۴۵ ضرب المثل بختیاری همراه با معنی و کاربرد آن‌ها

ضرب‌المثل یا زبانزد گونه‌ای از بیان است که معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن‌ها نهفته است. آن‌ها جملات موزون، پرمعنی و معمولاً منظومی هستند که سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده اند. قابل درک بودن برای تمام مردم، سادگی، کوتاهی، توانایی رساندن مفهوم، کاربرد عمومی و حالت طنز ضرب المثل‌ها سبب شده جایگاه ویژه‌ای در بین مردم داشته باشند.

در اینجا چندین ضرب المثل‌ بختیاری به همراه معنی گردآوری شده است. این ضرب المثل‌ها بسیار جالب هستند و احتمالا معنی آن‌ها را نمی‌دانید. پس با ما همرا شوید تا بیشتر با فرهنگ بختیاری آشنا شویم. 

 

 

ضرب المثل‌های بختیاری

۱. آدمی که مالس اِره، ایمونس هم اِره.

معنی: کسی که مالش می‌رود، ایمانش هم می‌رود.
کنایه از اینکه کسی که مالش به سرقت برود، ممکن است با مظنون شدن به این و آن، ایمانش هم از دست برود.

☆✦☆✦☆✦☆

۲. آدمیزاد، بونده بی باله.

معنی: آدمیزاد (همانند) پرنده‌ای است بدون بال.
کنایه از اینکه هر لحظه ممکن است هجران و دوری برای انسان پیش آید.

☆✦☆✦☆✦☆

۳. تیلی که تخم ناد، هندا داسه
معنی: جوجه‌ای که تخمگذار شد، همسن مادرش است.
کنایه از: فرزندی که ازدواج کرد و بچه به دنیا آورد، همسن پدر و مادرش شده است.

☆✦☆✦☆✦☆

۴. آردم بختم، آربیزم آوختم.

معنی: آردم را الک کردم، (و) الکم را هم آویزان کردم.
کنایه از اینکه همه کارهایم را انجام داده ام و دیگر کاری برای انجام دادن باقی نمانده است.

☆✦☆✦☆✦☆

۵. اِگون گرگ زی به گله، اِگون از خوی سگ مونه

معنی: میگن گرگ زد به گله میگویند از خوبی سگ مان است
کنایه‌ای بی پرده وسریع از بی مسئولی کسی یا کسانی است که عهده دار وظیفه‌ای باشند، ولی به وظیفه خود به درستی عمل نمی‌کنند.

☆✦☆✦☆✦☆

۶. آسیو دراره، لوینه کپنه.

معنی: آسیاب در می‌آورد (تولید می‌کند)، آسیابان (لوینه) می‌بلعد. (مصرف می‌کند).
این مثل را بیشتر در مورد تولید کنندگان و نان آوران خانه بکار می‌برند، زمانیکه مصرف کنندگان، رعایت اندازه و اعتدال را ننمایند.

☆✦☆✦☆✦☆

۷. بختم، بخته دامه، کوشا، دامم وه پامه

معنی: بخت من مثل بخت مادرمه، کفش‌های مادرم را هم به پا دارم.
کنایه از تاثیر گذاری والدین در سرنوشت بچه‌ها

☆✦☆✦☆✦☆
ضرب المثل بختیاری

۸. ار بو خونه نیدی، اِدا شاهی ایکرد.

معنی: اگر پدر خود را نمی‌دید، ادعای پادشاهی می‌کرد.
این ضرب المثل در مورد افرادی که خیلی زود اصل و نصب خود را فراموش کرده و به دیگران تفاخر می‌کنند، بکار می‌رود.

☆✦☆✦☆✦☆

۹. کدخدائی بارت اِخواه سه من دومن آرد اِخواه

معنی: کدخدائی سیاست و کیاست می‌خواهد و دوم کرم و بخشش (توجه به معیشت مردم)
این ضرب المثل در کفتگو‌ها به کسانی اشاره می‌گردید که در پست و مقام داده شده به آن‌ها لیاقت و درایت کافی را نداشتند.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۰. ار اِخوی خاک کنی من سرت، برو سر یه تل بلندی.

معنی: اگر (حتی) میخواهی خاک هم بر سر خودت بریزی، برو بالای یک تپه بلند.
کنایه از بزرگ منشی و بلند همتی است.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۱. علف سر ریشه خوس، سوز ایبو

معنی: علف سر ریشه خودش جوانه می‌زند و رشد می‌کند.
کنایه از تاثیر خانواده در سرنوشت و تربیت آدمی

☆✦☆✦☆✦☆

۱۲. ار جووم دهرست، السم نه پهرست.

