نحوه تزریق، عوارض و مراقبت های واکسن شش ماهگی

ستاره | سرویس مادر و کودک – پس از واکسن بدو تولد و واکسن چهار ماهگی، نوبت سوم واکسیناسیون نوزادان در ماه ششم زندگی آن‌ها است. واکسن شش ­ماهگی شامل یک واکسن پنج‌ گانه و فلج اطفال می‌باشد. واکسن پنج­ گانه برای سومین و آخرین بار و واکسن فلج اطفال برای دومین بار به نوزاد تزریق می‌شود. با خواندن این متن علاوه‌بر پی بردن به اهمیت واکسن شش­ ماهگی نوزاد، با نکاتی برای مراقبت از فرزندتان پس از تزریق واکسن، آشنا خواهید شد.

واکسن شش­ ماهگی چگونه به بدن ایمنی می‌­بخشد؟

واکسن شش­ ماهگی مشابه واکسن چهارماهگی بوده و شامل یک واکسن پنج­ گانه به نام پنتاوالان و قطره خوراکی فلج اطفال است. البته واکسن فلج اطفال هم به صورت خوراکی و هم به شکل تزریقی در دسترس می‌باشد. واکسن پنتاوالان بدن نوزاد را در برابر پنج بیماری بیمه می‌کند. به همین دلیل به آن پنج­ گانه یا پنتاوالان می‌گویند. این پنج بیماری عبارت‌اند از:

• کزاز
• دیفتری
• هپاتیتB
• سیاه سرفه
• هموفیلوس آنفلوانزا (منشأ بسیاری از بیماری‌ها از جمله مننژیت است.)

پیش‌ از این واکسن شش ماهگی و چهارماهگی شامل یک واکسن سه گانه، واکسن هپاتیت B و واکسن خوراکی فلج اطفال بود. واکسن سه‌گانه، بدن نوزاد را در برابر بیماری‌های کزاز، دیفتری و سیاه سرفه ایمن می‌کرد. اما از سال ۱۳۹۳، برنامه واکسیناسیون ملی کمی تغییر کرد و واکسن پنتاوالان، جایگزین واکسن سه‌گانه و هپاتیت B شد.

بیماری جدیدی که واکسن پنتاوالان نوزاد را از آن مصون می‌دارد، هموفیلوس آنفلوانزا است. این بیماری با آنفلوانزا متفاوت بوده و بدن را در معرض بیماری‌های خطرناکی از جمله مننژیت، پنومی و باکتری می قرار می‌دهد. این بیماری‌ها بسیار خطرناک و کشنده هستند.

تزریق واکسن پنتاوالان از دوماهگی نوزاد شروع می‌شود. نوزاد دوماهه اولین دوز واکسن را دریافت می‌کند و سپس در چهارماهگی دوز دوم به او تزریق می‌گردد. واکسن شش ماهگی در واقع دریافت سومین دوز واکسن پنتاوالان است. سعی کنید برای ایمن‌سازی بیشتر نوزاد، او را در موعد مقرر برای واکسیناسیون به مراکز بهداشتی ببرید.

 

نحوه تزریق واکسن شش ماهگی

همان‌طور که گفتیم واکسن شش ماهگی شامل واکسن پنتاوالان و قطره خوراکی فلج اطفال است. واکسن پنتاوالان به صورت عضلانی در ناحیه خارجی ران تزریق می‌شود. اغلب واکسن خوراکی فلج اطفال را پیش از تزریق پنتاوالان به نوزاد می‌خورانند. چرا که ممکن است نوزاد پس از تزریق دچار بی‌تابی شود و خوراندن قطره به او دشوار گردد.

 

 

عوارض واکسن شش ­ماهگی

شاید بتوان واکسن‌ها را مهم‌ترین دست آورد علم پزشکی دانست. در قرن گذشته این واکسن‌ها بودند که منجر به ریشه‌کن شدن بسیاری از بیماری‌ها، از جمله فلج اطفال شدند. با همه‌گیر شدن ویروس کرونا در دو سال اخیر هم اهمیت واکسن‌ها به خوبی برای تمام جهانیان ثابت شده است. اما گاهی افراد پس از تزریق واکسن دچار یکسری عوارض هم می‌شوند. خوشبختانه این عوارض موقتی هستند و پس از مدتی از بین می‌روند. بنابراین لازم نیست در این باره نگران باشید. پس از تزریق واکسن شش ماهگی نیز ممکن است عوارض زیر را در نوزاد خود مشاهده کنید:

