۱۲ دی؛ روز نکوداشت شهر رشت

ستاره | سرویس عمومی – چند سالی است که بسیاری از شهر‌های کشور به خصوص کلانشهر‌ها سعی دارند با انتخاب روزی به نام شهرشان، شهروندان را با هویت‌های فرهنگی آن بیشتر آشنا کنند. به نام شهر رشت نیز که مدتی است به شبکه شهر‌های خلاق جهان زیر نظر یونسکو پیوسته است؛ از طرف بزرگان و فرهیختگان این شهر روزی انتخاب شده است. برای آشنایی بیشتر با شهر رشت و روز نکوداشت آن در ۱۲ دی با ما همراه باشید.

تاریخچه روز رشت

در زمان صفویان در ۱۲ دی ۹۳۶ ه.ش. سلطان محمود که از طرف شاه طهماسب صفوی به عنوان نماینده او انتخاب شده بود به رشت وارد شد و با ورود او به این شهر، رشت مرکز استان گیلان شد. لایحه انتخاب روز رشت در نهم اسفندماه ۱۳۹۳ در کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورا مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اعضای کمیسیون و مشاوران همگی به ۱۲ دی به عنوان روز رشت رای دادند. پیشنهاد این تاریخ به عنوان روز رشت، از طرف مهندس «روبرت واهانیان» محقق و پژوهشگر تاریخ رشت در کارگروه انتخاب روز رشت که از سال ۹۲ به همین قصد تشکیل شده بود داده شد. 

تعریفی از شهر رشت

رشت با تلفظ دقیق‌تر «رِشت» از واژۀ «وارِشت» به معنی بارش و باریدن ریشه گرفته است. ایجاد بنای اولیه شهر رشت به احتمال زیاد به قبل از اسلام و به دوره ساسانیان برمی‌گردد و بنا بر روایت دیگری این ناحیه در گذشته دور، زیر آب‌های دریای خزر قرار گرفته بود، اما به تدریج و بر اثر رسوب زیاد و تبخیر آب، اراضی گیلان و ناحیه‌ای که امروزه به نام رشت معروف است از آب خارج شدند.

این ناحیه چون دارای منابع طبیعی مانند جنگل و زمین‌های مناسب کشاورزی بوده، به سرعت به صورت دهکده‌ای درآمده و قابل سکونت شده‌است. در زمانی‌که حکومت ساسانی روبه فروپاشی بود این دیار در حکمرانی مستقل گیلان‌شاه قرار داشت. نام قدیمی رشت «دارالمرز» یا «دارالامان» بوده که قبل از این دو به آن «بیه» می‌گفتند. بیه در لغت‌نامه‌ها، رود یا مصب بین دو رودخانه معنی شده‌است و چنین به نظر می‌رسد که دلیل این نامگذاری قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه‌ گوهررود و سیاه رود است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب می‌گردید.

پس از اسلام و در زمان صفویان نیز این شهر از سال ۱۰۰۴ ه.ق به فرمان شاه‌عباس، مرکز استان گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که آن زمان محصول اول گیلان بود. این امر موجب شد که مالکان بزرگ و معامله‌گران ایرانی و روسی و یونانی و ارمنی که سر و کار با نوغان و ابریشم داشتند به شهر رشت رو کرده و بر وسعت آن بیفزایند. شهر رشت به عنوان یک شهر متمدن و فرهنگی در بسیاری امور پیشقدم بوده است. به عنوان مثال اولین شعبهٔ بانکی ایران (بانک سپه) اولین کتابخانه ملی ، اولین راه‌آهن ایران، اولین تئاتر و اولین داروخانه شبانه‌روزی در ایران در شهر رشت به وجود آمده اند.

