منظومه شمسی چیست؟ معرفی سیاره های منظومه شمسی و مشخصات آن‌ها

این منظومه دارای ۸ سیاره است که به دور خورشید گردش می‌کنند. ۴ سیاره اول موجود در این منظومه دارای بافت سنگی، جرم زیاد و قطر کم و در مقابل ۲ سیاره بعدی غول‌هایی از جنس گاز و ۲ سیاره آخر غول‌هایی از جنس یخ هستند. البته منظور از یخ آن یخی که در فریزر می‌شناسیم نیست و در واقع گاز یخ زده است.

 

 

معرفی سیاره های منظومه شمسی به ترتیب از بزرگتر به کوچکتر

سیاره های منظومه شمسی از جهات مختلفی با هم تفاوت دارند و هر یک ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که در ادامه به این ویژگی‌ها اشاره خواهیم کرد. اما یکی از این تفاوت‌ها، اندازه قطر قابل اندازه‌گیری آنهاست، برای مثال قطر مشتری، تقریبا ۱۱ برابر سیاره زمین است. از سوی دیگر، عطارد ۲/۶ بار کوچک‌تر از زمین است. سیاره های منظومه شمسی به ترتیب از بزرگتر به کوچکتر عبارتند از:

۱. مشتری (Jupiter)

مشتری بزرگترین سیاره در منظومه شمسی با قطر ۱۳۹/۸۲۲ کیلومتر است. این بدان معناست که قطر مشتری در واقع بیش از ۲۸/۵ برابر بزرگتر از کوچکترین سیاره منظومه شمسی، یعنی عطارد است.

۲. زحل (Saturn)

قطر زحل به ۱۱۶/۴۶۴ کیلومتر می‌رسد. این باعث می‌شود که زحل بیش از ۹ برابر بزرگتر از زمین ما باشد. این اندازه‌گیری شامل حلقه‌ دور سیاره نمی‌شود، زیرا این حلقه یک کل جداگانه به حساب می‌آیند.

۳. اورانوس (Uranus)

اورانوس در این فهرست، با قطر ۵۰/۷۲۴ کیلومتر در رده سوم قرار دارد. قطر این سیاره تقریبا ۴ برابر قطر زمین و بیش از ۱۰ برابر قطر عطارد است.

۴. نپتون (Neptune)

نپتون که اغلب به دلیل ویژگی‌های بسیار مشابه و فاصله کم با اورانوس به عنوان سیاره دوقلو اورانوس شناخته می‌شود، ۴۹/۲۴۸ کیلومتر قطر دارد. همچنین اورانوس ۱/۳ برابر نپتون است.

۵. زمین (Earth)

سیاره زمین با قطر ۱۲/۷۵۶ کیلومتر عنوان پنجمین سیاره در میان هشت سیاره منظومه شمسی را دارد. زمین تقریبا ۲/۶ برابر کوچکترین سیاره منظومه شمسی یعنی عطارد است. نسبت اندازه زمین به ماه ۳/۶۷ برابر است.

۶. زهره (Venus)

زمین یک سیاره دو قلو دارد، زهره با قطری کمی کوچکتر از زمین به اندازه ۱۲/۱۰۴ کیلومتر، قل سیاره ما محسوب می‌شود. همچنین زهره ۸/۸۷ متر بر مجذور ثانیه نیروی گرانشی دارد، این مقدار در کره زمین ۹/۸۱ متر بر مجذور ثانیه است.

۷. مریخ (Mars)

سیاره سرخ، مریخ تنها ۶/۸۷۰ کیلومتر قطر دارد، این یعنی قطر مریخ ۲۰/۵ برابر کوچکتر از مشتری است. مریخ ۵۳ درصد زمین، قطر دارد، اما سطح آن نسبت به زمین ۳۸ درصد است.

۸. عطارد (Mercury)

عطارد با قطر ۴۷۸۰ کیلومتر کوچکترین سیاره منظومه شمسی است. مشتری، بزرگترین سیاره منظومه ۲۸/۵ برابر بزرگتر از عطارد است.

۹. پلوتو (Pluto)

پلوتو، که امروزه به عنوان کوتوله‌ی منظومه‌ شمسی شناخته می‌شود، قطری معادل ۲۴۰۰ کیلومتر دارد، یعنی پلوتو ۵۹ برابر از مشتری کوچک‌تر است.

