نویسنده: محمد علی ارشدی
بروزرسانی: 16 شهریور 1400
ستاره | سرویس سلامت – سرطان پانکراس یکی از شایع‌ترین سرطان‌های بدن است که غدد درون‌ریز و برون‌ریز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا علائم خود را تا مراحل پایانی نشان نمی‌دهد. به همین دلیل، مدیریت آن سخت و دشوار است. در این مطلب به طور مفصل راجب این نوع سرطان صحبت خواهد شد.
معرفی پانکراس
پانکراس یا لوزالمعده یک اندام ۶ اینچی است که پشت شکم و نزدیک کیسه صفرا قرار دارد. این اندام شامل غددی است که مایع صفرا، هورمونها و انسولین را تولید می‌کند. سرطان پانکراس، غدد درون ریز و یا غدد برون‌ریز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- غدد برون‌ریز مایعات یا آنزیم‌هایی تولید می‌کنند که وارد روده شده و به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کنند. این غدد بیشترین قسمت پانکراس را شامل می‌شود.
- غدد درون‌ریز خوشه‌های کوچک سلولی هستند که به آنها جزایر لانگرهانس گفته می‌شود. آنها هورمون انسلین و گلوکاگون را در جریان خون آزاد می‌کنند بنابراین می‌توانند سطح قند خون را کنترل می‌کنند. زمانی که آنها خوب عمل نکنند بیماری دیابت ایجاد می‌شود.
انواع سرطان پانکراس
دو نوع مختلف از سرطان پانکراس بسته به این که سرطان شما غدد درون‌ریز یا غدد برون‌ریز را تحت تأثیر داده وجود دارد. این دو نوع سرطان فاکتورهای خطرناک، عوامل، علائم، آزمایشات تشخیصی، درمان و چشم‌انداز متفاوتی دارند.
۱. سرطان غدد برون‌ریز
تومورهای که غدد برون‌ریز را تحت تأثیر قرار می‌دهند معمول‌ترین نوع تومورهای پانکراس هستند. این تومورها ممکن است بدخیم یا خوش‌خیم باشند. تومورهای خوش‌خیم نام دیگری دارند و به آنها کیست نیز گفته می‌شود. با این حال بیشتر تومورهای پانکراس بدخیم و سرطانی هستند. انواع مختلف سرطان پانکراس می‌تواند کارهای غدد برون‌ریز را تحت تأثیر منفی قرار دهد
انواع مختلف تومور غدد برون‌ریز شامل این موارد هستند:
- آدنوکارسینوم که معمولا در سلولهای غده در مجرای پانکراس شروع می‌شود
- کارسینوم سلول اسینار که در سلولهای آنزیمی پانکراس آغاز می‌شود.
- سرطان آمپولاری که در مجرای صفراوی و مجرای پانکراس آغاز می‌شود و در دوازدهه روده کوچک ادامه می‌یابد
- کارسینوم سلول-سنگفرشی
- کارسینوم سلول غول پیکر
۲. سرطان غدد درون‌ریز
تومورهایی که غدد درون‌ریز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، نورواندوکرین یا تومورهای جزایر لانگرهانس نام دارد. این نوع سرطان تقریبا غیر معمول است. نام این سرطان‌ها از نوع هورمون‌هایی که تولید می‌کند نام‌گذاری شده است.
این نوع غده‌ها شامل این موارد هستند:
- انسولونیما (انسولین)
- گلوکاگونوما (گلوکاگون)
- گاسترینوما (گسترین)
- سوماتوستاتینوما (سوماتوستاتین)
- ویپوما( پیپید روده‌ای فعال یا ویپ)
بیشتر این تورمورها خوش‌خیم هستند اما تومورهای مختل‌کننده می‌توانند بدخیم باشند که به آن کارسینوم جزایر لانگرهانس می‌گویند.
عوامل خطرناک
دانشمندان هنوز دقیقا علت رشد سلولی غیرقابل کنترل در پانکراس را نمی‌دانند اما توانسته‌اند دلایل احتمالی برای آن بیان کنند.
۱. عوامل ژنتیکی
ایجاد آسیب و تغییرات در دی ان ای افراد می‌تواند باعث ایجاد مشکل در ژن‌هایی شود که وظیفه کنترل تقسیم سلولی را برعهده دارند. تغییرات ژنتیکی ارثی می‌تواند در خانواده‌ها انتقال یابد و بر این اساس شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سرطان پانکراس می‌تواند در خانواده‌ها به کمک ژنتیک انتقال یابد. دیگر تغییرات ژنتیکی نیز به سبب در معرض بودن محرک‌های محیطی و از جمله تنباکو به وجود می‌آید. افرادی که سندروم‌های ژنتیکی خاص دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند.
