نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 9 آذر 1400
ستاره | سرویس هنر – دیوان، تنبور، باغلاما ساز‌هایی هستند که در ظاهر بسیار به هم شبیه هستند، ولی در باطن و رنگ صدایی با هم متفاوتند. در این نوشتار با ساز دیوان و ساختار و ویژگی‌هایش آشنا خواهیم شد.
ساز دیوان
دیوان یک ساز زهی مضرابی است، یعنی تولید صدا در آن توسط ضربه‌ی مضراب به زه یا سیم انجام می‌شود. دیوان یک ساز کردی است و برخی آن را از خانواده‌ی تنبور می‌دانند ولی دیوان قدری از تنبور بزرگتر است.
تاریخچه‌ی ساز دیوان
سابقه‌ی این ساز به کردستان ترکیه (کرمانج)، کردستان ایران و کردستان عراق برمی‌گردد، زیرا هر سه این مناطق دارای زبان، رسم و رسوم و فرهنگ مشابهی هستند. امروزه ساز دیوان علاوه بر مناطق کرد نشین در بوکان، مهاباد، سنندج و کرمانشاه نیز رایج است و علی‌رغم نداشتن قدمت زیاد در این مناطق، طرفداران و علاقمندان زیادی دارد. دیوان در کردستان ترکیه به وفور استفاده می‌شود و مردم کرمانج کردستان ترکیه آن را تنبور نیز می‌نامند. کرمانج‌ها ملودی‌های اصیل خود را با این ساز می‌زنند.
ساختار و ویژگی‌های ساز دیوان
- این ساز را در اندازه‌های مختلفی می‌سازند. اگر در سایز کوچک باشد به آن جُرا، اگر در سایز متوسط باشد به آن دسته کوتاه، و اگر در سایز بزرگ باشد به آن دسته بلند یا همان دیوان می‌گویند.
- در ایران بین ساز دسته کوتاه و دیوان تفاوتی قائل نمی‌شوند، ولی در اصل دیوان دارای پرده‌هایی بلندتر و کاسه‌ای بزرگتر است.
- کاسه ساز دیوان بسیار بزرگتر از کاسه‌ی ساز سه تار است.
- دسته‌ی ساز دیوان پرده بندی شده و دارای ۲۴ پرده است و پرده‌ها قابل جابجا شدن هستند.
- دیوان دارای ۷ سیم است که دو تا از سیم‌ها واخوان هستند و هر سه سیم به طور هم صدا کوک می‌شوند.
- دیوان ۴ گوشی بر روی جایگاه اصلی گوشی‌ها دارد و ۳ گوشی در کنار آن‌ها واقع شده است.
- سیم بست در منتهی‌الیه قسمت صاف بدنه طنین نصب شده است. قسمت تحتانی دارای سوراخ صوتی به بعد ۳۵ میلیمتر است.
- دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته شده و نوازنده در حین اجرا انگشت میانی خود را بر کاسه‌ی طنینی می‌زند.
نوازنده مطرح دیوان
از مطرح‌ترین نوازندگان دیوان می‌توان به شوان پرور از خوانندگان مشهور و مردمی کرد کشورهای کردنشین ترکیه، ایران، عراق و سوریه اشاره کرد.
در پایان ویدئویی از نوازندگی با ساز دیوان را با هم ببینیم:
در سرویس موسیقی مجله ستاره منتظر دیدگاه‌ها و سوالات شما هستیم. می‌توانید نظرات خود را از طریق بخش “ارسال نظر” در پایین همین صفحه برای ما ارسال کنید تا با سایر کاربران نیز به اشتراک گذاشته شود.