 

بیشتر بخوانید: شهاب سنگ چیست و منشأ آن از کجاست؟

 

معرفی سیاره های منظومه شمسی و اطلاعات کاملی درباره آن‌ها

 

در ادامه اطلاعات کاملی درباره هر یک از این سیاره‌ها را به شما ارائه خواهیم داد.

 

 

۱. سیاره عطارد (تیر)؛ اولین سیاره منظومه شمسی

شاید در همین ابتدا این سؤال برای شما پیش آید که تفاوت سیاره و ستاره چیست؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت تفاوت سیاره و ستاره را باید بر اساس نور،‌ موقعیت، اندازه، شکل، درجه حرارت، تعداد، درخشندگی و ماده تشکیل دهنده آن‌ها خلاصه و دسته‌بندی کرد.

با این توضیح، سیاره عطارد (Mercury) اولین و کوچکترین سیاره از سیارات منظومه شمسی است که کمترین فاصله را با خورشید دارد. این سیاره در مدت زمانی برابر با ۸۸ روز می‌تواند به دور خورشید بچرخد. با این حال، این سیاره در گردش به دور خود بسیار تنبل است؛ به‌طوری که هر شبانه روز در عطارد چیزی در حدود ۵۸ روز زمینی به طول می‌انجامد! یعنی یک سال در آن برابر یک روز و نیم است!

این سیاره که حدودا ۱۴ قرن قبل از میلاد کشف شد، میانگین تغییر دمای بسیار متفاوتی دارد و با توجه به جهت قرارگیری و تعامل با خورشید واکنش نشان می‌دهد. به گونه‌ای که دمای آن در گرم‌ترین حالت ممکن ۴۲۷ درجه سانتی‌گراد و در سردترین حالت منفی ۱۷۳ درجه سانتی‌گراد است. نکته دیگری که در مورد این سیاره وجود دارد آن است که این سیاره هیچ قمری ندارد تا به دور آن بگردد.

 

 

 

۲. سیاره زهره (ملقب به خواهر زمین)؛ دومین سیاره در منظومه شمسی

دومین سیاره منظومه شمسی، از نظر فاصله و نزدیکی به خورشید سیاره زهره یا ناهید (Venus) است. سیاره ناهید نزدیک‌ترین سیاره به زمین است به‌طوری که می‌توان آن را در ابتدای غروب، درست هنگامی که خورشید غروب می‌کند در آسمان با چشم غیر مسلح دید. زهره با قطری کمی کوچکتر از زمین به اندازه ۱۲/۱۰۴ کیلومتر، قل سیاره ما محسوب می‌شود. همچنین زهره نیروی گرانشی برابر با ۸/۸۷ متر بر مجذور ثانیه دارد، این مقدار در کره زمین ۹/۸۱ متر بر مجذور ثانیه است.

زیبایی خیره کننده این شعله فروزان در آسمان به گونه‌ای است که انگار خورشیدی دیگر سر از افق درآورده و همزمان با غروب خورشید، طلوع می‌کند. رومیان باستان نام این سیاره را ونوس یعنی الهه عشق و زیبایی نهاده‌اند.

اتمسفر زهره بسیار ضخیم است و گردش آن به دور خورشید ۲۲۵ روز زمینی به طول می‌انجامد. زهره نیز در حرکت و چرخش به دور خود مانند عطارد کند و آهسته است و حتی آهسته‌تر از آن! به‌طوری که روزهای زهره از سال‌های آن طولانی تر است. هر شبانه روز در زهره ۲۴۳ روز زمینی طول می‌کشد ، یعنی ۱۸ روز بیش از یکسال آن!

زهره بسیار داغ است و چهره زرد رنگ آن در آسمان گویای دمای بسیار بالا و التهاب آن است، به‌طوری که دمای سطح زهره به ۴۶۳ درجه سانتیگراد می‌رسد و این یعنی آتش!

 

 

 

۳. زمین، سومین سیاره منظومه شمسی

زمین این پیر ۴٫۵ میلیارد ساله که خانه ماست، سومین سیاره منظومه شمسی به حساب می‌آید و اندازه آن تقریبا ۲/۶ برابر کوچکترین سیاره منظومه شمسی یعنی عطارد است. در منظومه شمسی زمین (Earth) دارای بهترین بافت حیاتی است؛ در واقع فاصله مناسب زمین با خورشید (چیزی در حدود ۱۵۰ میلیون کلیومتر)، مدار چرخشی مناسب، دمای متعادل و طول مناسب شب و روز دنیایی مناسب را برای حیات پدید آورده است و این حیات میلیاردها سال است که ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با لایه های زمین و عناصر تشکیل دهنده آن

زمین اولین سیاره دارای قمر در مدار خورشیدی منظومه شمسی است و دو سیاره پیشین قمری ندارند. اما قمر چیست؟ قمر در واقع یک کره آسمانی است که از نظر بافت، اتمسفر و نیروی گرانش می‌تواند شباهت بسیاری به سیاره داشته باشد. اما بزرگترین تفاوت یک قمر با سیاره، مدار گردش آن است. به‌طوری که قمر به دور خورشید نمی‌چرخد، بلکه در مدار سیاره گیر افتاده و به دور سیاره می‌چرخد.

