نویسنده: محمد میرلوحی
بروزرسانی: 17 اردیبهشت 1401
ستاره | سرویس مذهبی – سوره حمد یا سوره توحید یکی از سوره‌های بسیار محبوب در میان مسلمانان است. در این مقاله درباره فضیلت ها و ختم سوره حمد (شنبه اول ماه قمری) مطالبی را گرد‌هم آورده‌ایم.
هر کدام از سوره‌های قرآن به مناسبت خاصی بر حضرت محمد (ص) نازل شده‌اند. با مراجعه به احادیث می‌توان این مناسبات را پیدا کرد و در کنار آن از خواص و فواید قرائت این سوره‌های نورانی مطلع شد. یکی از آشناترین سوره‌های قرآن کریم سوره حمد است. این سوره که به عنوان یکی از سوره‌های کوتاه قرآن کریم شناخته می‌شود هر روزه در نمازهای یومیه مسلمانان قرائت می‌شود. همه مسلمانان با سوره حمد و معانی بلند آن آشنایی اجمالی دارند. فضیلت‌های ختم سوره حمد بسیار زیاد هستند و این فضیلت ها را می‌توان در لابه لای صفحات کتب تفسیر قرآن و روایات ائمه اطهار (ع) پیدا کرد.
ختم سوره حمد در شنبه اول ماه قمری؛ معتبر یا نامعتبر؟!
ائمه معصومین (ع) در موقعیت‌های بسیاری از خواص ختم سوره حمد سخن گفته‌اند، اما وظیفه ما به عنوان رهروان این مسیر پربرکت دین این است که همیشه در مراجعه به احادیث از اعتبار و وثوق آن‌ها مطمئن شویم. یکی از خواصی که برای سوره حمد ذکر شده است این است که برای حاجت روا شدن می‌توان از روشی برای ختم سوره حمد استفاده کرد که در اولین روز ماه قمری که شنبه است باید انجام شود. اگرچه ختم سوره حمد ثواب بسیاری دارد و ائمه بسیار درباره آن تاکید داشته‌اند، اما این ختم سوره حمد در شنبه اول ماه قمری از لحاظ سندی اعتبار ندارد و چنین ختمی منسوب به امام معصوم (ع) نیست. با روشن شدن این مسئله می‌توان به خواص دیگر ختم سوره حمد که اعتبار سندی خوبی هم دارند توجه کنیم و ختم‌های مجرب و صحیح را از زبان بزرگان دین بشنویم. اکنون به چند مورد از این ختم‌های معتبر روایی اشاره می‌کنیم.
فضیلت‌های سوره حمد
همانطور که بیان شد سوره حمد یکی از سوره‌های محبوب قرآن کریم است. این محبوبیت نه تنها در میان مؤمنین بلکه در میان ائمه معصومین (ع) رایج بوده است.
۱. گنجی از عرش
با مراجعه به تفسیر روایی البرهان به حدیثی زیبا برمی‌خوریم از مولای متقیان علی (ع) که می‌فرمایند:
«عن امیر المومنین علیه السلام عن الرسول صلی الله علیه واله و سلمان الله تعالی قال لی یامحمد «و لقد اتیناک سبعا من المثانی و القران العظیم». فافرد الامتنان علی بفاتحه الکتاب و جعل‌ها بازاء القران و ان فاتحه الکتاب اشرف ما فی کنوز العرش. وان الله عز و جل خص محمدا و شرفه بها و لم یشرک معه فی‌ها احدا من انبیاءه ما خلأ سلیمان فانه اعطاه منها «بسم الله الرحمن الرحیم» حکی عن بلقیس حین قالت «انی القی الی کتاب کریم انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم.» الا فمن قرا‌ها معتقدا لموالاة محمد و اله الطیبین. منقادا لامر‌ها مومنا بظاهر‌ها و باطنها. اعطاه الله بکل حرف منها افضل من الدنیا و ما فی‌ها و من اصناف اموال‌ها و خیراتها. ومن استمع الی قاری یقرأ‌ها کان له قدر ما للقاری. فلیستکثر احدکم من هذا الخیر المعرض لکم فانه غنیمه لا یذهبن اوانه فتبقی فی قلوبکم الحسرة.»
