آشنایی کامل با واکسن چهار ماهگی

ستاره | سرویس مادر و کودک – نوزاد تا دوسالگی واکسن‌های گوناگونی را دریافت می‌کند که برای در امان ماندن او از بیماری‌های خطرناک است. بی‌توجهی به تزریق این واکسن‌ها، می‌تواند سلامت نوزاد را به خطر بیندازد. نوزاد از بدو تولد طبق یک جدول زمان‌بندی، واکسن‌ها را دریافت می‌کند. در ماه چهارم زندگی نوبت به دریافت واکسن چهار ماهگی می‌رسد. در این نوشتار با واکسن چهار ماهگی نوزاد و اهمیت و مراقبت‌های پس‌ از آن آشنا خواهید شد. تا انتهای این نوشتار همراه ما باشید.

واکسن چهار ماهگی نوزاد چیست؟

همان‌طور که پیش‌ازاین نیز اشاره کردیم واکسن چهار ماهگی نوزاد شامل چند واکسن است، اما یک تزریق بیشتر برای فرزند شما صورت نمی‌گیرد. در سال‌های گذشته واکسن چهار ماهگی شامل واکسن سه گانه، هپاتیت B و قطره خوراکی فلج اطفال بود. واکسن سه‌گانه در واقع بدن نوزاد را در برابر سه بیماری کزاز، سیاه‌سرفه و دیفتری بیمه می‌کرد.

اما امروزه در برنامه واکسیناسیون ملی ایران، به‌جای واکسن سه‌گانه و هپاتیت B، یک واکسن پنج گانه به نام پنتاوالان به نوزاد تزریق می‌شود. این واکسن پنج‌گانه در برابر پنج بیماری کزاز، سیاه‌سرفه، دیفتری، هموفیلوس آنفلوانزا و هپاتیت B، به بدن ایمنی می‌بخشد. البته نوزاد قطره خوراکی فلج اطفال را نیز دریافت می‌کند. لازم به ذکر است که واکسن پنج‌گانه پنتاوالان، در سه دوز تزریق می‌شود و نوزاد در چهار ماهگی دوز دوم را دریافت می‌کند. دوز اول در دوماهگی و دوز سوم آن در شش­‌ماهگی تزریق خواهد شد.

احتمالاً متوجه شده‌اید که واکسن‌های جدید محافظت در برابر بیماری دیگری به نام هموفیلوس آنفلوانزا را نیز پوشش می‌دهند. این بیماری با آنفلوانزا متفاوت است و بیماری‌های خطرناکی همچون مننژیت، پنومی و باکتریمی را ایجاد می‌کند.

بیماری‌هایی که با واکسن چهار ماهگی از نوزاد شما دور می‌شوند، می‌توانند در صورت بروز، تهدیدکننده زندگی فرزندتان باشند. بنابراین واکسن چهار ماهگی و به‌طور کلی برنامه واکسیناسیون ملی را جدی بگیرید و در زمان مقرر برای دریافت آن اقدام کنید.

 

 

بیماری­‌هایی که با واکسن چهار ماهگی از بدن دور می­‌شوند

در بخش پیشین گفتیم که واکسن چهار ماهگی بدن را دربرابر چه بیماری­‌هایی بیمه می­‌کند. اکنون به معرفی برخی از خطرناک­ترین­ آن‌ها می­‌پردازیم.

۱. مننژیت

مننژیت یک بیماری برآمده از هموفیلوس آنفلوانزا است. پس از دریافت واکسن پنج‌ گانه، بدن در برابر انواع بیماری‌های ناشی از هموفیلوس آنفلوانزا، از جمله مننژیت بیمه می‌شود. مننژیت نوعی بیماری عفونی است که مغز و نخاع را درگیر می‌کند. در بسیاری از موارد این بیماری کشنده می‌باشد. انسان‌ها از دوماهگی مستعد ابتلا به مننژیت هستند و بیشتر افراد پیش از پنج‌سالگی دچار آن می‌شوند.

۲. فلج اطفال

فلج اطفال یک بیماری ویروسی حاد است که سیستم عصبی بدن را درگیر می‌کند. این بیماری می‌تواند سبب ضعف عضلانی و فلج شود. شیوه مشخصی برای درمان این بیماری وجود ندارد و احتمالاً فرد مبتلا تا همیشه توان حرکت برخی از نقاط بدن خود را از دست می‌دهد. خوشبختانه سال‌های زیادی است که جهان از اپیدمی فلج اطفال گذر کرده و این را مدیون واکسیناسیون سراسری می‌باشد.

۳. کزاز

کزاز یک بیماری عفونی است که منشأ آن یک باکتری به نام کلوستریدیوم تتانی می‌باشد. سه هفته پس‌ازاینکه فرد به این باکتری آلوده شد، علائم بیماری ظاهر می‌شوند. کزاز بدن را دچار اسپاسم‌های بسیار شدیدی می‌کند که حتی می‌توانند استخوان‌ها را نیز بشکنند. درمان کزاز ماه‌ها طول می‌کشد و بیش از ده در صد از مبتلایان نیز جان خود را از دست می‌دهند.

