افتادگی پلک عصبی چیست؟

ستاره | سرویس سلامت – توسیس (افتادگی پلک عصبی) عبارت است از افتادگی یا پایین آمدن پلک بالایی. ممکن است پس از اینکه شخص مدت طولانی را بیدار بماند و ماهیچه‌ها خسته شوند، افتادگی حالت بدتری نیز به خود بگیرد. این موقعیت را گاهی اوقات “چشم خسته” نیز می‌نامند، اما این اصطلاح در حالت عادی به آمبلیوپی دلالت می‌کند. اگر افتادگی پلک به اندازه کافی شدید بوده و درمان نشود، می‌تواند عوارض دیگری از قبیل: آمبلیوپی یا آستیگماتیسم را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل درمان این اختلال در همان دوران کودکی، قبل از پا گذاشتن به رشد بینایی، حائز اهمیت است. نام این بیماری از اصطلاح توسیس یونانی به معنی “افتادن” برگرفته شده است.

افتادگی پلک به دلیل اختلال عملکرد ماهیچه‌هایی که پلک را بالا می‌برند و یا دیگر عوامل عصبی به وجود می‌آید. این عارضه می‌تواند بر یک یا هر دو چشم را تأثیر بگذارد و در دوران پیری شایع‌تر است، چون احتمال اینکه پلک‌های چشم شروع به زوال کنند، وجود دارد. به هر حال، فرد می‌تواند با افتادگی پلک متولد شود. توسیس مادرزادی به سه شکل اصلی به صورت ارثی انتقال می‌یابد. عوامل افتادگی پلک مادرزادی ناشناخته هستند. این بیماری می‌تواند به دلیل آسیب دیدن ماهیچه‌هایی که پلک را بالا نگه می‌دارند، آسیب به غده عصبی شفیق گردنی برتر یا آسیب دیدن عصبی که این ماهیچه‌ها را کنترل می‌کند، روی دهد. چنین آسیبی می‌تواند علامتی از یک بیماری مهم‌تر از قبیل: دیابت ملیتوس، تومور مغزی، تومور پانکوست و بیماری‌هایی که شاید باعث ضعف عضلانی یا آسیب عصبی شوند، باشد. قرار گرفتن در معرض سم برخی از مارها، از قبیل: مامبای سیاه نیز ممکن است منجر به ابتلای به توسیس شود.

افتادگی پلک می‌تواند به دلیل اپونوروسیس ماهیچه بالابرنده، بی نظمی عصبی، ضربه روحی، التهاب یا … باشد. اختلال عملکرد ماهیچه بالابرنده می‌تواند در نتیجه حملات پادتن‌های خود ایمنی و حذف انتقال دهنده عصبی پدید آید.

این بیماری می‌تواند دارای عوامل قارچی، نوروژنیک، آپونوروتیک، مکانیکی یا ضربه روحی باشد، اما در عین حال می‌تواند با شرایط بسیار متنوع دیگری از قبیل: اختلالات ایمنی شناسی، دژنراتیو یا ارثی، تومور‌ها یا عفونت‌ها نیز در ارتباط باشد.

توسیس در بیشتر حالات حاصل افتادگی پلک آپونوروتیک است. این پدیده می‌تواند در نتیجه سالخوردگی، پارگی یا نابودی آپونوروسیس بالابرنده ظهور یابد. به علاوه، التهاب مزمن یا جراحی داخل چشم نیز می‌توانند همین عوارض را به دنبال داشته باشند. همچنین به گفته جمعی از صاحب نظران، استفاده از لنز برای مدت‌های بسیار طولانی نیز می‌تواند تأثیرات خاصی روی رشد این عارضه داشته باشد.

امروزه معتقدند که افتادگی پلک نوروژنیک مادرزادی به سبب سندروم هورنر پدید می‌آید. در این مورد، افتادگی خفیف می‌تواند با افتادگی پلک دوطرفه، عنبیه چشم و هاله روشن‌تر و فقدان تعریق به دلیل فلج خفیف ماهیچه مولر، در ارتباط باشد. سندروم هورنر می‌تواند پس از یک ضربه روحی، خون ریزی غذه‌ای یا حتی بیماری‌های مربوط به رگ ظاهر شود.

افتادگی پلک عصبی ناشی از ضربه روحی پس از پارگی پلک همراه با انتقال بالابر‌های پلک بالایی یا قطع ورود عصبی احقاق می‌یابد.

عوامل دیگر بیماری توسیس عبارتند از: نئوپلاسم پلکی، تومور‌های بافت همبندی عصب یا ایجاد بافت فیبروز دائمی در محل یک زخم بهبود یافته پس از التهاب یا جراحی. افتادگی پلک عصبی می‌تواند همراه با پیری ظاهر شود. پلک افتاده می‌تواند یکی از اولین علائم فلج عصب سوم به دلیل آنوریسم مغزی باشد، در غیر این صورت بدون علامت بوده و به عنوان یک فلج عصب حرکتی چشم از آن یاد می‌شود.