مردم رشت اکثرا گیلکی هستند و به لهجه های گوناگون زبان گیلکی سخن می گویند. گوناگونی و تنوع فرهنگی رشت بیش از هر جای دیگر ایران دیده می‌شود. قرن‌های زیادی است که اقوام مختلف در شهر رشت و مناطق دیگر گیلان همزیستی مسالمت‌آمیزی با هم دارند و این همزیستی فرهنگ مشترکی را پدیدآورده و در عین حال این اقوام ویژگی‌های قومی و گویشی خود را حفظ کرده‌اند. این فرهنگ غنی خود را در آداب و سنن مردم گیلان بروز داده‌است. آیین‌هایی مانند نوروزخوانی، عروس گوله که پس از گذشت سال‌ها همچنان در میان مردم گیلان و حتی جوامع مدرن شهری مانند رشت نیز دیده می‌شوند نشان دهندۀ این پشتوانهٔ فرهنگی عمیق است.

عباس مسعودی مؤسس روزنامهٔ اطلاعات در سفری که در نوروز ۱۳۰۷ خورشیدی به گیلان و رشت نموده و گزارشی از این سفر را در روزنامهٔ اطلاعات به چاپ رسانده دربارهٔ علاقه مردم منطقه بر اعتلای فرهنگ و تجدد می‌نویسد: «حسن تجدد خواهی و فکر آزادی طلبی و معارف پروری در مردمان این شهر (رشت) تا حدی یعنی تقریباً ۲۰ سال زیادتر از ما (تهرانی‌ها) وجود دارد. اهالی رشت از هر فکر روشن و باز و از هر موضوعی که بوی آزادی و ترقی و آبادانی از آن استشمام شود با آغوش باز استقبال می‌کنند. من یقین دارم اهالی رشت یعنی اکثریت مردمان این شهر از حیث تجدد و فکر ترقی خواهی قریب ۲۰ سال از ما تهرانی‌ها جلو هستند.» نیما یوشیج بنیان‌گذار شعر معاصر فارسی نیز که از سال ۱۳۰۸ تا اواخر ۱۳۱۱ در شهرهای گیلان به کار معلمی اشتغال داشته، ضمن برشمردن خصوصیات مردم گیلان، روحیه تجدد خواهی و علم دوستی آن‌ها را ستوده و در نامه‌ای خطاب به استاد ذبیح اله صفا در این مورد نوشته:«اگر چه رشت یک شهر تجارتی است اما اهالی میل دارند سربلند باشند، خط پیشرفت را وجدان به فکر آن‌ها داده‌است، حتی دهاتی‌های آن‌ها که از هیئت آن‌ها متأثر می‌شوم، نزدیک به افکار و احساسات شهری افکار و احساساتی دارند. متمدنین آن که شهری باشند علم و هنر را به غارت می‌برند مثل این که آن‌ها را تعاقب کرده‌اند.» 
شهر رشت در سال ۲۰۱۵ به شبکه شهرهای خلاق جهان به عنوان «شهر خلاق» خوراک‌شناسی زیر نظر یونسکو پیوست. براساس استانداردهای یونسکو شهر خلاق، شهری است که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری استفاده می‌کند. رشت تنها شهر ایران به همراه ۱۸ شهر دیگر جهان است که در زمینه خوراک‌شناسی در یونسکو ثبت شده است.
امروزه شهر رشت یکی از قطب‌های کشاورزی و گردشگری در سطح کشور محسوب می‌شود. رشت به عنوان یکی از قطب‌های تولید برنج ایران، تولیدکنندهٔ بزرگ فولاد و قطب تولید نانو و داروهای ضد سرطان، یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران است. 

هدف از انتخاب روز نکوداشت شهر رشت

۱۲ دی ماه هر سال به عنوان روز رشت با انجام مراسم و همایش‌هایی در معرفی تاریخ و هویت و فرهنگ غنی این شهر می‌کوشد. در این همایش‌ها به مسائلی همچون ضرورت پاسداری از زبان شیرین گیلکی، معرفی و تجلیل از بزرگان و فرهیختگان این شهر، نقش رشت در اقتصاد استان گیلان و لزوم همبستگی و وفاق استانی مطرح می‌گردد. همچنین در این روز جوانان گیلک، با لباس‌های زیبای رنگارنگ و محلی به رقص و شادی می‌پردازند.