• قرمز و متورم شدن ناحیه تزریق
• بی‌­تابی و گریه
• تب خفیف
• بی‌­اشتهایی

این عوارض نهایتاً پس از سه روز ناپدید می‌شوند. در بسیاری از نوزادان هم این عوارض در همان بیست و چهار ساعت نخست پس از دریافت واکسن، به میزان خوبی کاهش می‌یابند. چنانچه عوارض گفته‌شده به مدت طولانی ماندگار شدند، حتماً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

در موارد نادری نوزاد نسبت به واکسن واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهد. این واکنش‌ها خطرناک بوده و نیازمند رسیدگی فوری پزشکی هستند. اگر پس از تزریق واکسن نشانه‌های زیر را مشاهده کردید، یعنی که کودک شما به واکسن حساسیت دارد و باید خیلی سریع او را به پزشک برسانید:

• تب بالا و تشنج
• کبودی صورت
• تورم لب یا گلو
• خس‌ خس سینه
• کهیر در هر نقطه از بدن
• اسهال و استفراغ شدید

 

 

موارد منع دریافت واکسن شش­ ماهگی

تقریباً تمام نواز دان برای دریافت واکسن شش ماهگی واجد شرایط هستند. اما در برخی موارد پزشکان تزریق واکسن را برای نوزاد منع می‌کنند یا تزریق آن را به تاخیر می‌اندازند. والدین نوزادان دچار بیماری‌های مزمن هم باید پیش از دریافت واکسن، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنند.

اگر نوزاد شما دچار مشکلات زیر است، حتماً پیش از دریافت واکسن شش ماهگی یا هر واکسن دیگری، نظر پزشک را جویا شوید:

• صرع و تشنج
• ایدز
• نوزاد تحت شیمی درمانی یا رادیو تراپی
• بیماری­‌های قلبی و ریوی
• اگر نوزاد به دوزهای پیشین واکسن واکنش‌­های آلرژیک نشان داده باشد.

همچنین اگر نوزاد درگیر سرماخوردگی یا آنفلوانزا است، تزریق واکسن را به بعد از بهبودی کامل موکول کنید.

 

مراقبت های قبل از واکسن شش ماهگی

موارد زیر را قبل از تزریق واکسن به نوزاد خود در نظر داشته باشید و در صورتی که هر یک از آن‌ها را مشاهده کردید، قبل از تزریق واکسن آن را به پزشک نوزاد خود اطلاع دهید.

• در روز واکسیناسیون ناخوش است و تب بالای ۳۸.۵ درجه سانتی گراد دارد
• در پی واکسیناسیونی خاص واکنش شدید داشته است
• واکنشی شدید نسبت به جزیی از ترکیبات واکسن داشته است
• نسبت به چیزی آلرژی و حساسیت شدید دارد

 

مراقبت های بعد از واکسن شش ماهگی

پس از تزریق واکسن شش ماهگی، نوزاد تا مدتی بدخلق می‌شود و همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، عوارضی را نیز تجربه می‌کند. برای بهبود این عوارض می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید. البته به‌خاطر داشته باشید که برای سلامت فرزندتان، حتماً با پزشک متخصص اطفال هم مشورت کنید.

۱. قطره استامینوفن

پس از تزریق واکسن شش ماهگی، نوزاد دچار تب خفیفی می‌شود. برای بهبود این تب می‌توانید با نظر پزشک متخصص اطفال، از قطره استامینوفن استفاده کنید. دوز مناسب، نحوه و مدت استفاده را پزشک به شما می‌گوید.

۲. پوشاندن لباس آزاد

تا چند روز پس از تزریق واکسن، لباس‌های گشاد و خنک را تن نوزاد کنید. با پوشاندن این لباس‌ها به نوزاد، فشار کمتری به محل تزریق واکسن وارد می‌شود.

۳. کمپرس سرد

با قرار دادن یک کمپرس سرد بر روی ناحیه تزریق، می‌توانید درد و التهاب ناشی از تزریق واکسن را کاهش دهید. در همان ساعات اولیه پس از تزریق واکسن از این کمپرس استفاده کنید. سرما درد و تورم را از بین می‌برد، اما اگر پس از یک روز متوجه شدید با وجود این کمپرس نوزاد شما هنوز درد دارد یا ناحیه تزریق هنوز قرمز است، نزد پزشک متخصص اطفال بروید.

