۸ مارس؛ روز جهانی زن (IWD)

ستاره | سرویس عمومی – ثبت یک روز بین المللی به نام روز زن؛ نشان دهنده حساسیت و اهمیت نقش و حقوق زنان در جهان است که در طول تاریخ مورد بی عدالتی بسیاری نیز قرار گرفته است. علاوه بر ۲۵ نوامبر که به عنوان روز جهانی حذف خشونت علیه زنان نامگذاری شده است، روز ۸ مارس در تقویم جهان به نام روز بین المللی زنان (International Women’s Day) ثبت گردیده است. اما این روز به چه تاریخی اشاره دارد و اهداف چنین روزی چیست؟ برای آشنایی بیشتر با روز جهانی زنان با ما همراه باشید.

روز جهانی زن ۲۰۲۰

مضمون کمپین روز جهانی زن در سال ۲۰۲۰  EachforEqual# است. دنیای توانا و فعال؛ «دنیای برابر» است. هدف این روز بر فعالیت برای ایجاد برابری، تجلیل از دستاوردهای زنان و افزایش آگاهی نسبت به تبعیض و تعصب متمرکز است.

تاریخچه روز جهانی زن

۱. در ماه اوت ۱۹۱۰، کنفرانس جهانی زنان قبل از جلسه عمومی سوسیالیست‌های بین‌الملل دوم در کپنهاگ دانمارک برگزار شد. با الهام از سوسیالیست‌های آمریکایی، لوییس زیتس سوسیالیست آلمانی پیشنهاد تأسیس سالانه روز بین‌المللی زن را داد و کلارا زتکین سوسیالیست پیشرو که بعد‌ها یک رهبر کمونیست شد از او حمایت کرد، البته در آن کنفرانس روز خاصی مشخص نشد.  نمایندگان که مجموعه‌ای از ۱۰۰ زن از ۱۷ کشور بودند، با این ایده برای ترویج حقوق برابر، شامل حق رای برای زنان، موافقت کردند. سال بعد در ۱۹ مارس ۱۹۱۱ روز بین‌المللی زن برای میلیون‌ها نفر در اتریش، دانمارک، آلمان و سوییس برای اولین بار شناخته شده بود. فقط در امپراطوری اتریش-مجارستان، ۳۰۰ تظاهرات برگزار شد. در وین، زن‌ها در رینگ‌اشتراسه رژه می‌رفتند و بنر‌هایی به افتخار شهدای کمون پاریس حمل می‌کردند. زنان خواستار حق رای و مناصب عمومی بودند. آن‌ها همچنین نسبت به تبعیض جنسیتی در استخدام اعتراض داشتند. آمریکایی‌ها در آخرین یکشنبه فوریه روز ملی زن را به پا داشتند.

کلارا زتکین

۲. در ۱۹۱۳ زنان روسی اولین روز جهانی زن را در آخرین شنبهٔ فوریه (برپایهٔ گاه‌شماری ژولینی) برپا داشتند.

۳. در ۱۹۱۴ روز جهانی زنان در ۸ مارس برگزار شد، احتمالاً به این دلیل که آن روز یکشنبه بود و در حال حاضر این روز در همه کشور‌ها در ۸ مارس برگزار می‌شود. در سال ۱۹۱۴ برگزاری روز زن در آلمان به حق رای زنان اختصاص داده شد که البته زنان آلمانی تا سال ۱۹۱۸ این حق را به دست نیاوردند.
در ۸ مارس ۱۹۱۴ در لندن راهپیمایی از میدان بو تا ترافالگار در حمایت از حق رای زنان برگزار شد. سیلویا پنکهرست در راه میدان ترافالگار برای سخنرانی، جلوی ایستگاه چارلز کراس دستگیر شد.

