روز جهانی مهاجران

ستاره | سرویس عمومی – شما تا چه حد به حقوق مهاجران (چه در کشور خود به عنوان میزبان و چه در کشور‌های دیگر به عنوان مهاجر) معتقد هستید؟  روز جهانی مهاجران به منظور یادآوری حقوق مهاجران و تحلیل دلایل و مشکلات و مزایای این امر در ۱۸ دسامبر نامگذاری شده است. برای آشنایی با این روز با ما همراه باشید.

تاریخچه روز جهانی مهاجران

در ۱۸ دسامبر سال ۱۹۹۰ سازمان ملل متحد، کنوانسیون بین المللی حقوق مربوط به همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده هایشان را تصویب کرد. چند سال بعد به مناسبت تصویب این کنوانسیون سازمان‌های مهاجر آسیایی و چند سازمان دیگر این روز را جشن گرفتند. سرانجام در ۴ دسامبر سال ۲۰۰۰، تاریخ ۱۸ دسامبر به طور رسمی به نام «روز مهاجران» نامگذاری و اعلام شد.

تعریفی از مهاجرت

مهاجرت یا کوچ به معنای جابه‌جایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی است. مردم معمولاً به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعد دورکننده‌ای مانند فقر، بیماری، مسائل سیاسی، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و کمبود امنیت مهاجرت می‌کنند. دلیل دیگر می‌تواند شرایط و عوامل مساعد جذب‌کنندهٔ مقصد مهاجرت مانند امکانات بهداشتی بیشتر، آموزش بهتر، درآمد بیشتر، مسکن بهتر و آزادی‌های سیاسی بیشتر باشد. بدین جهت می توان مهاجرت را به دو دسته کلی اجباری و اختیاری دسته بندی کرد.

«مهاجرت» در مفهوم مدرن به حرکت و کوچ افراد از یک ملیت-کشور به کشور دیگر، که در آنجا شهروند نیستند، محسوب می‌شود.

انواع مهاجرت

مهاجرت را بیشتر بنا بر محل کوچ به مهاجرت داخلی و مهاجرت خارجی تقسیم می کنند. اما شاید علت مهاجرت نکته اساسی تری برای دسته بندی آن باشد. اینکه آیا دلیل مهاجرت؛ رفاه بیشتر و به صورت اختیاری بوده یا شرایطی نامساعد افراد را وادار به ترک دیار و مهاجرت کرده است. 

مهاجرت اختیاری

مهاجران اختیاری عموماً کسانی هستند که در جست‌وجوی فرصت‌های اقتصادی به کشوری (یا شهری) دیگر مهاجرت می‌کنند. برای مهاجرت‌شان برنامه‌ریزی می‌کنند. شرایط کشورهای مقصد مهاجرت‌شان را بررسی می‌کنند. زبان تکلم کشور مقصد را یاد می‌گیرند و طی فرآیندی برنامه‌ریزی‌شده ترک وطن می‌کنند.

طبق آمارهای نهاد بین المللی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR) در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۲۲ میلیون نفر از مهاجران دنیا به صورت اختیاری مهاجرت کرده بودند. یعنی بیش از ۹۰ درصد مهاجرت در دنیا به صورت اختیاری بوده است. اصلی‌ترین شکل‌دهنده‌ی جریان‌های مهاجرت‌های اختیاری سیاست‌های ورود مهاجران در کشورهای مقصد، به خصوص کشورهای توسعه‌یافته است.

بیشتر مهاجران اختیاری در جهان، بزرگسالان در سن کار کردن هستند و این برای کشورهای مقصد یعنی افزایش مشارکت جمعیت در فعالیت‌های اقتصادی و رشد اقتصادی بیشتر!

۶۰ میلیون نفر از مهاجران اختیاری جهان تحصیلات تکمیلی داشته‌اند. و این به معنای آن است که بسیاری از مهاجران اختیاری حرفه‌ای‌ها و کارآفرینان زبده هستند. البته ۱۶۰ میلیون نفر از مهاجران اختیاری نیز نیروهای با مهارت پایین و متوسط هستند.

مهاجرت اجباری

مهاجران اجباری خود به دو دسته «پناهندگان» و «پناهجویان» تقسیم می شوند. بر اساس کنوانسیون نهاد بین المللی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR)  فردی که به دلایل نژادی، مذهبی،‌ ملیتی،‌ عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا داشتن عقاید سیاسی خاص مجبور بشود که از وطن خودش به کشوری دیگر مهاجرت کند و نتواند به کشور خودش برگردد و یا به دلایل ذکرشده هیچ انگیزه‌ای برای بازگشت به وطنش نداشته باشد، پناهنده نامیده می‌شود.

همچنین این سازمان افرادی را که در جست‌وجوی تأمین امنیت بین‌المللی و شرایط پناهندگی هستند ولی هنوز شناسایی نشده‌اند و هویت فردی مشخص در یک کشور مشخص ندارند را پناه‌جو می‌نامد.

مهاجران اجباری برخلاف مهاجران اختیاری در همه‌ی رده‌های سنی قرار دارند. وقتی یک جنگ رخ می‌دهد و یا شرایط زندگی معمولی نامساعد و بسیار دشوار می‌شود این کل جمعیت و در همه سنین هستند که به مهاجرت اقدام می‌کنند.