۴. گرم کردن محل واکسن شش ماهگی

گرم کردن هم مانند سرد کردن، می‌تواند درد در ناحیه تزریق را کاهش دهد. یک حوله یا پارچه تمیز را کمی گرم کنید و بر روی ناحیه تزریق قرار دهید. دقت کنید که گرما به حدی نباشد که پوست نوزاد اذیت شود و بهتر است این کار در روز دوم انجام شود.

۵. شیر و مایعات

پس از تزریق واکسن، به‌طور مکرر به نوزاد شیر دهید. نوزاد شش ماهه می‌تواند به میزان کمی مایعات دیگر نیز مصرف کند. این میزان را می‌توان تا یکی دو روز پس از دریافت واکسن افزایش داد. آب و قند داغ از نوشیدنی‌هایی هستند که می‌توانید برای بهبود علائم ناشی از واکسن، به نوزاد بدهید. البته پیش از آن حتماً با پزشک متخصص اطفال نیز مشورت نمایید.

۶. آرام کردن محیط خانه

نوزاد پس از دریافت واکسن بی‌تابی شدیدی خواهد داشت. این بی‌تابی‌ها با شلوغ بودن فضای خانه بیشتر هم می‌شوند. بنابراین با آرام کردن محیط خانه و نپذیرفتن مهمان تا چند روز، می‌توانید کج خلقی نوزاد را کمتر کنید.

 

 

نکات مهم در انجام واکسیناسیون و واکسن ۶ ماهگی نوزادان

1. سرما خوردگی خفیف یا شل بودن مدفوع کودک، مانع انجام واکسیناسیون نخواهد بود.
2. ایمن سازی (برنامه واکسیناسیون) کودکان نارس یا کم وزن باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
3. اگر به کودکی واکسن زده شده است، ولی به عللی واکسن‌های بعدی او طبق سازمان بهداشت ادامه نیافته است، باید واکسن‌های قبلی او را به حساب آورد و واکسن‌های بعدی او را مطابق با دستور العمل سازمان بهداشت تکمیل کرد.
4. اگر سن کودکی بین ۲ تا ۱۴ ماه است و تا کنون به او هیچ واکسنی تزریق نشده است، می‌توانید با پزشک مشورت نموده و واکسن‌های مورد نظر را تزریق نمایید.
5. اگر کودکی به هر علتی دچار ضایعات مغزی باشد، باید به جای واکسن سه گانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه)، واکسن دو گانه (دیفتری و کزاز بدون واکسن سیاه سرفه) به او تزریق گردد.
6. اگر سن کودک، شش سال تمام است و واکسن‌های او به طور کامل تزریق نشده است، باید به جای واکسن سه گانه، واکسن دو گانه تزریق گردد.
7. به کودکانی که سن آن‌ها بین ۱ تا ۶ سالگی باشد و تاکنون هیچ واکسنی زده نشده است، در اولین نوبت می‌توان واکسن سه گانه تزریق کرد، قطره فلج اطفال داد، واکسن MMR و هپاتیت تزریق نمود و زمایش آزمایش جلدی توبرکولین انجام داد و در صورت منفی بودن آزمایش، واکسن ب. ث. ژ. تزریق کرد. سپس ۶ هفته بعد، دومین واکسن سه گانه و فلج اطفال و ۶ هفته بعد، سومین واکسن سه گانه و فلج اطفال و ۶ تا ۱۲ ماه بعد، اولین یادآوری و در ۶ سالگی تمام دومین یادآوری واکسن‌های سه گانه، ب. ث. ژ. و سرخک را تزریق نمود. پس از آن در ۱۴ سالگی باید واکسن دوگانه‌ی نوع بزرگسالان تزریق شود.
8. به کودکان مبتلا به اختلالات ایمنی، چه اولیه چه اکتسابی (سرطان خون، مصرف داروها و غیره)، واکسن‌های ویروسی زنده و واکسن ب ث ژ نباید تزریق شود.

 

سخن آخر‌

ایمن‌سازی بدن نوزاد با دریافت واکسن‌ها امری ضروری است. واکسن شش ماهگی یکی از واکسن‌های مشخص شده در برنامه واکسیناسیون ملی بوده که بدن را در برابر بیماری‌های کزاز، دیفتری، سیاه سرفه، هپاتیت B، هموفیلوس آنفلوانزا و فلج اطفال، بیمه می‌کند. واکسن شش ماهگی ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد که با اقدامات گفته شده در این نوشتار می‌توان آن‌ها را کاهش داد. برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر، حتماً با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

 

برگرفته از: cdc