ماه تنها قمر سیاره زمین است که حدودا هر ۲۷ روز یکبار یک دور کامل به دور زمین می‌چرخد و البته در همین مدت زمان هم به دور خودش می‌چرخد. بنابراین همیشه یک‌طرف ماه از دید ناظر زمینی پنهان است و با عنوان “سمت دور ماه” شناخته می‌شود. این حالت برای قمرهای دیگر در منظومه شمسی نیز اتفاق می‌افتد. به این پدیده قفل جزر و مدی یا قفل گرانشی می‌گویند.

 

 

 

۴. مریخ (ملقب به برادر زمین)؛ چهارمین سیاره منظومه شمسی

مریخ یا بهرام (Mars) چهارمین سیاره منظومه شمسی است و بشر همواره تصور می‌کرده که این سیاره می‌تواند خانه دوم او باشد. به همین دلیل کاوشگرهای بسیاری را برای مطالعه و تحقیقات به این سیاره فرستاده است. با این حال هنوز نشانه‌ای از حیات در آن به خوبی پیدا نشده است.

برخی از دانشمندان معتقدند که مریخ در گذشته‌های دور دارای حیات و تمدن (نه الزاما بشری) بوده و هم اکنون عمر این حیات به پایان رسیده است. با این حال دانشمندان ناسا در حال آماده سازی مقدمات سفر بشر به این سیاره در در دهه سوم قرن ۲۱ میلادی هستند.

از ویژگی‌های خاص مریخ، داشتن دومین قله بلند منظومه شمسی است؛ این قله که المپوس مونز نام دارد، یک آتشفشان فعال است. مریخ علاوه بر بلندترین قله، عمیق‌ترین دره را نیز در خود جای داده است.

بیشتر بخوانید: دستاوردهای ناسا در مریخ

این سیاره سرخ فام به سبب تراکم بالای اکسید آهن بر سطح آن به این رنگ درآمده است. طول هر روز مریخ چیزی در حدود ۲۸ ساعت زمین و هر سال آن چیزی برابر ۷۰۰ روز است؛ یعنی تقریبا دو برابر زمین. مریخ ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد و دارای دو قمر زشت و بدترکیب به نام های فوبوس و دئیموس است.

سیاره سرخ، مریخ تنها ۶٫۸۷۰ کیلومتر قطر دارد، این یعنی قطر مریخ ۲۰٫۵ برابر کوچکتر از مشتری است. مریخ ۵۳ درصد زمین، قطر دارد، اما سطح آن نسبت به زمین ۳۸ درصد است.

بیشتر بخوانید: حیات در مریخ، فرضیه ای که چیزی تا اثبات آن باقی نمانده

 

 

 

۵. مشتری یا هرمز؛ پنجمین و بزرگترین سیاره منظومه شمسی

مشتری یا هرمز (Jupiter) یک غول گازی پرحجم و بزرگترین سیاره در منظومه شمسی با قطر ۱۳۹٫۸۲۲ کیلومتر است که به دور خورشید می‌گردد. قطر مشتری در واقع بیش از ۲۸٫۵ برابر بزرگتر از کوچکترین سیاره منظومه شمسی، یعنی عطارد است. این سیاره پس از ماه و زهره سومین شی درخشان در آسمان است و نور کافی جهت سایه انداختن بر روی زمین را داراست.

مشتری چیزی در حدود ۱۳۰۰ برابر زمین حجم دارد و منزلگه طوفان‌های عظیم در منظومه شمسی است. طوفان معروف آن همچون لکه‌ای قرمز رنگ بر روی سطح سیاره خودنمایی می‌کند و به چشم هرمز یا چشم مشتری معروف است. این سیاره قوی‌ترین مدار گرانشی منظومه شمسی را داراست.