این نوع سندروم‌ها شامل این موارد هستند:
- سندروم سرطان تخمدان و سینه ارثی
- ملانوما
- پانکراتیت
- سندروم لینچ
۲. جنسیت
سرطان پانکراس بیشتر در مردان دیده می‌شود، اما این اختلاف چندان زیاد نیست.
۳. سموم محیطی
موادی که می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند شامل این موارد هستند:
- سموم شیمیایی
- رنگ‌ها
- مواد شیمیایی که در تصفیه فلز کاربرد دارند
وقتی که بدن با این مواد سرطان‌زا مواجه می‌شود، رادیکال‌های آزاد تشکیل می‌شوند. این مواد سلولها را با آسیب مواجه می‌کنند و توانایی عملکرد طبیعی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتیجه این مشکل ایجاد رشد سرطانی است.
۴. فاکتورهای دیگر پزشکی
سن یک فاکتور خطرناک مهم است به خصوص اگر بالای ۶۰ سال باشد. دانشمندان همچنین بین سرطان پانکراس و دیگر بیماری‌ها پیدا کرده اند. این بیماری‌ها شامل این موارد هستند:
- سیروز یا تشمع کبدی
- عفونت شکم با باکتری عامل زخم معده
- دیابت نوع یک
- پانکراتیت مزمن یا التهاب پانکراس
- ورم لثه و بیماری‌های مرتبط با سلامت دندان
۵. فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی
برخی از فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی عباتند از:
- کشیدن سیگار و در معرض دود تنباکو قرار گرفتن
- اضافه وزن و عدم ورزش
- رژیم غذایی که مملو از گوشت قرمز زیاد بوده و چربی زیادی داشته باشد و از میوه‌جات و سبزیجات در آن استفاده نشده باشد.
- استعمال زیاد الکل که نتیجه آن پانکراتیت مزمن است که یک فاکتور خطرناک برای سرطان پانکراس محسوب می‌شود.
علائم
سرطان پانکراس را یک بیماری خاموش می‌دانند چرا که علائم این بیماری در مراحل پایانی خود را نشان می‌دهد. تومورهای پانکراس معمولا بسیار کوچک هستند و به همین دلیل، علائمی را نشان نمی‌دهند و حتی علائم بیماری در مراحل آخر نیز مشخص و دقیق نیستند. با این حال زمانی که سرطان رشد می‌کند ممکن است این علائم مشاهده شود:
- درد در قسمت بالایی شکم به دلیل این که تومورها به عصب‌ها فشار می‌آورند
- یرقان زمانی که مجرای صفراوی و کبدی باعث ایجاد زردی بدون درد صورت و چشم‌ها و نیز تیرگی ادرار می‌شوند.
- بی اشتهایی، تهوع و استفراغ
- کاهش قابل توجه وزن و ضعف
- مدفوع کمرنگ یا خاکستری
به هرحال باید توجه داشت که تعدادی از بیماری‌های دیگر وجود دارند که می‌توانند همین نشانه‌ها را داشته باشند به همین دلیل یک پزشک نمی‌تواند سرطان پانکراس را تا مراحل پایانی شناسایی کند. دیگر علائم احتمالی شامل این موارد هستند:
- تروسو هنگامی که لخته‌های خون خود بخود در رگ‌های خونی، رگ‌های عمیق سینه‌ها و پاها و یا سایر رگ‌های سطحی ایجاد می‌شود.
- افسردگی بالینی که معمولا در افراد پیش از تشخیص بیماری بوجود می‌آید.
سرطان جزایر لانگرهانس یا نورواندوکرین در پانکراس می‌تواند باعث تولید بیش از حد انسولین یا هورمونها توسط پانکراس شود.
فرد ممکن است در این حالت چنین نشانه‌هایی را مشاهده کند:
سرطان پانکراس بسته به این که در کدام قسمت پانکراس تومور قرار دارد به طور متفاوتی خود را نشان می‌دهد. آیا این تومور در قسمت سر پانکراس است یا در قسمت دم آن؟ تومورهایی که در قسمت دم آن قرار دارد به احتمال زیاد باعث درد و کاهش وزن می‌شوند. آنطرف تومورهایی که در قسمت سر آن ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث مدفوع زیاد، کاهش وزن و زردی شوند. در صورتی که سرطان پخش شود یا متاستاز کند، علائم جدید در مناطق تحت تأثیر قرار گرفته و قسمت‌های دیگر بدن دیده می‌شود.