پوستر آلمانی روز جهانی زن، ۸ مارس ۱۹۱۴

۴. در ۱۹۱۷ تظاهراتی تحت عنوان روز بین‌المللی زن در سنت پترزبورگ در آخرین پنجشنبهٔ فوریه (مصادف با ۸ مارس در گاه‌شماری میلادی) برپا شد که سرآغاز انقلاب فوریه بود. در این روز، زنان در سنت پترزبورگ برای «نان و صلح» در اعتصابات شرکت کردند و خواستار پایان دادن به جنگ جهانی اول، کمبود مواد غذایی روسیه و حکومت استبدادی مطلقه شدند.  لئون تروتسکی‌ می‌نویسد: «۲۳ فوریه (۸ مارس) روز بین‌المللی زن بود و جلسات و اقدامات پیش‌بینی شده بود، ولی ما تصور نمی‌کردیم که این روز زن، انقلاب به پا می‌کند. اقدامات انقلابی پیش‌بینی می‌شدند، اما زمان آن‌ها مشخص نبود. برخلاف دستورها، کارگران نساجی در چندین کارخانه کارشان را رها کرده و نمایندگانشان را برای حمایت از تظاهرات فرستادند… که منجر به اعتصاب توده‌ها شد… همه به خیابان‌ها ریختند.»
پس از انقلاب اکتبر انقلابی بلشویک الکساندرا کولونتای و ولادمیر لنین، این روز را در اتحاد جماهیر شوروی مناسبتی رسمی اعلام کردند. اما تا ۱۹۶۵ یک روز غیر تعطیل بود.

۵. در ۸ می ۱۹۶۵ شورای عالی ریاست اتحاد جماهیر شوروی روز بین‌المللی زنان را یک روز تعطیل در اتحاد جماهیر شوروی اعلام کرد. «برای یادبود مقاومت و ایستادگی زنان شوروی در ساختار کمونیست، در دفاع از سرزمین مادری در جنگ بزرگ وطن، در قهرمانی و از خودگذشتگی در جلو و عقب (جبهه‌ها) و همچنین نشان دادن مشارکت عظیم زنان برای تقویت دوستی در بین مردم و تلاش برای صلح، روز زن باید مانند دیگر وقایع برپا شود.»

۶. در چین از سال ۱۹۲۲ و در اسپانیا از سال ۱۹۳۶ این روز توسط کمونیست‌ها برگزار شد.  پس از تأسیس جمهوری خلق چین در اول اکتبر ۱۹۴۹، در تاریخ ۲۳ دسامبر، شورای دولتی اعلام کرد که روز ۸ مارس مناسبتی رسمی است و به زنان در چین نصف روز مرخصی داده خواهد شد.

۷. در غرب، زنان اروپای شرقی که در آمریکای شمالی ساکن بودند، روز جهانی زن را دهه‌ها پیش از این برگزار می‌کردند. در طول جنگ جهانی دوم بعضی از کشور‌های غربی، بر این روز به عنوان مشارکت زنان در جنگ و شکست فاشیسم تأکید کردند.

شعار روز جهانی زنان در سال ۲۰۱۹

تعریفی از حقوق زنان

در دهه‌های اخیر، در اثر گسترش نوگرایی و نوسازی در عرصه جهان، تحولاتی در زمینه‌های فرهنگی و ساختاری روی داده که سبب دگرگونی نقش‌های اجتماعی و آگاهی‌ زنان شده است. افزایش تحصیلات و اشتغال در میان زنان از سویی سبب کاهش مطلوبیت الگوی زن سنتی و از سوی دیگر سبب دشواری در هماهنگ کردن نقش‌های سنتی با نقش‌های جدید شده و به بحران هویت زنان منتهی می‌گردد. تنها راه حل این مساله تعریف هویت اجتماعی زنان توسط خود آن‌ها است.

در دنیای امروز نوآوری و فنآوری فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را به انسان‌ها ارائه می‌دهند، اما بی‌عدالتی جنسیتی سبب شده تا زنان در زمینه علوم، فن‌آوری، مهندسی، ریاضیات و طراحی کمتر مشارکت داده شوند. مبارزه با موانع، و فعالیت و مشارکتِ برابر زنان در این امور، تحولات و دستاوردهای بیشتر و مفیدتری در جامعه خواهد داشت.

