نویسنده: لیدا محمودی
بروزرسانی: 19 دی 1400
ستاره | سرویس مادر و کودک – فواید قصه گویی برای کودکان چیست که از قدیم این رسم خوشایند را انجام می‌داده‌اند؟ مغز کودکان قادر به جذب حجم بالایی از اطلاعات است. شواهد علمی می‌گویند که فعالیت مغزی کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان است. قصه گویی برای کودکان به رشد احساسی، فکری، فیزیکی و حسی آنها کمک می‌کند. همچنین داشتن لحظات آرام و لذت‌بخش با کودک در زمان قصه گویی به رشد زبانی و موفقیت‌های آموزشی او در آینده منجر می‌شود. در ادامه فواید قصه گویی برای کودکان را به طور مفصل شرح می‌دهیم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند...
عدم نمایش
۱۰ مورد از فواید قصه گویی برای کودکان
برخی از فواید قصه گویی برای کودکان عبارتند از:
۱. قصه گویی برای کودکان، مهارت‌های شنیداری آنها را تقویت می‌کند
هر زبانی با زبان دیگر متفاوت است. با این وجود کودکان در سراسر دنیا به سرعت زبان مادری خود را فرا می‌گیرند. هنگامی که کودک با دقت به قصه گوش فرا می‌دهد، هزاران واژه، صدا و ساختار زبانی را جذب می‌کند. با گوش دادن دقیق، او می‌تواند معنای واژگان جدید را درک کند و خیلی زود از آنها در گفتارش استفاده کند.
۲. قصه گویی موجب غنی شدن گنجینه واژگان کودک می‌شود
دکتر بتی هارت و تاد رایزلی، پژوهش جامعی را درباره نقش خانواده‌ها در پیشرفت آموزشی کودکان امریکایی انجام دادند. در این پژوهش نزدیک به سه سال، هر ماه یک ساعت از گفتگوی پدر و مادر و فرزندان را ثبت می‌کردند.
نتایج بررسی نشان داد که پیشرفت تحصیلی کودکان، رابطه مستقیمی با میزان گفت و گویی که با آنها می‌شود، دارد. همچنین مطالعه نشان داد شمار واژگانی که هر روز نوزاد می‌شنود، مهم‌ترین عامل هشیاری او در آینده، موفقیت در درس و مدرسه و برخورداری از مهارت‌های اجتماعی است. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارتند از:
نتایج بررسی نشان داد که پیشرفت تحصیلی کودکان، رابطه مستقیمی با میزان گفت و گویی که با آنها می‌شود، دارد. همچنین مطالعه نشان داد شمار واژگانی که هر روز نوزاد می‌شنود، مهم‌ترین عامل هشیاری او در آینده، موفقیت در درس و مدرسه و برخورداری از مهارت‌های اجتماعی است. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارتند از:
- کودکان ۱۱ تا ۱۸ ماهه در خانواده‌های تحصیل کرده به طور متوسط در هر ساعت ۲۱۵۰ واژه، در خانواده‌های کارگری ۱۲۵۰ واژه و در خانواده‌های کم درآمد تنها ۶۲۰ واژه است.
- مادران تحصیل کرده در گفتار با کودکان خود از زبان پیچیده تری استفاده می‌کنند که شامل انواع اسم، فعل و صفت است. درحالی‌که در خانواده‌های کم درآمد از واژگان کمتری استفاده می‌کنند و در آن میان هم بیشتر فعل‌های امر را به کار می‌برند!
- والدین تحصیل کرده از فرزندان خود پرسش می‌کنند و به پاسخ‌های آنها توجه دارند و آنها را به ادامه گفتگو و واکنش‌های کلامی تشویق می‌کنند.
- کودکان خانواده‌های تحصیل کرده در اتاق خواب خود تعداد زیادی کتاب دارند که نشان می‌دهد آنها به کتاب دسترسی دارند و برایشان کتاب خوانده می‌شود.
- نوزادان در خانواده‌های تحصیلکرده بازخورد مثبت بیشتری از راه گوش دریافت می‌کنند. درحالی‌که نوزادان خانواده‌های کم درآمد بیشتر بازخورد منفی می‌شنوند.
- تا سن دو سالگی، کودک در خانواده تحصیلکرده نزدیک به ۲۴ میلیون واژه می‌شنود، این رقم در خانواده‌های کارگری به ۱۵ میلیون و در خانواده‌های کم درآمد به ۸ میلیون می‌رسد. تا سن چهار سالگی کودکان در خانواده‌های تحصیل کرده ۳۲ میلیون واژه بیش از خانواده‌های کم درآمد شنیده اند. تا وقتی که این کودکان وارد مهدکودک شوند، این فاصله حتی بیشتر هم می‌شود.