معنی: اگر پیراهنم پاره شد. اصلم نپرید (از بین نرفت).
این ضرب المثل بیانگر این نکته است که فقر و تنگدستی، اصالت خانوادگی و ارزش‌های اصیل را از بین نمی‌برد.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۳. مال داماد خوری نید مال عروس بزن بکوبه

معنی: محله داماد خبری نیست محله عروس بزن بکوبه
این ضرب المثل در جائی بکار می‌رود که صاحب مسئله از اصل موضوع بی خبر است. اما طرف مقابل برای خودش می‌برد و می‌دوزد.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۴. ار خومه نیدیه، گو رشید خوی دارم.

معنی: اگر خودم را ندیده ای، برادر رشید خوبی دارم.
این ضرب المثل درباره کسانی به کار میرود که بیش از آنچه به توانائی‌های خود تکیه کنند، متکی به توانایی دیگران می‌شوند.

 

 

۱۵. وه بنگشت گدن، سوکی یا سنگین، گد، سوک، سنگینی، دس خومه

معنی: از گنجشک پرسیدند سبکی یا سنگین، پاسخ داد، سبک یا سنگینی دست خودمه.
کنایه از اختیار و اراده آدمی

☆✦☆✦☆✦☆

۱۶. ار دنیانه او بو وره، فلونینه خو ابره.

معنی: اگر دنیا را آب ببرد، فلانی را خواب می‌برد.
کنایه از در مورد بی تفاوتی برخی افراد بکار می‌رود که کاری به مسائل پیرامون خود ندارند.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۷. هرکه همنشینه داله خوراکش گوشت مرداره

معنی: هرکس هم نشین کلاغ و کرکس باشد غذایش گوشت مردار است
کنایه از مشو با ناکسان همدم که صحبت را اثر باشد.

☆✦☆✦☆✦☆

۱۸. ار لیشم، گوشت میشم.

معنی: اگر زشت هستم، گوشت میش هستم.
کنایه از ماهیتم خوب است، هر چند که ظاهرم بد باشد. اصل هم ماهیت هر چیز است.

☆✦☆✦☆✦☆
ضرب المثل بختیاری

۱۹. گرگ که پیر ایبو سگ بس خنده

معنی: گرگ که پیر می‌شود، سگ او را مسخره می‌کند.
کنایه از خوار شدن آدمی

☆✦☆✦☆✦☆

۲۰. رو جائی که خوننت نه چو وردارن روننت

معنی: برو جائی که احترامت کنند نه جائی که چوب بردارند و دنبالت کنند.
این ضرب المثل به عنوان یک رهنمون زمانی بکار می‌رود که کسی در مواقع مراجعه به جائی مورد بی مهری و یا بی احترامی قرار گرفته است.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۱. ار نبو امری ز. حق، نیفته بلگی ز درخت.

معنی: اگر امر حضرت حق نباشد، برگی از درخت نمی‌افتد.
این مثل بیانگر آن است که هیچ امری در جهان حادث نمی‌شود، مگر به خواست خداوند یکتا.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۲. هر چی کنی، سی ناکس، نه ایگو خو، نه ایگو بس

معنی: برای ناکس هر اندازه کار کنی، نه می‌گوید، خوب است، نه می‌گوید، کافی است.
کنایه از: رویه انسان‌های بی ارزش و قدرنشناس.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۳. بیو به کولم پان پتیه

معنی: بیا پشتم سوار بشو که پاهاییت برهنه است
این ضرب المثل در مقابل افراد پر توقع بکار می‌رود.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۴. ار نخردیم نون گندم، اما دیدیم دست مردم.

معادل فارسی: اگر نخوردیم نان گندم، اما دیدم دست مردم

☆✦☆✦☆✦☆

۲۵. اسب پیش کشینه که دندوناس نیشمارن.

معادل فارسی: دندان‌های اسب پیشکشی را که نمی‌شمارند.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۶. گرگن گرهدن، پند دادن، گد ولم کنین، گله رهد.

معنی: گرگ را گرفتند، نصیحت کردند که دیگر به گله حمله نکند، گفت: رهایم سازید، گله رفت.
کنایه از ترک عادت نتوان کرد.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۷. طرف به میش اِگو بجه و به گرگ اِگو دمبس بِگر

معنی: فلانکس به گوسفند می‌گوید فرار کن و به گرگ می‌گوید بدو دمبه اش را بگیر.
کنایه به افراد دو رو ومتظاهر دارد که در اجتماع منافقانه عمل می‌کنند.

☆✦☆✦☆✦☆

۲۸. امساله نه هر ساله.

معنی: امسال، مثل هر سال نیست.
معادل فارسی: این تو بمیری، آن تو بمیری نیست.

☆✦☆✦☆✦☆
ضرب المثل بختیاری

۲۹. نه کور حیا داره، نه کچل، مزگ سر.

