نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 10 مرداد 1401
ستاره | سرویس عمومی – اسناد خزانه از ابزارهای تامین مالی سنتی در تمام دنیاست اما اسناد خزانه اسلامی در ایران با دنیا تفاوت‌هایی دارد. اگر می‌خواهید درباره این اوراق بهادار و شرایط خرید و فروشش بیشتر بدانید این مطلب را از دست ندهید.
چنانچه مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست زیر، به موضوع دلخواه خود برسید.
- اسناد خزانه چیست؟
- اسناد خزانه اسلامی
- تفاوت اسناد خزانه در دنیا با اسناد خزانه خزانه اسلامی در ایران
- نحوه خرید اسناد خزانه اسلامی
- فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه
- سوالات متداول درباره اسناد خزانه اسلامی
اسناد خزانه چیست؟
اسناد خزانه، اوراق بهادار است. اما بر خلاف اوراق مشارکت که بی نام است، نام داشته و مصداق تعهد دولت به بازپرداخت «مبلغ اسمی» در آینده ای مشخص است. اسناد خزانه، از ابزارهای سنتی تامین مالی و جذب نقدینگی بوده و بدون کوپن سود، منتشر می‌شود. هدف از انتشار آن جبران کسری بودجه دولت است و برای اعمال سیاست‌های پولی انقباضی در اقتصاد کلان، کاربرد دارد.
اسناد خزانه اسلامی
تفاوت اسناد خزانه در دنیا با اسناد خزانه خزانه اسلامی در ایران
نحوه خرید اسناد خزانه اسلامی
به سامانه فرابورس رفته و با درج عبارت «خزانه» در باکس جستجو، لیست کاملی از اسناد خزانه قابل معامله را که عکس آن در تصویر زیر ارائه شده است مشاهده کنید.
همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، هر اسناد خزانه ای با یک نماد شناخته می‌شود. مثلا «اسناد خزانه – م۴بودجه ۹۶» با تاریخ سررسید بیستم آبان ماه سال ۹۸، با نماد «اخزا۶۰۴» معرفی شده است که در این لینک در دسترس است و ۷ اردیبهشت ۹۸، قیمت هر برگه اسناد خزانه با مشخصات بالا، در بازه قیمتی بین ۸۴۶ هزار و ۵۹۶ ریال و ۹۳۵ هزار و ۷۱۰ ریال معامله شده است.
فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه
فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه، پیچیده نیست. گفتیم که وزارت امور اقتصادی و دارایی، به نمایندگی از دولت، اسناد خزانه اسلامی را منتشر می‌کند. این انتشار، بر اساس مجوز هایی است که مجلس در قالب بودجه سنواتی در بخش ردیف بودجه اختصاصی، در اختیار دولت قرار داده تا اوراق خزانه منتشر کند. پس از انتشار اوراق خزانه اسلامی، فرآیند زیر برای فروش طی می شود:
- پیمانکاران، اسناد بدهی را دریافت می کنند.
- هر دستگاهی، بر اساس اولویت پرداخت بدهی به بستانکاران، لیست پیمانکاران (بدهکاران) را به بانک معرفی می کنند.
- بدهکاران به بانک رفته و بر اساس کد شهاب در سامانه نهاب، احراز هویت می شوند.
- لیست بدهکاران، به فرا بورس اعلام می شود.
- ظرف ۱۰ روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملاتی فرا بورس ثبت شده و دارنده اوراق، می تواند نسبت به فروش اسناد خزانه اسلامی در فرابورس اقدام کند.
- پس از فروش، ظرف ۷۲ ساعت، مبلغ به حساب دارنده اوراق از طریق یکی از ۱۰۸ کارگزار رسمی سراسر کشور به قیمت روز واریز می شود.
سوالات متداول درباره اسناد خزانه اسلامی
۱. آیا اسناد خزانه اسلامی، بدون ریسک است؟
بله. اسناد خزانه اسلامی، ریسک نکول ضعیفی دارد و تقریبا بدون ریسک است. از طرفی، برای رفع نگرانی خریداران اوراق خزانه اسلامی نسبت به ایفای تعهدات ناشر (دولت) در قبال این اسناد، بدهی دولت در قبال این اسناد، در فهرست دیون ممتازه (بدهی با اولویت بالا) قرار دارد. خزانه‌داری کل کشور موظف است که پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید (maturity) تسویه کند. این تعهد نامه به امضا وزیر وقت اقتصاد و امور دارایی می رسد. پس، اسناد خزانه اسلامی، ریسک نکول (default risk) ندارد.
۲. آیا اسناد خزانه اسلامی، ریسک نقد شوندگی دارد؟
ریسک نقدشوندگی اسناد خزانه اسلامی بسیار پایین است. علت چیست؟ علت این است که احتمال عدم فروش اوراق بهادار اسلامی، خیلی کم است. چرا که بازار فرا بورس است، بازاری بزرگ بوده و این اسناد، نقد شوندگی بالا با درآمد ثابت دارد و در بازاری با حجم معاملات روزانه چند هزار میلیارد ریال در روز، دارنده اوراق، می‌تواند نسبت به نقد کردن آن اقدام کند. پس، ریسک نقد شوندگی ضعیف دارد. سامانه استعلام اسناد خزانه اسلامی در این لینک در دسترس است.
بر خلاف برگه‌های سهم که امکان نقد کردنش با مجاز بودن نماد معاملاتی آن سهم در بازار بورس بستگی دارد، وضعیت بسته یا متوقف ندارد.