این کودکان در سن سه سالگی نیز دوباره آزمایش شدند. نتیجه آزمایش نشان داد که شمار و کیفیت واژه‌ها در کودکان سه ساله و نه ساله را می‌توان از زمان نوزادی پیش‌بینی کرد. همچنین ضریب هوشی میانگین این کودکان در خانواده‌های تحصیل کرده ۱۱۷، در خانواده‌های کارگری ۱۰۷ و در خانواده‌های کم درآمد ۷۹ بود.
این پژوهش نشان می‌دهد که نقش پدر و مادر در رشد کمی و کیفی گفتار کودک اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند موفقیت‌های تحصیلی آینده آنها را تضمین کند. ارتباط موثر میان پدر و مادر و فرزندان، داشتن گفتگوی پربار و سرشار از واژه‌های مثبت و اختصاص زمان‌هایی به کتاب خوانی و قصه گویی تاثیر عمیقی بر رشد زبانی کودک می‌گذارد.
۳. موجب افزایش تمرکز و توجه و تقویت حافظه آنها می‌شود
از دیگر فواید قصه گویی برای کودکان تقویت حافظه و تمرکز آنهاست. در سال‌های اخیر آموزگاران دریافته اند که شمار دانش آموزانی که نمی‌توانند مدت زمانی طولانی به موضوعی توجه و دقت کنند رو به افزایش است. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که نبود توجه و تمرکز در پی افزایش زمان تماشای تلویزیون به وجود آمده است. همچنین ثابت شده است کودکانی که روزانه برایشان کتاب خوانده می‌شود یا قصه می‌شنوند، مدت زمان بیشتری می‌توانند تمرکز کنند.
قصه گویی و کتابخوانی بهترین شیوه برای افزایش دقت، توجه و تمرکز کودک است و موجب تقویت حافظه او می‌شود. کودکان می‌آموزند چگونه توجه خود را در یک فضای ساکت متمرکز کنند و به صدای شما گوش دهند و نسبت به آنچه می‌شنوند واکنش نشان دهند.
در حدود دو تا سه سالگی کودکان می‌توانند الگو‌های زبانی در ترانه‌های کودکانه و قصه‌ها را به یاد بسپارند. آنها شیفته و مجذوب آهنگ صدا و شیوه ادا کردن واژه‌های شما می‌شوند.
قصه گویی و کتابخوانی بهترین شیوه برای افزایش دقت، توجه و تمرکز کودک است و موجب تقویت حافظه او می‌شود. کودکان می‌آموزند چگونه توجه خود را در یک فضای ساکت متمرکز کنند و به صدای شما گوش دهند و نسبت به آنچه می‌شنوند واکنش نشان دهند.
در حدود دو تا سه سالگی کودکان می‌توانند الگو‌های زبانی در ترانه‌های کودکانه و قصه‌ها را به یاد بسپارند. آنها شیفته و مجذوب آهنگ صدا و شیوه ادا کردن واژه‌های شما می‌شوند.
۴. واژه‌های ناآشنا را به کودکان می‌آموزد
هنگامی که برای کودک قصه می‌گویید یا کتاب می‌خوانید، کودک واژه‌هایی را می‌شنوند که در مکالمه روزمره به کار نمی‌رود. زبان روزمره تا حدودی ساده و مستقیم است. هنگامی که بزرگسالان با یکدیگر و با کودک گفتگو می‌کنند، پیام روشنی را منتقل می‌کنند. پیچیدگی اندکی در واژگانی که روزمره استفاده می‌شوند، وجود دارد.
بر پایه پژوهش هیز-آرنز در زبان انگلیسی ۱۰۰۰۰ واژه پایه برای گفتار روزمره وجود دارد که ۵۰۰۰ واژه کاربرد بیشتر و ۵۰۰۰ واژه دیگر کاربرد کمتری دارند. واژگانی که در رتبه بالاتر از ۱۰۰۰۰ قرار می‌گیرند را واژه‌های نادر می‌نامند.
اگر واژه‌ای در گفتار روزمره به گوش کودک نرسد، چگونه باید آن را یاد بگیرد؟ کودکان واژه‌های نادر را از راه شنیدن قصه و داستان می‌آموزند. بر پایه این مطالعه حتی کتاب‌های نوزادان نیز دارای ۱۶.۳ واژه نادر در هر ۱۰۰۰ واژه هستند که رقم قابل توجهی است.