معنی: نه آدم کور حیا دارد نه کچل مغز سر دارد.
کنایه از اینکه آدم‌های بی حیا و بی چشم و رو هیچ وقت حیا نمی‌کنند و از رو نمی‌روند.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۰. هرجا کشکان فروختی پشمان هم همچو بفروش

معنی: هرجا کشگ‌ها را فروختی پشم‌ها را هم هما ن. جا بفروش
خطاب به فرد یا افرادی است که دوستی و رفاقت و سود دهی با افراد دیگری دارند، اما در زمان گرفتاری استمداد و کمک از افراد دیگر می‌خواهند.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۱. اورشم که خوار ابو، پیوند هر و گا ابو.

معنی: ابریشم که خوار و بی ارزش میشود، به خر و گاو آویزان می‌شود.
کنایه از هر گاه ارزش واقعی چیزی درک نشود، مورد بی اعتنایی قرار میگیرد.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۲. ار دنیانه او بو وره، فلونینه خو ابره.
معادل فارسی: اگر دنیا را آب ببرد، فلانی را خواب می‌برد.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۳. گَپت ورار کُوچیرت ورورده

معنی: بزرگتر را تربیت کن کوچکتر با الگو قرار دادن بزرگتر خود بخود تربیت خواهد شد.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۴. او سرد رهدم سر دستس.

معنی: آب سرد روی دستش ریختم.
معادل فارسی: آب پاکی روی دست کسی ریختن.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۵. میش به پا خوس اکشن به دار بز هم پا خوس

معنی: گوسفند را با پای خودش به دار می‌کشد و بز را هم با پای خودش
معادل فارسی: هر کسی رو تو گور خودش می‌گذارند.

 

 

۳۶. ایبیزیس و ایبینیس.

معنی: الکش می‌کنی و آنرا می‌بینی.
کنایه از پس از تجربه کردن به حرف من خواهی رسید.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۷. یا به میلس نرو یا ز حدف میلس به در نرو

معنی: یا در مجلسی شرکت نکن یا اگر رفتید به تصمیم اکثریت احترام بگذار.
این ضرب المثل خطاب به فرد یا افراد خود رای و مستبدی گفته می‌شود موقعی که در مجلسی در اقلیت قرار می‌گیرند میخواهند فقط حرف خود را به کرسی بنشانند.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۸. ایما که سالنه پائیدیم، ماهنم پائیم.

معنی: ما که سال را پائیدیم، ماه را هم می‌پائیم.
ما که در انتظار انجام کاری، سالی را به انتظار نشسته و صبر کرده ایم ماهی دیگر را هم منتظر می‌مانیم.

☆✦☆✦☆✦☆

۳۹. یه بز گر‌ی یه گلن گر اکنه

معنی: یک بز گر و بیمار یک گله گوسفند را مریض می‌کند.
این ضرب المثل به کسی گفته می‌شود که با ایجاد فساد و اعمال و افکار مسموم خطر آلودگی اجتماع را به دنبال دارد.

☆✦☆✦☆✦☆

۴۰.‌ای هوسه، یه دفه بسه.

معنی: اگر هوسه، یکدفعه بسه.
اگر از روی هوی و هوس کاری صورت بگیرد، همان یکبار کافی است.

☆✦☆✦☆✦☆

۴۱. تیکت بل اندازه دهونت بو

معنی: لقمه ات بگذار اندازه دهنت باشد
در مقابل به کسی گفته می‌شود که لقمه گنده‌تر از دهان خود انتخاب می‌کند.

☆✦☆✦☆✦☆
ضرب المثل بختیاری

۴۲. بجور جاته، بنه پاته.

معنی: (اول) جایت را پیدا کن، (سپس) پایت را بگذار.
این ضرب المثل در مورد افرادی بکار میرود که دست به کار‌های نسنجیده‌ای می‌زنند. بیشتر در زمینه دقت کردن در امر ازدواج بکار می‌رود.

☆✦☆✦☆✦☆

۴۳. کا نداشت یه چی که داشت به ره که ره لنگ ورداشت

معنی: آقای ندار وقتی صاحب چیزی می‌شد برای خود نمائی در هنگام راه رفتی با تکبر گام‌ها را متفاوت با دیگران بر می‌داشت.
کنایه از افرداد نوکیسه و تازه به دوران رسیده دارد.

☆✦☆✦☆✦☆

۴۴. مار تا صاف نبو به سیلا نیره

معنی: مار تا صاف نشود داخل سوراخ نمی‌رود
کنایه از در زندگی صاف و صادق باش.

☆✦☆✦☆✦☆

۴۵. سی گا مکال، چه یه من، چه صد من.

معنی: برای گاوی که خیش نمی‌رود و تن به کار نمی‌دهد، چه یک من و چه صدمن بذر، فرقی نمی‌کند.
کنایه از آدم‌هایی که تن به کار نمی‌دهند، فرقی نمی‌کند که کار چه باشد.

 

لطفا نظر خود را درباره این مجموعه ضرب المثل بختیاری در بخش ارسال نظر با ما در میان بگذارید.