حقوق زنان اصطلاحی‌ست که اشاره به آزادی و حقوق زنان در تمامی سنین دارد. ممکن است این حقوق توسط قانون یا رسوم سنتی یا اخلاقی در یک جامعه به رسمیت شناخته‌شوند یا نشوند. دلیل گروه‌بندی خاص این حقوق تحت عنوان زنان و جدا کردن آن از حقوق عام‌تری مثل حقوق بشر این است که بنا بر تئوری، حقوق بشر در بدو زاده شدن برای تمام بشر به رسمیت شناخته می‌شوند، اما زنان و دختران به دلایل تاریخی و فرهنگی بیشتر از مردان از شمول این حقوق خارج می‌شوند.

تعدادی از حقوق زنان شامل موارد زیر است:

• حفظ تمامیت بدنی و خودمختاری
• حق رای
• حق کار
• حق دستمزد برابر به خاطر کار برابر
• حق مالکیت
• حق تحصیل
• حق مشارکت در قرارداد‌های قانونی
• حق شرکت در ارتش
• حقوق مربوط به سرپرستی و امور ازدواج

نتایج یک تحقیق جامعه شناختی نشان داده است که از میان تمام عوامل مورد مطالعه بر زنان، تحصیلات بیشترین تاثیر را در باز تعریف هویت اجتماعی زنان داشته، پس از آن ارزش‌ها و نگرش‌ها، سبک زندگی و هویت نقشی مسلط به ترتیب تاثیر بیشتری در بازتعریف هویت اجتماعی زنان داشته‌اند. به علاوه موقعیت ساختاری در مقایسه با هویت شخصی تاثیر بیشتری بر بازتعریف هویت اجتماعی زنان داشته است. از میان دو عامل اشتغال و تحصیلات، تحصیلات که زنان را به منابع فرهنگی هویت سازی مجهز می‌کند بیشتر از اشتغال که تامین کننده استقلال و منابع مادی هویت سازی است؛ بر بازتعریف هویت اجتماعی زنان و مقاومت آن‌ها در برابر باور‌های کلیشه‌ای مبتنی بر جنسیت تاثیر داشته است.

هدف از گرامیداشت روز جهانی زن

روز جهانی زن، فرصتی برای انعکاس پیشرفت‌های انجام شده زنان در ابعاد جهانی است. این روز با نشان دادن نقش تاریخی فوق‌العاده‌ای که زنان در تاریخ کشور و جوامع‌شان داشته‌اند؛ خواستار تغییر و ایجاد هرچه بیشتر شجاعت و عزت نفس زنان معمولی است. روز جهانی زن همچنین فرصتی است برای ایجاد حرکت در جهت اجرای موثر اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰، به ویژه هدف شماره ۵ این سند جهانی یعنی دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران؛ و همچنین هدف شماره ۴ یعنی آموزش فراگیر و با کیفیت برای همه.  

از بین بردن تمام انواع خشونت علیه همه زنان و دختران در حوزه‌های عمومی و خصوصی، از جمله قاچاق انسان و سایر انواع سوءاستفاده؛ از بین بردن تمام رفتار‌های زیان بار علیه زنان مانند ازدواج و فرزندآوری زودهنگام، ازدواج اجباری و ختنه زنان. علاوه بر این روز ۶ فوریه برابر با ۱۷ بهمن نیز روز جهانی مبارزه با ناقص سازی زنان نامگذاری شده است. مسلما جهانی با عدالت جنسیتی، دنیای بهتری است. روز جهانی زن می‌خواهد که جهان متعادل‌تری داشته باشیم؛ به این منظور موفقیت زنان در این روز جشن گرفته می‌شود و نسبت به تعصب‌های جنسیتی آگاهی رسانی عمومی می‌شود.