واژه‌های نادر سبب برانگیختن تخیل می‌شوند. اما در گفت و گوی روزانه با نوزاد کمتر استفاده می‌شوند. واژه هایی مانند لغزیدن، برخورد کردن، پشمالو و تاریکی در کنار هم می‌توانند دنیای اسرار آمیزی را ترسیم کنند که وقتی به گوش می‌رسند، موجب لذت و شگفتی کودکان می‌شوند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد دانش آموزانی که واژه‌های کمی را می‌دانند، همان کودکان و نوجوانانی هستند که برایشان کم قصه گفته اند و کتاب خوانده اند یا با آنها در خانه، گفتگوی اندکی شده است.
بر پایه پژوهش هیز-آرنز در زبان انگلیسی ۱۰۰۰۰ واژه پایه برای گفتار روزمره وجود دارد که ۵۰۰۰ واژه کاربرد بیشتر و ۵۰۰۰ واژه دیگر کاربرد کمتری دارند. واژگانی که در رتبه بالاتر از ۱۰۰۰۰ قرار می‌گیرند را واژه‌های نادر می‌نامند.
اگر واژه‌ای در گفتار روزمره به گوش کودک نرسد، چگونه باید آن را یاد بگیرد؟ کودکان واژه‌های نادر را از راه شنیدن قصه و داستان می‌آموزند. بر پایه این مطالعه حتی کتاب‌های نوزادان نیز دارای ۱۶.۳ واژه نادر در هر ۱۰۰۰ واژه هستند که رقم قابل توجهی است.
واژه‌های نادر سبب برانگیختن تخیل می‌شوند. اما در گفت و گوی روزانه با نوزاد کمتر استفاده می‌شوند. واژه هایی مانند لغزیدن، برخورد کردن، پشمالو و تاریکی در کنار هم می‌توانند دنیای اسرار آمیزی را ترسیم کنند که وقتی به گوش می‌رسند، موجب لذت و شگفتی کودکان می‌شوند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد دانش آموزانی که واژه‌های کمی را می‌دانند، همان کودکان و نوجوانانی هستند که برایشان کم قصه گفته اند و کتاب خوانده اند یا با آنها در خانه، گفتگوی اندکی شده است.
۵. کتابخوانی و قصه گویی به کودک کمک می‌کند تا معنای واژگان را درک کند
کودکان با تفاوت‌های بسیار زیادی در گنجینه واژگان از مهد کودک به مدرسه می‌روند. کودکان از زمان تولد تا پنج سالگی در خانه از پدر و مادر، پرستار و دیگر بزرگسالانی که با آنها سخن می‌گویند، واژگان را می‌آموزند.
تنها راهی که می‌توانید دایره واژگان کودکان خود را گسترش دهید، گفتگوی مستقیم با آنهاست. تلویزیون و رادیو چنین آموزشی را به آنها نمی‌دهند.
هشدار: آکادمی پزشکی کودکان به خانواده‌ها گوشزد می‌کند که کودکان زیر دوسال نباید تلویزیون تماشا کنند. در این گروه سنی کودکان دوست دارند که مادر و پدر به شکل مستقیم با آنها سخن بگویند.
تنها راهی که می‌توانید دایره واژگان کودکان خود را گسترش دهید، گفتگوی مستقیم با آنهاست. تلویزیون و رادیو چنین آموزشی را به آنها نمی‌دهند.
هشدار: آکادمی پزشکی کودکان به خانواده‌ها گوشزد می‌کند که کودکان زیر دوسال نباید تلویزیون تماشا کنند. در این گروه سنی کودکان دوست دارند که مادر و پدر به شکل مستقیم با آنها سخن بگویند.
۶. کودکان را با اسطوره‌ها و ارزش‌های اخلاقی جامعه آشنا می‌کند
از فواید قصه گویی برای کودکان آشنا کردن او با ارزش‌های اخلاقی و انسانی است. قصه‌ها و افسانه‌ها سرشار از شخصیت‌های اسطوره‌ای و داستانواره‌هایی است که سینه به سینه نقل شده اند. در بطن این داستان‌ها ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی نیز به کودک منتقل می‌شود و چون داستان بستر آموزش این ارزش هاست، در عمق جان کودک می‌نشیند.
۷. قصه گویی از روی تصاویر به کودک مهارت تصویرخوانی را می‌آموزد
در کتاب‌های تصویری، تصویر به اندازه متن مهم است. مشاهده تصاویر و گزارش آنها به کودک کمک می‌کند تا بر جزییات متمرکز شود. مشاهده جزییات تصاویر کتاب موجب تقویت مهارت بینایی کودک می‌شوند. هم چنین بحث و گفتگویی که پیرامون تصاویر کتاب شکل می‌گیرد، قصه را برای کودک غنی‌تر می‌کند.