ترجمه:
«امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: از پیغمبر خدا (ص) شنیدم که فرمود: به تحقیق خدای متعال به من گفته:ای محمد به تو هفت آیه از مثانی و قرآن عظیم داده‌ایم. پس فاتحه الکتاب را جدا کرد و بر من منت گذاشت آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد»؛ و به تحقیق فاتحه الکتاب بهترین چیزی است که در گنج‌های عرش است و خدای عزوجل این سوره را به طور اختصاصی به محمد داد و بدین سبب او را با عزت کرد و هیچ یک از پیغمبرانش را با او در این فضیلت شریک نکرده ست به جز سلیمان که خدای تعالی به او «بسم الله الرحمن الرحیم» را از فاتحه الکتاب داده است و از بلقیس حکایت کرده که گفت: به درستی که نوشته‌ای عزیز و گرامی از سلیمان به من رسیده است و نوشته این است که هر کس «بسم الله الرحمن الرحیم» را بخواند و به محمد و دوستی اهل بیت او اعتقادداشته باشد و ایمان قلبی و ظاهری به ایشان داشته باشد خداوند به ازای هر حرفی که از آن سوره پاداش و ثوابی بهتز از دنیا و آنچه از مال‌ها و خوبی‌ها در آن است به او می‌دهد و کسی که به صوت خواننده این سوره گوش دهد ثوابش مانند کسی است که این سوره را می‌خواند پس هر یک از شما باید بسیار کوشش کند تا ین ثواب و پاداش را به دست آورد که غنیمیتی است که نباید از آن گذشت تا حسرت و افسوس آن بماند.»
۲. پاداشی آسمانی
در حدیثی دیگر از رسول اکرم (ص) می‌خوانیم که فرمودند:
«من قرأ‌ها فاتحة الکتاب اعطاه الله من الاجر بعدد کل کتب انزل من السماء قرأ‌ها و ثوابها.»
ترجمه:
«هرکس سوره حمد را قرائت کند خداوند به عدد خواندن تمام کتاب‌هایی که از آسمان نازل شده به او ثواب و پاداش عنایت می‌فرماید.»
۳. مادر قرآن
«عن ابی ابن کعب: قرأت علی رسول الله فاتحة الکتاب فقال: والذی نفسی بیده ما انزل الله فی التوراة و الانجسل و لا فی الزبور و لا فی الفرقان مثل‌ها هی ام الکتاب و ام القران و هی سبع المثانی و هی مقسومة بین الله و بین عبده و یعبده ما سأل.»
ترجمه :
«ابن کعب می‌گوید: سوره فاتحه الکتاب را نزد پیامبر اکرم (ص) قرائت کردم حضرت فرمود: قسم به کسی که جانم به دست اوست درتورات و انجیل و زبور و فرقان، مثل این سوره نازل نشده است و این سوره مادرکتاب و مادر قران است و هفت آیه دارد و تقسیم می‌شود بین خدا و بنده‌اش، و برای بنده است آنچه که از خدا بخواهد.»
این روایات معتبر از ائمه که بسیار بیشتر از همین چند مورد هستند نشان دهنده ارزش بی نهایت سوره حمد هستند. با وجود چنین روایات معتبر و پر از نکته‌ای که در دسترس است مراجعه و تمسک به روایات جعلی و ختم‌های ساختگی کار عاقلانه‌ای نیست.
سایر روش‌های ختم سوره حمد
ختم سوره‌های قرآن اگر به شیوه صحیح انجام شود همیشه آثاری به همراه دارد. ختم‌های صحیح و مجرب از روایات معصومین (ع) استخراج شده‌اند. بر خلاف تصور عده‌ای، ختم سوره‌های قرآن و به خصوص ختم سوره حمد هم آثار دنیوی در پی دارد و هم آثار اخروی. بدین معنا که هم برای حاجات مادی و هم به منظور حاجات معنوی می‌توان سوره‌های های قرآن را ختم کرد. چند نمونه از این ختم‌ها به همراه تاثیرات آن‌ها را از زبان نورانی معصومین (ع) می‌خوانیم:
۱) نور چشم
پیامبر اسلام (ص) در بیان خواص آیات قرآن کریم فرمودند:
«چون کسی را درد چشم باشد یا در بینایی او ضعفی باشد در اول ماه، چون هلال ماه را ببیند دست بر چشم خود بنهد و سوره فاتحه را ۱۰ بار با نیت خالص و توجه به معنی آن بخواند و در آخر سوره مبارکه «توحید» را ۳ بار بخواند بعد از آن ۷ بار بگوید: «یا ربِّ قَوِّ بَصَری» سپس بگوید: «اللهم اکف انت الکافی، اللهم عاف انت المعافی». درد چشم و ضعف بینایی به صحت مبدل می‌گردد.»
۲) درمان بیماری تب:
«حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: هر کس، با ایمان سوره مبارکه فاتحه را چهل بار بر قدح آب با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند و آن آب را بر روی کسی که تب دارد بپاشد تب از او زایل می‌شود.»
۳) خیر و برکت در زندگی
در روایتی نورانی از پیامبر مهربانی حضرت محمد (ص) می‌خوانیم که درباره سوره حمد می‌فرمایند:
«هرکس، هنگامی که وارد خانه خود می‌شود، سوره حمد و توحید را قرائت نماید خداوند فقر را از خانه او دور کرده و برکت زندگی او را به حدّی زیاد می‌کند که به همسایگانش نیز می‌رسد.»
امام صادق (ع) نیز فرمودند: «هرکس سوره حمد را قرائت کند، به لطف و عنایت الهی، در‌های خیر دنیا و آخرت به روی او گشوده خواهد شد.»