تا سال ۲۰۱۵ ده درصد از جمعیت مهاجر جهان پناهنده و پناه‌جو بودند: ۲۱ میلیون نفر پناهنده و ۳ میلیون نفر پناه‌جو.

در ۲۵ سال گذشته بحران‌های آسیا و آفریقا باعث ۸۰ تا ۹۰ درصد ایجاد جمعیت پناهندگان و پناه‌جویان جهان بوده است. فقط ۷ کشور بیش از دو سوم جمعیت پناهندگان جهان را به وجود آورده‌اند:

فلسطین (۲۱ درصد از جمعیت پناهندگان جهان)،‌سوریه (۲۱ درصد)،‌ افغانستان (۱۲ درصد)،‌ سومالی (۵ درصد)،‌ سودان جنوبی (۳ درصد)،‌ سودان (۳ درصد) و جمهوری خلق کنگو (۲ درصد).

مهاجرت اجباری گاهی ممکن است در یک کشور از شهری به شهر دیگر اتفاق بیفتد. در ایران اخیرا  مهاجرت گسترده خوزستانی‌ها به کرج و مشهد را به دلیل شرایط نامساعد آب و هوایی و بروز گرد و غبار شدید و ریزگردها شاهد بوده ایم. همچنین مهاجرت بسیاری از روستاییان که در پی عدم موقعیت شغلی و شرایط نامساعد کشاورزی، مجبور به مهاجرت به شهرهای بزرگتر از جمله پایتخت شده اند.

مضرات و مزایای مهاجرت

طبق برآورد سازمان‌های مدافع حقوق بشر، سالانه بین ۶۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار انسان توسط قاچاقچیان از مرزها عبور داده شده و به فروش می‌رسند که ۸۰ درصد از این افراد دختران و زنان هستند. بسیاری از این افراد به کارهای سیاه و غیرقانونی واداشته می‌شوند و مورد استثمار و بدرفتاری قرار می‌گیرند.

در قوانین وضع شده، مهاجرین (اجباری) به‌جای پذیرفته شدن به‌عنوان شهروندان جامعه، به عنوان حاشیه‌نشینان جامعه مد نظر قرار گرفته و کنترل می شوند. کشورهای مهاجرپذیر نیز از نیروی کار مهاجران نفع می‌برند. بسیاری از کشورهای صنعتی برای گردش اقتصاد خود به نیروی کار ارزان مهاجرین نیاز دارند. مهاجران به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی، ساختمان، رستوران‌داری و هتل‌داری، مراقبت از سالمندان، نظافت و خدمتکاری منازل مشغول به کار هستند. حتی در درون اتحادیه اروپا نیز انجام کار محدودیت‌های اقامتی برای بعضی از کشورها دارد و این امر رسماً به مهاجرت و کار غیرقانونی دامن می‌زند. در واقع در بحث‌های مربوط به مهاجرت غالباً چنین جلوه داده می‌شود که مهاجرین خود را به زور به جوامع مرفه‌تر تحمیل می‌کنند. در این میان نه تنها به علل مهاجرت، که ریشهٔ بسیاری از آنان، مناسبات اقتصادی جهانی است، اشاره نمی‌شود، بلکه دربارهٔ منافع سرشاری که از راه مهاجرت قانونی و غیرقانونی نصیب سوداگران می‌گردد نیز سکوت می‌شود.

شاید بیشتر تعجب کنید اگر بدانید بر طبق آخرین گزارش‌ها برنامه توسعه سازمان ملل متحد مهاجرت به نفع کشورهای فقیر نیز می‌باشد. همانند آنچه که در بازار آزاد جهانی وجود دارد این‌طور به‌نظر می‌رسد که نیروی کار مازاد کشورهای خود را که تقاضا برای آن‌ها کم است ترک کرده و به کشورهایی می‌روند که تقاضا برای آن‌ها زیاد است. مهاجرت‌های بین‌المللی منجر به کسب مهارت و آموزش می‌شود. مزایای مهاجرت برای کشورهایی مثل کانادا که نرخ تولد در آن پایین است به وضوح قابل مشاهده است. طبیعی است که کشورهای فقیر تمایلی به از دست دادن نیروهای متخصص ندارند؛ اما وقتی نیروی کار آماده در جایی باشد که به کار گرفته نشود یا محروم از کار کردن باشد مجبور به مهاجرت می گردد و در واقع شواهدی موجود است که مهاجرت‌های این چنینی موجب مساعدت به کشورهای فقیر است.

هدف روز مهاجران

سازمان ملل متحد تمام کشورهای عضو، سازمان های بین دولتی و غیر دولتی را دعوت کرده تا این روز را با انتشار اطلاعات در مورد حقوق بشر و آزادی های اساسی مهاجران، به اشتراک گذاشتن تجارب و انجام اقداماتی برای اطمینان از حفاظت از مهاجران، گرامی دارند.

روز جهانی مهاجران فرصتی است برای تشخیص کمک های انجام شده توسط میلیون ها مهاجر به اقتصاد کشورهای میزبان و کشورهای خود، همچنین ترویج احترام به حقوق بنیادین آنها  را یادآوری می کند.