۸. قصه گویی موجب آرامش و تقویت پیوند عاطفی میان والد و کودک می‌شود
یکی دیگر از فواید قصه گویی برای کودکان تقویت پیوند عاطفی آنها با والدین است. بیشتر والدینی که برای فرزندشان کتاب می‌خوانند، می‌گویند از این کار لذت می‌برند و برای رسیدن زمان کتاب خوانی لحظه شماری می‌کنند. در این زمان همه کار‌های خود را کنار می‌گذارند و وقت خود را به کودک دلبندشان اختصاص می‌دهند.
قصه گویی به رشد احساسی و فکری کودکان کمک شایانی می‌کند، همچون غذا که برای رشد جسمی آنها لازم است.
قصه گویی به رشد احساسی و فکری کودکان کمک شایانی می‌کند، همچون غذا که برای رشد جسمی آنها لازم است.
۹. قصه گویی قدرت تخیل و تفکر کودک را تقویت می‌کنند
آموزگاران متوجه شده اند کودکانی که چندین ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، از خلاقیت و تخیل کمتری برخوردارند. گوش دادن به یک قصه و داستان به کودکان کمک می‌کند تا با استفاده از حافظه احساسی خود، از آنچه لمس کرده، چشیده، شنیده یا دیده اند، تصویر‌هایی در ذهن خود بسازند. این روند به آنها کمک می‌کند تا از آنچه می‌شنوند برداشت درستی داشته باشند. قصه گویی برای کودکان آنها را به اندیشیدن و تخیل کردن وا می‌دارد که خود موجب رشد ذهنی آنها می‌شود.
همه دستاورد‌های فرهنگی، هنری و فلسفی انسان‌ها برآمده از تخیل است. تخیل نقش مهمی در رشد کودک دارد. کودکانی که بیش از حد تلویزیون نگاه می‌کنند، دایره واژگان محدودی دارند و توانایی نقش بازی کردن ندارند. تخیل به انسان‌ها اجازه می‌دهد که آینده را تصویر کنند و برای آن نقشه بکشند.
همه دستاورد‌های فرهنگی، هنری و فلسفی انسان‌ها برآمده از تخیل است. تخیل نقش مهمی در رشد کودک دارد. کودکانی که بیش از حد تلویزیون نگاه می‌کنند، دایره واژگان محدودی دارند و توانایی نقش بازی کردن ندارند. تخیل به انسان‌ها اجازه می‌دهد که آینده را تصویر کنند و برای آن نقشه بکشند.
۱۰. قصه گویی عشق به مطالعه را در کودک نهادینه می‌کند
چه چیزی باعث می‌شود که کودک عاشق شنیدن قصه باشد؟ لذتی که در زمان قصه گویی تجربه کرده است. او در آغوش امن پدر و مادر و با صدای گرم آنها به داستان گوش سپرده است. همراهی داستان با حس محبت و عشق و آرامش برای یک عمر به یاد کودک می‌ماند. او همواره با خواندن داستان به یاد آن گرما و آسایش می‌افتد. لذت خواندن می‌تواند در مدرسه هم کودک را همراهی کند. مطالعات نشان داده اند، کودکانی که خارج از مدرسه لذت خواندن را تجربه کرده اند، در مدرسه هم به خواندن عشق می‌ورزند.
سخن آخر
وقتی برای نوزاد خود قصه می‌گویید یا کتاب می‌خوانید، در حقیقت بزرگترین هدیه را به او می‌دهید: او را در آغوش می‌گیرید تا از گرمای محبت و عشق شما بهره‌مند شود، بخشی از وقت خود را تنها به او اختصاص می‌دهید، به دایره واژگان او غنا می‌بخشید، دانش او را گسترش می‌دهید، او را به مطالعه علاقه‌مند می‌کنید و در نهایت این فعالیت ساده روزانه را به لذتی دلچسب بدل می‌کنید. لازم نیست پدر یا مادر فوق العاده‌ای باشید. نیاز به داشتن تخصص خاصی نیست. همه آنچه بدان نیازمندید کتاب است. فواید قصه گویی برای کودکان بسیار است. اگر برای تهیه کتاب خوب برای کودکتان به راهنمایی نیاز دارید، فهرست جامعی از کتاب‌های باکیفیت برای کودکان با توجه به رده سنی آنها برایتان فراهم کرده ایم. از همین امروز کتابخوانی و قصه گویی برای فرزندتان را آغاز کنید.
شما چه کتاب‌ها و قصه‌هایی برای فرزندتان می‌خوانید؟ پیشنهاد‌های خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
شما چه کتاب‌ها و قصه‌هایی برای فرزندتان می‌خوانید؟ پیشنهاد‌های خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
برگرفته از: خواندن با نوزاد و نوپا/ کارولین بلیک مور و باربارا وستون رامیرز