 

 

عوارض واکسن چهار ماهگی

تزریق واکسن چهار ماهگی بسیار دردناک است و نوزاد احتمالاً هنگام تزریق اذیت می‌شود. اما این درد در مقابل بیماری‌هایی که نوزاد با واکسن از شر آن‌ها در امان می‌ماند، ناچیز است. جدا از دردی که نوزاد چند دقیقه‌ای تحمل می‌کند، واکسن چهار ماهگی یکسری عوارض موقتی هم دارد. این عوارض طی چند روز از بین می‌روند و به‌هیچ‌عنوان نگران‌کننده نیستند. عوارض واکسن چهار ماهگی عبارت‌اند از:

• قرمز یا متورم شدن محل تزریق
• درد و حساس شدن چندروزه ناحیه تزریق
• بی‌­تابی و گریه مداوم
• تب و لرز خفیف
• بی­‌حالی و خواب‌آلودگی
• اسهال
• استفراغ
• بثورات پوستی

بروز عوارض در هر نوزاد متفاوت است، اما تقریباً همه آن‌ها تب را تجربه می‌کنند. پس از دریافت واکسن چهار ماهگی نوزاد شما تب خفیفی دارد که می‌توانید برای بهبود آن، یک دستمال تمیز را مرطوب کنید و به‌آرامی روی دست، پا و پیشانی نوزاد بکشید. چنانچه حس کردید درجه تب نوزاد غیرمعمول است، حتماً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

 

آیا پس از دریافت واکسن چهار ماهگی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مشاهده عوارض گفته‌شده پس از تزریق واکسن امری طبیعی است و نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. اما اگر شدت بروز علائم زیاد بود و بی‌تابی نوزاد را غیرعادی تشخیص دادید، حتماً پزشک متخصص اطفال را در جریان بگذارید. برخی از نوزادان هم نسبت به واکسن واکنش‌های آلرژیک دارند. این واکنش‌های آلرژیک می‌توانند شدیداً خطرناک باشند و نیازمند رسیدگی فوری پزشک هستند.

موارد زیر نشانه‌های حساسیت نوزاد به واکسن می‌باشند. البته به ندرت بروز می‌کنند، اما در صورت مشاهده باید خیلی سریع درخواست کمک‌های پزشکی کنید:

• تورم لب، صورت، گلو یا هر نقطه دیگری در بدن
• خارش
• کهیر
• خس­ خس سینه در نوزاد
• تنگی و صدادار شدن تنفس نوزاد
• کبودی در هر نقطه از بدن

 

 

موارد منع دریافت واکسن چهار ماهگی

به‌طور کلی پزشکان هیچ نوزادی را از واکسیناسیون منع نمی‌کنند. اما اگر فرزند شما دچار سرماخوردگی یا آنفلوانزا شده باشد، بهتر است تا بهبودی کامل بیماری، برای دریافت واکسن دست نگه دارید. اگر نوزاد شما دچار چنین بیماری‌هایی نیز هست، حتماً پیش از تزریق با پزشک مشورت کنید:

• بیماری‌­های قلبی مادرزادی
• بیماری­‌های ریه
• آسم شدید

ابتلای نوزاد به این بیماری‌ها او را از دریافت واکسن منع نمی‌کند، اما ممکن است پزشک برای تزریق، یکسری توصیه خاص داشته باشد. در واقع نوزادانی که دچار چنین بیماری‌های مزمنی هستند، پس از تزریق واکسن چهار ماهگی یا هر واکسن دیگری، عوارض شدیدتری نسبت به دیگر نوزادان خواهند داشت. اما با عمل به توصیه‌های پزشک، جایی برای نگرانی نیست.

مصرف برخی از داروها نیز مانند استروئیدها، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند. اگر نوزاد شما چنین داروهایی مصرف می‌کند، احتمالاً پزشک متخصص اطفال توصیه می‌کند که تزریق واکسن به تأخیر بیفتد. این تأخیر تا زمانی خواهد بود که دوره مصرف دارو تمام شود.

 

 

معاینات چهار ماهگی

تزریق واکسن بخشی از برنامه بهداشت ملی است که در دوره‌های منظم انجام می‌شود. دیگر برنامه‌های بهداشت نوزادان شامل معاینات دوره‌ای است که اغلب هم‌زمان با تزریق واکسن‌ها صورت می‌گیرد. پزشک متخصص اطفال در چهار ماهگی ضمن اندازه گرفتن قد و وزن نوزاد، موارد دیگری را نیز بررسی می‌کند. این موارد شامل سنجش توانایی‌های نوزاد در برقراری ارتباط و برخی از مهارت‌های فیزیکی است. نوزاد چهارماهه باید بتواند:

• ارتباط چشمی برقرار کند
• حالات صورت افراد را تقلید کند
• نسبت به صدا واکنش نشان بدهد
• غلت بزند
• اجسام کوچک را در دست خود بگیرد
• به رنگ‌­ها واکنش نشان بدهد
• نسبت به صدا زدن اسم خودش حساس باشد

این­‌ها بخشی از روند رشد نوزاد هستند که تا چهار ماهگی باید به آن برسد. البته محیط زندگی نوزاد هم در یادگیری این مهارت­‌ها تأثیر زیادی دارد.

 

سخن آخر

خوشبختانه امروزه برنامه واکسیناسیون سراسری نوزادان را در برابر بسیاری از بیماری­‌ها بیمه می‌کند. واکسن چهار ماهگی بخشی از این برنامه بهداشتی درمانی است که در آن نوزادان دوز دوم واکسن پنج‌گانه را دریافت می‌کنند. نوزادان پس از تزریق این واکسن عوارض موقتی و خفیفی را تجربه می‌کنند که با کمک پزشک می‌توان آن‌ها را کنترل کرد. برای دریافت واکسن‌های فرزندتان سخت‌گیر باشید و تا حد ممکن تزریق آن‌ها را به تأخیر نیندازید.

 

برگرفته از: healthline