مشتری سیاره‌ای سریع است، بطوری که طول هر روز مشتری برابر ۱۲ ساعت زمینی است، اما سرعت گردش آن به دور خورشید بسیار کند بوده و چیزی در حدود ۱۲ سال زمین است. این سیاره بیش از ۱۰۰ قمر دارد که ۶۹ تای آن ثبت رسمی شده است. همچنین تعدادی حلقه هم به دور خود دارد. فضا پیمای وویجر در طی سال‌ها گردش خود به دور این سیاره اطلاعات بسیاری از جو این سیاره، انواع طوفان‌ها و حالت‌های مختلف به دست آورد.

 

 

 

۶. سیاره زیبای زحل؛ ششمین سیاره در منظومه شمسی

سیاره زحل (Saturn) یا کیوان سیاره‌ای زیبا از جنس گاز است و به سبب حلقه‌هایی که اطراف آن را فرا گرفته‌اند، مشهور است. حلقه‌های زحل اغلب از جنس یخ، سنگ و غبار تشکیل شده‌اند.

قطر زحل چیزی در حدود ۱۱۶٫۴۶۴ کیلومتر است و این باعث می‌شود که زحل بیش از ۹ برابر بزرگتر از زمین ما باشد. این اندازه‌گیری شامل حلقه‌ دور سیاره نمی‌شود، زیرا این حلقه یک کل جداگانه به حساب می‌آیند. این سیاره غول پیکر و زیبا ۶۲ قمر رسمی دارد. یکی از اقمار این سیاره به قدری بزرگ است که اتمسفر مخصوص به خود را داراست.

زحل هم همچون مشتری سرعتی بالا دارد و در هر ۱۰ ساعت زمینی یک دور به دور خودش می‌چرخد. اما سرعت گردش آن به دور خورشید از سیاره مشتری نیز کندتر است، و چیزی در حدود ۲۹ سال زمینی طول می‌کشد.

این سیاره ۸۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد. فضاپیمای کاسینی سال‌ها به دور مدار زحل چرخید و اطلاعات بسیار زیادی از اقمار این سیاره، فصل‌ها، حلقه‌های آن، وضعیت آب و هوایی و جو این سیاره برای دانشمندان ارسال کرد.

🪐 نکته جالب: دانشمندان طی سال‌های بسیار بر روی حیات در بخش‌های مختلف منظومه شمسی تحقیق کرده‌اند و در حال حاضر تنها در یکی از اقمار سیاره زحل توانسته‌اند نشانه‌هایی از حیات میکروبی را حدس بزنند

 

 

 

۷. سیاره اورانوس؛ هفتمین سیاره منظومه شمسی یک غول یخی

کشف سیاره اورانوس (Uranus) به بعد از کشف تلسکوپ یعنی سال ۱۷۸۱ میلادی برمی‌گردد. از آنجایی که کشف این سیاره حاصل پیشرفت علم است، تنها یک نام برای آن انتخاب کرده‌اند و آن را با نام‌های گوناگون نمی‌شناسند. این سیاره تنها سیاره‌ای است که نام یکی از خدایان یونان را به جای خدایان رومی دارد.

اورانوس مقداری کمتر از ۳ میلیارد مایل از خورشید فاصله دارد و حول یک محور موازی می‌چرخد. این بدان معناست که هر قطب اورانوس روزها و شب هایی که ۴۲ سال زمینی هستند را تجربه می‌کنند. اتمسفر این سیاره بسیار سرد و یخی، در حدود منفی ۲۴۴ درجه سانتیگراد است. مدت زمان گردش این سیاره به دور خود ۱۷ ساعت زمین و به دور خورشید ۸۴ سال زمینی است. اورانوس۲۷ قمر دارد که به دور آن می‌گردند.

 

 

بیشتر بخوانید: جهان های موازی؛ حقایقی عجیب درباره وجود جهان های موازی

 

۸. نپتون هشتمین و دورترین سیاره نسبت به خورشید در منظومه شمسی

نپتون (Neptune) به معنای خداوند دریا و از نام اساطیر رومیان باستان است. این سیاره نخستین سیاره‌ای است که به واسطه پیش بینی‌های فضایی ثبت شده است و به دلیل ویژگی‌های بسیار مشابه و فاصله کمی که با اورانوس دارد، به عنوان سیاره دوقلو اورانوس شناخته می‌شود.

سال‌ها پیش «الکسیس بووارد»، فضانورد متوجه اختلافاتی در مدار اورانوس شد و حدس زد که این سیاره در نزدیکی سیاره‌ای دیگر سکونت دارد، تا با سفر وویجر به فضا در سال ۱۹۸۹ این شک به یقین تبدیل و عکس‌های آن به زمین ارسال شد.