چه زمانی با پزشک ملاقات کنیم؟
همانگونه که گفته شد، علائم سرطان پانکراس تا مراحل پایانی خود را نشان نمی‌دهد. اگر شما یرقان و یا دیگر علائم غیرعادی را در خود مشاهده می‌کنید، حتما باید با پزشکتان مشورت کنید. اگر شما در خانواده سابقه سرطان پانکراس دارید و یا در معرض فاکتورهای خطرناک یاد شده قرار گرفته اید و نگران احتمال ابتلا و رشد این بیماری هستید، باید با یک پزشک ملاقات کنید. آنها احتمالا برای شما آزمایش عکسبرداری را تجویز می‌کنند.
تشخیص
پزشک از شما درباره علائم بیماری، سابقه خانوادگی و پزشکی سوال پرسیده آزمایش فیزیکی بر روی شما انجام خواهد داد. همچنین پزشک شما ممکن است برای شما آزمایشاتی را تجویز کند.
ارزیابی علائم بیماری
پزشک توجه خاصی به علائم فیزیکی بیماری مانند موارد زیر دارد:
- درد شکم و کمر
- کاهش وزن
- اشتهای کم
- خستگی
- کج خلقی
- مشکلات گوارشی
- بزرگ‌شدن کیسه صفرا
- لخته‌شدن خون، ترومبوز سیاهرگی عمقی یا آمبولی ریه
- ناهنجاریهای بافت چربی
- دیابت
- تورم غدد لنفاوی
- اسهال یا مدفوع چرب
- یرقان
-
دیابت نوع ۱، تروسو، و پانکراتیت‌های اخیر نیز می‌تواند علائمی از وجود بیماری باشد
آزمایش لابراتوری
آزمایش‌های معمول شامل این موارد هستند:
- آزمایش خون
- آزمایش اوره
- آزمایش مدفوع
آزمایش خون می‌تواند ماده شیمیایی که سلولهای سرطانی پانکراس به خون آزاد می‌کنند را شناسایی کند. آزمایش عملکرد کبد نیز مسدود بودن مجرای صفراوی را بررسی می‌کند.
آزمایش‌های تصویری
پزشک شما ممکن است آزمایشات تصویری را برای تشخیص این که آیا تومور وجود دراد یا خیر تجویز کند و در صورت تشخیص آن بتواند شدت و پیشرفت تومور را تعیین کند.
آزمایش‌های تصویری معمول شامل این موارد هستند:
- سونوگرافی و یا سونوگرافی آندوسکوپیک
- سی تی اسکن، ام آر آی، پت اسکن
- ایکس‌ری و احتمالا همراه با باریوم
- آنژیوگرافی
- بافت‌برداری
بیوپسی
این عمل می‌تواند تشخیص پزشک را تأیید کند. پزشک در این عمل نمونه‌های کوچک بافتی را برای آزمایش زیر میکروسکوپ برمی‌دارد.
راه های درمان
درمان سرطان به عوامل گوناگونی بستگی دارد:
- نوع سرطان
- مرحله سرطان
- سن، وضعیت سلامتی و ویژگی‌های شخصیتی بیمار
- انتخاب‌های شخصی افراد
جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی معمول ترین گزینه‌ها هستند.
جراحی
در جراحی پزشک می‌تواند همه و یا قسمتی از پانکراس را بردارد. اگر سلولهای سرطانی در یک قسمت وجود داشته باشند و سرطان در مراحل اولیه خود باشد، امکان درمان کامل آن وجود دارد. هرچه شدت پخش سلولها بیشتر شود، از بین بردن سرطان سخت‌تر می‌شود. به همین دلیل است که گفته می‌شود تشخیص سریع برای هرگونه سرطان بهترین درمان است.
۱. جراحی ویپل
اگر قسمت تحت تأثیر قرار گرفته پانکراس شما قسمت بالایی آن باشد این نوع جراحی معمول‌ترین جراحی تجویزشده خواهد بود. در این جراحی، جراح قسمت سر پانکراس و شاید کل پانکراس را همراه با قسمتی از شکم، دوازدهه، غدد لنفاوی و دیگر بافت‌ها جدا می‌کند. این یک فرآیند پیچیده و ریسک‌دار است. عوارض آن را می‌توان عفونت، خونریزی و مشکلات مرتبط با شکم دانست.
۲. پانکراتکتومی دیستال
در این جراحی جراح قسمت دم پانکراس و گاهی دیگر قسمت‌های پانکراس همراه با طحال را جدا می‌کند. پزشکان معمولا این روش را برای درمان تومورهای جزایر لانگرهانس و نورواندوکرین تجویز می‌کنند
۳. پانکراتکتومی کامل
در این روش جراح همه پانکراس و طحال را خارج می‌کند. امکان زندگی بدون پانکراس وجود دارد اما ممکن است باعث ایجاد بیماری قند خون شود چرا که بدن دیگر نمی‌تواند انسولین تولید کند.
