواره به خاطر داشته باشید که پروتئین گلوتن در مواد غذایی همچون بستنی، شربت، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و غیره نیز ممکن است یافت شود! بنابراین پیش از خوردن این دست از مواد غذایی برچسب‌های مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی مصرفی را بخوانید تا مطمئن شوید که حاوی گندم یا پروتئین گلوتن نباشند.

 

 

جمع‌بندی

در پایان، جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با رژیم غذایی مختص خود می‌توانید به پزشک متخصص یا گوارش مراجعه کنید. در واقع، بیماری سلیاک، حساسیت به گلوتن یا بیماری NCGS دارای علائم بسیار مشابهی هستند که همین امر تشخیص بیماری را دشوار می‌سازد؛ بنابراین به شما توصیه می‌کنیم جهت تشخیص دقیق بیماری، درمان آن و ارائه رژیم غذایی مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید. آیا شما نیز در اطراف خود افرادی با علائمی مشابه حساسیت به گلوتن را دیده‌اید یا با راه‌های درمان این بیماری آشنایی دارید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، نظرات، دیدگاه‌ها و سوالاتتان را از طریق بخش “ارسال نظر” با ما و دیگر مخاطبان ستاره درمیان بگذارید.