این سیاره با چشم مسلح و تلسکوپ‌های قوی نیز قابل دیدن نیست. اتمسفر این سیاره همچون اورانوس سرد و یخی است و هر روز آن معادل ۱۶ ساعت زمین و هر سال آن معادل ۱۶۵ سال زمین می‌باشد.

 

 

 

 

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره لباس فضانوردی

 

۱۰ واقعیتی که لازم است در مورد منظومه شمسی بدانید

۱. منظومه شمسی یکی از میلیاردها منظومه موجود در دنیا است. منظومه شمسی ما از یک ستاره به نام خورشید، هشت سیاره و اجرام بی‌شمار کوچکتری مانند سیارات بسیار کوچک، سیارک‌ها و ستاره‌های دنباله دار تشکیل شده است.

۲. منظومه شمسی در مرکز کهکشان راه شیری قرار دارد و ما در یکی از چهار بازوی مارپیچی آن قرار داریم.

۳. مسیری طولانی. حدود ۲۳۰ میلیون سال طول می‌کشد تا منظومه شمسی یکبار به دور مرکز کهکشانی بچرخد.

۴. کهکشان مارپیچی. سه نوع کهکشان کلی وجود دارد: بیضوی، مارپیچی و نامنظم. کهکشان راه شیری یک کهکشان مارپیچی است.

۵. منظومه ای فاقد از جو. منظومه شمسی منطقه‌ای از فضا است که جو ندارد. اما در آن جهان‌های بسیاری وجود دارد (مانند زمین) که دارای اتمسفر و جو هستند.

۶. وجود ماه ها و قمرهای زیاد. سیارات منظومه شمسی ما و حتی برخی سیارک‌ها بیش از ۱۵۰ قمر (ماه) را در مدار خود نگه می‌دارند.

۷. زحل؛ زیباترین سیاره در منظومه شمسی. چهار سیاره بسیار بزرگ و حداقل یک سیاره کوچک در منظومه شمسی دارای حلقه‌های زیبایی به دور خود هستند. اما هیچ کدام به اندازه حلقه‌های زرق و برق دار زحل تماشایی نیست!

۸. اکتشافات بزرگ. بیش از ۳۰۰ فضاپیمای روباتیک مقصدهای فراتر از مدار زمین را کشف کرده‌اند، از جمله ۲۴ فضانوردی که در مدار ماه حرکت می‌کنند.

۹. به دنبال زندگی جدید. منظومه شمسی ما تنها جایی است که زندگی بشر بر روی آن میسر است. تا کنون فقط از زندگی روی کره زمین اطلاع داشته‌ایم، اما در هر کجا که این عالم بی انتها می‌توانیم به دنبال این امکان بگردیم.

۱۰. خروج از منظومه شمسی. ویجر ۱ ناسا (NASA’s Voyager 1) تنها فضاپیمایی است که تا کنون توانسته از منظومه شمسی خارج شود. چهار فضاپیمای دیگر سرانجام به فضای بین ستاره ای برخورد خواهند کرد. Voyager 1 در سال ۲۰۱۲ به فضای بین ستاره‌ای رفت و Voyager 2 در سال ۲۰۱۸ به آن پیوست. جالب است بدانید که هر دو فضاپیما هنوز با زمین در ارتباط هستند و هر دوی آن ها در سال ۱۹۷۷ به فضا پرتاب شدند.

 

جمع بندی

فراتر از منظومه شمسی ما، سیارات بیشتری از ستاره‌هایی که در آسمان شب می‌بینیم وجود دارد. تا کنون هزاران سیستم سیاره‌ای دیگر که در کهکشان راه شیری در حال چرخش هستند کشف شده‌اند و سیارات دیگری نیز وجود دارند که در همین زمان در حال کشف شدن هستند.

تصور می‌شود بیشتر از صدها میلیارد ستاره در کهکشان ما دارای سیارات خاص خود هستند و کهکشان راه شیری شاید جز یکی از ۱۰۰ میلیارد کهکشان جهان باشد! نظر شما در مورد منظومه شمسی چیست؟ آیا اطلاعات مفید دیگری در مورد آن دارید؟ اگر اینطور است آن را از طریق ارسال نظر با ما و سایر مخاطبین ستاره به اشتراک بگذارید.

بیشتر بخوانید: ساخت کاردستی منظومه شمسی با نمد؛ راحت و آسان

برگرفته از: timeanddate | planetfacts