(سامانه استعلام وضعیت اختصاص اسناد خزانه در سایت فرابورس ایران)
۳. چه فرقی بین اسناد خزانه اسلامی با اوراق قرضه و اوراق مشارکت وجود دارد؟
فرق اسناد خزانه اسلامی با اوراق بهادار، در سررسید و پرداخت سود است. اسناد خزانه اسلامی، سر رسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سر رسید آن‌ها، به صورت چهار هفته، سیزده هفته، بیست و شش هفته و پنجاه و دو هفته است. در حالی که سررسید سایر اوراق بهادار، این‌گونه نیست.
۴. آیا اسناد خزانه اسلامی، سود مشخص دارد؟
خیر. دارنده اوراق سودی به صورت دوره ای دریافت نمی‌کند. سرمایه گذار، از ما‌به‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سر رسید، نفع می‌برد. یعنی تفاوت قیمت در دو زمان. هر دارنده برگه خزانه اسلامی در تاریخ سر رسید، پول خود را از دولت دریافت می‌کند. چون درجه نقدشوندگی بالا دارد، وجه تمایز با دیگر اسناد است.
۵. مهم‌ترین فرق اسناد خزانه اسلامی با اوراق بهادار چیست؟
- اسناد خزانه اسلامی، تاریخ سررسید بیش تر از ۱۲ ماه ندارد.
- اسناد خزانه اسلامی، سود پرداختی ندارد.
- اسناد خزانه اسلامی، ریسک نکول ندارد.
- اوراق بهادار، سود پرداختی دارد.
- اوراق بهادار، ریسک نکول دارد.
- اوراق بهادار، تاریخ سر رسید بیش از ۱۲ ماه دارد.
۶. هدف از انتشار اسناد خزانه اسلامی چیست؟
- تسویه بدهی دولت به پیمانکاران
- تسویه بدهی دولت به کلیه طلب کاران غیر دولتی
- اعمال سیاست های انقباظی در اقتصاد
- اجرای سیاست های پولی
- تامین کسری بودجه سالانه
- مدیریت بازار
- کنترل نقدینگی
- اعمال سیاست های کنترلی بانک مرکزی
۷. مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی
- کشف نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد
- بستر سازی به منظور توسعه ابزارهای مالی
- کمک به سیاست های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های مطلوب
- حفظ استقلال مالی کشور و عدم نیاز به استقراض از خارج از کشور
- عدم نیاز به استقراض از بانک مرکزی و ایجاد تورم
- معافیت مالیاتی اسناد خزانه اسلامی
- امکان معامله در بازار بورس و توسعه کسب و کار کارگزاری و اقتصاد بازار سرمایه
۸. ضمانت پرداخت در سر رسید اسناد خزانه اسلامی
عهده دار ضمانت پرداخت در سر رسید اسناد خزانه اسلامی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و ضامن پرداخت، خزانه داری کل کشور است. این خزانه داری، باز پرداخت اصل اوراق در سر رسید را طبق اصل «دیون ممتازه دولت»، تعهد می‌کند.
۹. فرآیند پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی
برای پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سر رسید، سازمان برنامه و بودجه (سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق)، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را با توجه به زمان سر رسید، از طریق خزانه داری کل کشور به بانک عامل، انتقال داده و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، بر اساس اطلاعات آخرین دارنده اسناد خزانه اسلامی، ارزش اسمی اوراق را از طریق شعبه بانک، به حساب دارنده اوراق واریز می کند.
۱۰. چرا بهتر است پیمانکاران بدهی خود را با اسناد خزانه اسلامی تسویه کنند؟
چون قابلیت فروش در بورس داشته و بهتر از منتظر شدن صورت وضعیت و سند ممیزی شده شما در ذیحسابی امور مالی دستگاه های دولتی است و ضریب نقدشوندگی بالایی دارد. فرمول فروش برای سندی که ۱۸۲ روز تا سر رسید آٖن باقی مانده است و نرخ سود ۲۱ درصد دارد به صورت زیر محاسبه می‌شود.
۱۱. اطلاعات کارگزاران عضو فرا بورس ایران را چگونه بدست بیاوریم؟
برای دریافت این اطلاعات به این لینک مراجعه کنید.
۱۲. من اسناد خزانه اسلامی دارم. اما قصد فروش آن در بازار فرا بورس را ندارم. چه باید کرد؟
شما می‌توانید مراحل تکمیل اطلاعات خود نزد فرابورس و سامانه سجام را به اتمام رسانده و شماره حساب منحصر به فردی به نام خود معرفی کنید تا مبلغ اسمی اسناد خزانه در روز سر رسید، به حساب معرفی شده واریز شود. امکان فروش اوراق به هر کارگزاری (حتی غیر از کارگزاری که کد بورس برای شما صادر کرده است)، وجود دارد. داشتن شماره شبا و کد شهاب، الزامی است.
سخن آخر
اخزا از این لحاظ که قیمت اسمی و تاریخ سر رسید مشخص داشته و ریسک نکول پایینی دارد ارزشمند است. اسناد خزانه اسلامی در ایران به‌دلیل قانون بانکداری اسلامی بدون ربا، به شکل مستقیم به طلبکار غیر دولتی واگذار می‌شود. امیدوارم اطلاعات ارائه شده در این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر شما نیز دارنده خزانه اسلامی هستید، تجربیات و دیدگاه‌های خود را از طریق «ارسال پیام» با ما و خوانندگان ستاره به اشتراک بگذارید. در صورتی که به تازگی می‌خواهید وارد دنیای بورس شوید؛ مطالعه نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار و حداقل سرمایه برای ورود به بازار بورس ایران به شما کمک شایانی خواهد کرد.