مصرف فراوان موادی مانند مورفین، اکسیکودون، هروئین یا هیدروکودین می‌تواند باعث ابتلای به افتادگی پلک شود. داروی ضد تشنج نیز به عنوان عامل افتادگی پلک عصبی خفیف شناخته شده است.

آسیب شناسی

ضعف عضلانی خطرناک یکی از انواع افتادگی‌های پلک معمول است که می‌توان آن را به عنوان یک افتادگی پلک عصبی-عضلانی نیز طبقه بندی کرد، چون سایت آسیب شناسی آن در اتصال عصبی-عضلانی قرار دارد. پژوهش‌ها نشان داده اند که بیش از ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به ضعف عضلانی خطرناک دچار افتادگی پلک هستند و ۹۰ درصد از آن‌ها نیز سرانجام دچار این عارضه خواهند شد. در این مورد، افتادگی پلک می‌تواند یک سویه یا دو سویه باشد و شدت آن به دلیل عواملی از قبیل: خستگی مفرط یا تأثیرات مواد مخدر، در طول روز نوسان خواهد داشت. این نوع خاص از افتادگی پلک را می‌توان به کمک آزمایش چالش تنسیلون (عامل تشخیص ضعف خطیر عضلانی) و آزمایش‌های خون از دیگر انواع تشخیص داد. همچنین، نکته مخصوص ضعف عضلانی خطرناک این واقعیت است که سرما مانع فعالیت کلینستراز می‌شود. کلینستراز تشخیص این نوع از افتادگی پلک را از طریق گذاشتن یخ بر روی پلک‌ها میسر می‌سازد. احتمال زیادی وجود دارد که بیماران مبتلا به توسیس مربوط به ضعف عضلانی انواع افتادگی پلک را در ساعات مختلف روز تجربه کنند.

افتادگی پلک عصبی ناشی از فلج عصب حرکتی چشم می‌تواند یک سویه یا دو سویه باشد، چون سوب نوکلئوس (قسمتی از هسته یا هسته ثانوی) ماهیچه بالا برنده در ساقه مغز یک ساختار اشتراکی و خط وسط دارد. در مواردی که فلج از تراکم عصب توسط یک تومور یا آنوریسم ناشی می‌شود، احتمال منتج شدن به واکنش‌های مربوط به پاپی یک طرفی غیر متعارف و بزرگ‌تر شدن مردمک چشم بسیار بالاست. فلج عصب سوم جراحی با هجوم ناگهانی افتادگی پلک و مردمک بزرگ شده مشخص می‌شود. در این مورد، آزمایش‌های عکس برداری از قبیل: CTs و MRIs را باید مد نظر قرار داد. فلج عصب سوم دارویی، برخلاف فلج عصب سوم جراحی، معمولاً تأثیری بر مردمک چشم ندارد و به تدریج در طول چند هفته بهبود می‌یابد. جراحی برای درمان توسیس ناشی از فلج عصب سوم دارویی معمولاً فقط زمانی اهمیت می‌یابد که بهبود بیماری و قدرت حرکت خود به خودی چشم پس از شش ماه رضایت بخش نباشد. معمولاً کارکرد بالابرنده در بیماران مبتلا به فلج عصب سوم دچار زوال یا غیاب می‌شود.

اما افتادگی پلک ناشی از سندرم هورنر معمولاً با انقباض و تنگ شدن شدید مردمک چشم و فقدان و کاهش تعریق همراه است. در این مورد، افتادگی پلک به سبب نتایج انتقطاع تحریک عصبی به ماهیچه مولر خودمختار سمپاتیک است. این شرایط معمولاً وضعیت پلک و اندازه مردمک چشم را تحت تأثیر قرار داده و بیماری در حالت خفیف خود است (بیش از ۲ میلیمتر نیست). ممکن است مردمک چشم در طرف تأثیر پذیرفته کوچک‌تر باشد. در حالی که ۴ درصد کوکائین تزریق شده به چشم می‌تواند تشخیص سندرم هورنر را تأیید کند، افتادگی‌های چشم هیدروکسی امفتامین می‌توانند موقعیت ضایعه را متمایز سازند.

فلج عضلات طرف خارجی پیشرفته مزمن چشم یک موقعیت نظام‌مند است که احتمال وقوع دارد. این نوع از فلج معمولاً فقط بر وضعیت پلک و حرکات خارجی چشم، بدون درگیر کردن حرکت مردمک چشم، تأثیر گذار است. این موقعیت حدود ۴۵ درصد از موارد توسیس رشته‌های عضلانی را شکل می‌دهد. اغلب بیماران به دلیل این عارضه در دوران بزرگسالی به افتادگی پلک عصبی مبتلا می‌شوند. خصوصیت توسیس ناشی از این موقعیت عبارت است از این واقعیت که غلتنده محافظ کره چشم در هنگام باز بودن پلک‌های چشم بسیار ضعیف عمل می‌کند.

 

تشخیص افتادگی پلک عصبی

بیماری توسیس را طبق عامل آن می‌توان به صورت زیر طبقه بندی کرد: