دبیره پارسی لاتین

ستاره | سرویس عمومی – دبیره پارسی لاتین یک (دبیره) خط اختصاصی لاتین برای نوشتن زبان پارسی می‌باشد.

دبیره پارسی لاتین

با توجه به اینکه برای نوشتن واژه‌های فارسی و اسامی افراد با حروف انگلیسی، شکل واحد و پذیرفته‌شده‌ای وجود ندارد، بکارگیری این روش می‌تواند از دوگانگی‌ها پیشگیری به عمل آورد. برای مثال امروزه که هیچ شکل جامعی برای لاتین‌نویسی فارسی وجود ندارد، واژه‌‌های «سعید» و «لیلا»، برحسب سلیقه به اشکال زیر نوشته می‌شود.

Leila – Leyla – Laila   –   saeed – saeid – saied

درصورتی که طبق قواعد دبیره پارسی لاتین، این دو اسم به شکل saěid  و Leylǎ نوشته می‌شوند.

بنابراین جهت نوشتن زبان پارسی به خط لاتین، لازم است تا خطی جامع و واحد به کار برود.

 

Ž

Z

Y

w

V

U

T

Š

S

R

P

O

N

M

L

K

J

I

Ȟ

H

Ǧ

G

F

ě

E

D

Č

B

Ǎ

A

حروف کوچک

ž

z

y

w

v

u

t

š

s

r

p

o

n

m

l

k

j

i

ȟ

h

ǧ

g

f

ě

e

d

č

b

ǎ

a

واج (آوا)

ژِ

زِ

یِ

اُو

وِ

او

تِ

شِ

سِ

رِ

پِ

اُ

نِ

مِ

لِ

کِ

جِ

ایـ

خِ

هِ

قِ

گِ

فِ

ء ئـ

اِ

دِ

چِ

بِ

آ

اَ

 

برای رفع نواقص خطهای قدیمی، از هفت حرف باگُوِه استفاده شده است. این هفت بهمراه مثال در جدول زیر به نمایش درآمده‌اند. گُوِه علامتی است که بر روی این حروف گذاشته شده‌اند. از مزایای گوه ‌این است که با حروف قبل و بعد از خود اشتباه گرفته نمی‌شود.

 

حروف الفبای فارسی	آ	چ	ع ساکن	ق/غ	خ	ش	ژ
حروف باگوه	Ǎ	Č	ě	Ǧ	Ȟ	Š	Ž
نمونه فارسی	آسان	چنگ	بعثت	قیر	خوب	شکل	زرف
نمونه پارسی لاتین	Ǎsǎn	Čang	Beěsat	Ǧir	Ȟub	Šekl	Žarf

 

این خط همچنین دارای چهار واکه بلند و سه واکه کوتاه و در مجموع هفت واکه (حرف صدادار) می‌باشد که در جدول زیر بهمراه مثال به نمایش درآمده‌اند.

 

واکه فارسی	اَ	اِ	اُ	آ	ئی	او	اُوْ
حرف لاتین	a	e	o	Ǎ,ǎ	i	u	ow
نمونه فارسی	ابر	اسم	اُردک	آلمان	ایران	آتوسا	مولوی
نمونه پارسی لاتین	Abr	Esm	Ordak	Ǎlmǎn	irǎn	Ǎtusǎ	Mowlavi

 

در این دبیره، حروفی که تلفظ آنها مشابه است همگی در یک حرف ادغام شده‌اند. برای مثال حروف:

(ز – ظ – ض و ذ)  با حرف Z تعریف می‌شوند.

(ص – س – ث)  با حرف  S تعریف می‌شوند.

(ت – ط)  با حرف T تعریف می‌شوند.

(ه – ح) با حرف  H تعریف می‌شوند.

(ق – غ) با حرف Ǧ تعریف می‌شوند.

همانطور که می‌دانید، حروف «عـْ ئـ أ ء» همگی عربی هستند و از الفبای عربی وارد زبان فارسی گشته‌اند. در این دبیره، مشکلات حرف (عین ساکن) برطرف گشته و این واج با حرف ě (اِ باگوه) تعریف می‌شود. برای نمونه واژهٔ عربی «هِیئت»، بصورت Heyěat نوشته می‌شود.

 

ویژگی‌ها و دستورهای دبیره پارسی لاتین

1. فقط حروف آغازین واژه‌ها به شکل بزرگ نوشته می‌شوند.
2. برای مثال واژهٔ (تَسهیل) به همانصورت که خوانده می‌شود نوشته می‌شود تسهیل Tashil. در طرف مقابل اگر حرف ترکیبی sh برای ادای واج‌ (شِ) معرفی شده بود، خواننده این واژه را (تَشیل) می‌خواند؛ بنابراین در دبیره پارسی لاتین، حرفی مجزا و اختصاصی به شکل š برای واج (شِ) درنظر گرفته شده‌است.
3. حروفی که به (ـه) ختم می‌شوند، باید بهمراه h در پایان آنها نوشته شوند. مثلاً واژه بسته باید به شکل basteh  نوشته گردد.
4. اضافه شدن هرگونه پسوند به واژه‌هایی که به (ـه) ختم می‌شوند، (ـه) در انتهای واژه حذف میگردد. بنابراین واژه سایبان به صورت Sǎyebǎn  نوشته می‌شود. و املای آن به شکل )سایه‌بان (Sǎyehbǎn  نادرست است.
5. عین ساکن (ě) هرگز نمی‌تواند در ابتدای واژه قرار بگیرد. بنابراین هرگز به صورت بزرگ به کار نخواهد رفت.
6. حرف w  تنها می‌تواند پس از حرف o به کار برود. بعبارت دیگر w هرگز بدون o نوشته نمی‌شود. از این رو نمی‌تواند در ابتدای واژه قرار بگیرد. همانند واژه اوصاف، مولوی یا فردوسی (Owsǎf یاMowlavi  یا Ferdowsi)
7. به کار گیری دو حرف پشت سر یکدیگر در یک واژه ممنوع است. مثلاً حمید به شکل hamid نوشته میگردد. نه به صورت  hameed

8. از آنجاییکه تشدید یک علامت عربی است، به اجبار باید واژه‌های عربی با دو حرف پشت سر هم نوشته شوند. همانند مُحَمَّد mohammad