۴. جراحی تسکینی
جراحی تسکی گزینه‌ایست که در هنگامی از آن استفاده می‌شود که امکان از بین بردن سرطان در پانکراس وجود نداشته باشد. اگر مسدودیتی در مجرای صفراوی و یا دوازدهه وجود داشته باشد، جراح یک راه ایجاد می‌کند تا صفرا بتواند به ترشح خود از کبد ادامه دهد. این کار باعث می‌شود درد و مشکلات گوارشی به حداقل برسد.
یک راه دیگر برای بهبود مسدودیت مجرای صفراوی ایجاد استنت کوچک در صفرا است تا آن را باز نگه دارد. در این روش از آندوسکوپی استفاده شده و نیازی به جراحی باز نیست.
شیمی‌درمانی برای سرطان پانکراس
شیمی‌درمانی یک نوع درمان است که با مداخله در روند رشد سلولها که باعث افزایش سلولهای سرطانی می‌شود، با سرطان مبارزه می‌کند. وقتی این دارو در بدن حرکت می‌کند می‌تواند سرطان که گسترش پیدا کرده را درمان کند.
درمان به وسیله شیمی‌درمانی به صورت چرخه‌ای انجام می‌شود و بدن زمان دارد تا در دوزهای مختلف درمان شود.
عوارض جانبی این درمان شامل این موارد است:
- ریزش مو
- تهوع و استفراغ
- خستگی
در درمانهای ترکیبی از انواع مختلف شیمی‌درمانی و یا ترکیب شیمی‌درمانی با دیگر گزینه‌های درمانی استفاده می‌شود. داروی شیمی‌درمانی که پزشکان معمولا از آن برای درمان سرطان پانکراس استفاده می‌کنند، جمسیتابین است. معمولا فرد مبتلا هفتگی و به صورت تزریق وریدی این دارو را مصرف می‌کند. شیمی درمانی ادجووَنت نوعی از شیمی درمانی است که پس از جراحی انجام می‌شود. هدف این نوع شیمی‌درمانی کشتن هرگونه سلول سرطانیست که باقی مانده است. شیمی درمانی تسکینی نیز با هدف بهبود کیفیت زندگی افراد در مسوح بالای سرطان انجام می‌شود.
زیست‌داروها، مواد جدیدی هستند که قسمت‌های خاصی از سلولهای سرطانی را هدف قرار می‌دهد. از آنجایی که این روش همه قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، عوارض جانبی کمتری دارد. داروهایی مانند ارلوتینیب توانسته به کمک برخی افراد با سرطان پیشرفته پانکراس بیاید. افراد این دارو را به صورت دهانی مانند قرص مصرف می‌کنند.
رادیوتراپی
رادیوتراپی با متمرکز کردن اشعه‌های پرانرژی، سلولهای سرطانی را از بین می‌برد. فرد مبتلا در حالت عادی برای سرطان پانکراس ۵ روز در هفته و ۵ الی ۶ هفته تحت درمان رادیوتراپی قرار می‌گیرد. به عنوان یک درمان تسکینی، رادیوتراپی می‌تواند درد یا مشکلات گوارشی را در زمانی که مسدودیتی در مجرای صفراوی و یا دوازدهه وجود دارد، التیام دهد.
عوارض جانبی این نوع درمان شامل این موارد است:
- تغییرات پوستی خفیف شبیه آفتاب سوختگی و تیرگی
- تهوع، استفراغ و یا اسهال
- خستگی
- بی اشتهایی
- کاهش وزن
بیشتر عوارض جانبی این درمان چند هفته پس از درمان خود را نشان می‌دهند.
درمان با باکتری
در سال ۲۰۱۳، دانشمندان یافته‌هایی را منتشر کردند که طی یک آزمایش از باکتری‌ها برای انتقال رادیوایزوتوپ‌ها که معمولا در درمان سرطان و به خصوص سرطان پانکراس استفاده می‌شود، استفاده کردند. نتایج نشان داد که انتشار تومورهای ثانویه به شدت کاهش داشت. سلولهای سرطانی تمایل کمتری به انتشار داشتند و نسبت به دیگر درمان‌ها درد و عوارض جانبی را تجربه نکردند.
آیا فردی را می‌شناسید که به این سرطان مبتلا شده باشد؟ نظرات و تجربیات خود را در انتهای این صفحه در قسمت “ارسال نظر” با ما و سایر مخاطبان ستاره به اشتراک بگذارید.
برگرفته از: medicalnewstoday
پارسایی
سلام یکی از آشناهای ما با این سرطان در سن ۳۳ سالگی فوت کرد یکسال و نیم بیشتر دوام نیاورد انقدر پیشرفت کرده بود که بیشتر اعضا رو در گیر کرده بود و خیلی درد میکشید حتی فنر گذاشتن که صفرا ر. له نکنه نشد خیلی عذاب کشید