آشنایی با ساز ارگ و انواع آن

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – ارگ جزو ساز‌هایی است که تقریبا همه از کوچک و بزرگ آن را می‌شناسند. شاید یکی از دلایل فراگیر شدن ساز ارگ این است که از این ساز در مجالس و عروسی‌ها به وفور استفاده می‌شود. با ما همراه باشید تا با ساز ارگ و دیگر ویژگی‌های آن آشنا شوید.

معرفی ساز ارگ

ارگ یک ساز کلاویه‌ای است و لغت ارگ برگرفته از کلمه‌ی یونانی όργανον ارگانون به معنای ابزار، عضو یا وسیله است. ارگ یک ساز بادی است که بر اثر ضربه بر روی کلید‌های سیاه و سفید صدای آن تولید می‌شود. این ساز یکی از قدیمی‌ترین ساز‌ها در فرهنگ موسیقی مذهبی اروپایی و کلیسایی است. در قدیم و در منابع قدیم عربی و فارسی به این ساز ارغنون می‌گفتند. ارگ‌ها ساز‌های قابل حمل هستند و نیازی به کوک ندارند و در انواع مختلفی از لحاظ اندازه و کیفیت وجود دارند. این روزها برخی به ارگ کیبورد هم ‌می‌گویند.

تاریخچه و پیدایش ساز ارگ

در فرهنگ یونان و پیش از پیدایش مسیحیت، ساز و کار ساز‌های بادی که تا آن زمان ساده بود بسیار متحول شد. در آن زمان دمیدن زیاد هوا و نگه داشتن فشار هوا یکی از دشواری‌های نواختن آئولوس بود، برای رفع این مشکل در قرن شش از نگهدارنده‌ی چرمی برای دور دهان نوازنده استفاده می‌شد. در مستندات موجود از قرن یکم قبل از میلاد یک سفالینه‌ی اسکندریه‌ای گروهی از نوازندگان را نشان می‌دهد که نی‌هایی را در دست چپ نگه داشته و با بازوی چپ خود کیسه‌ای را فشار می‌دهند که یک نی از آن بیرون زده است و نوازنده این نی را با دست راستش نگه می‌دارد. این ساز منشاء ساز کامل شده‌ی امروزی نی انبان بوده است. از طرف دیگر همین ساز توسط دانشمندان اسکندریه پیشرفت کرد و از آن ساز ارگانوم در قرن چهارم پدید آمد. ارگانوم به معنای ساز درخشان است.

از کهن‌ترین ارگ به جا مانده آثاری در آکونیکوم و نزدیک به بوداپست پیدا شد؛ ارگی خانگی و بسیار کوچک با ردیف سیزده تایی از نی‌های فلوتی که سه ردیف آن‌ها بسته و یک ردیف آن‌ها باز بود. در این مجموعه، سیزده قطعه مکانیکی به همراه کلید وجود داشت و هر ردیف این ساز برای نواختن هارمونیومی جداگانه مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این ساز بزرگترین نی آن ۳۳ سانتی متر طول داشت.

انواع ساز ارگ

دو نوع اصلی ارگ وجود دارد.

۱. ساز ارگ بادی

ارگ بادی از یک ردیف لوله با اندازه‌های مختلف تشکیل شده است و صدا از نوسان هوا در این لوله های صوتی تولید می‌شود.

۲. ساز ارگ برقی (الکترونیک)

در ارگ برقی مدار‌های الکترونیک نوسان می‌سازند و صدا توسط یک بلندگو به گوش می‌رسد.

ویژگی‌های شاخص ساز ارگ

یکی از ویژگی‌هایی که ساز ارگ را نسبت به دیگر ساز‌ها متمایز و پرکاربرد می‌کند امکان انتخاب صدا‌هایی مانند پیانو، ارگ کلیسا، فلوت، درام کیت، ساز‌هایی مانند پرکاشن‌ها، ساز‌های بادی، شیپور یا حتی ساز‌های زهی و یا افکت‌هایی مانند ریبورب، اکو، تلفن‌ها، صدای حیوانات و … است.
همچنین برخی از ارگ‌ها قابلیت ضبط و نگهداری صدا و آهنگ‌ها را با استفاده از میکروفون و یا اتصال به کامپیوتر دارند و یا امکان ذخیره‌ی ریتم‌های ضرب یا تمبک در ارگ‌ها نیز وجود دارد.

به طور کلی ویژگی‌های این ساز عبارتند از:
اتصال به کامپیوتر، اتصال به بلندگو، اتصال به پدال پیانو، اتصال میکروفون، قابلیت تنظیم حساسیت کلاویه، کم و زیاد کردن نور صفحه نمایش (مختص کیبورد‌های جدید)، تنظیم سرعت ریتم، ریتم سازی و ویرایش ریتم (اکثر کیبوردها)، صدا سازی (اکثر کیبوردها)، ضبط و سکوئنس آهنگ، بالا و پایین بردن گام آهنگ، جابجایی اکتاوها، دسترسی همزمان به صد‌ها ریتم و صدا، کتاب آهنگ (ذخیره‌سازی اطلاعات آهنگ‌ها برای سریعتر شدن نوازندگی؛ کیبورد‌های قدیمی فاقد این قابلیت هستند).

عملکرد و مکانیسم ارگ

در هارپسیکورد و پیانو با فشار یا نگه داشتن یک کلید صدا کم کم قطع می‌شود، ولی در ارگ‌های بادی تا زمانی که یک شستی یا کلید را فشار می‌دهیم و رها نکردیم صدا و نت‌ها ادامه می‌یابد و هوا از درون لوله‌ی مربوط به آن شستی عبور می‌کند. ارگ‌ها معمولا دارای پنج ردیف شستی یا کلید هستند.

انواع مدل ارگ‌ و کاربرد آنها

۱- سینت سازر synth sizer

مدل سینت سازر مخصوص صدا سازی و ساخت صداست.

۲- سکووانسر sequencer

سکووانر، مخصوص آهنگ سازی است و قدرت و امکاناتش در اهنگ سازی بیشتر است.

۳-ارنجر arranger

همانطور که از اسمش پیداست در چیدمان و آماده‌سازی صدا‌ها و قطعات کاربرد دارد و دارای سرعت عمل بیشتری برای اجرای زنده است و با یک ارنجر می‌توانید یک آهنگ کامل را بنوازید.