با ساز تمپو آشنا شوید

ستاره | سرویس هنر – ساز‌های کوبه‌ای دارای انواع مختلفی هستند که هرکدام در هر منطقه‌ای کاربرد خاص و نام مخصوص به خود را دارند. برخی از ساز‌ها را با بیش از چند نام معرفی می‌کنند. یکی از این ساز‌های کوبه‌ای تمپو است. با ما همراه باشید تا با ساز تمپو بیشتر آشنا شوید.

معرفی ساز تمپو

تمپو یک ساز کوبه‌ای یا به عبارت دیگر یک پوست صدای یک طرفه است. واژه‌ی تمپو شاید از یک نام آوا گرفته شده باشد و برگرفته از دو صدای اصلی تولید شده از این ساز (تم و پو) باشد.
ساز تمپو یک ساز کوبه‌ای غیر ایرانی است. ولی در ایران در مناطق جنوب و خلیج فارس بسیار کاربرد دارد. با توجه به اینکه تمپو یک ساز غیر ایرانی است به همین دلیل بیشتر ریتم‌های این ساز عربی و ترکی هستند. در ایران از این ساز بیشتر برای افکت‌های صوتی استفاده می‌کنند. به همین دلیل کتاب جامع و کاملی برای آموزش این ساز وجود ندارد و بیشتر از جزوه‌های دست نویس برای آموزش استفاده می‌شود.

محمدرضا درویشی در کتاب دایره المعارف ساز‌های ایران درباره «تمپو» می‌نویسد: این ساز در محدوده جغرافیای ایران و بیشتر در مناطقی از استان‌های خوزستان، هرمزگان، کردستان، آذربایجان غربی و تا حدی بوشهر رایج است و با نام‌هایی، چون تمپو، تیمپو، دمبو و دربونگه شناخته می‌شود.

ساختمان ساز

• نوع سفالی: نوع سفالی دارای قدمت بیشتری است. تنه یا محفظه‌ی صوتی ساز شکل نیم تخم مرغی دارد و فاقد گلویی مستقل است. برای کشیدن پوست بر روی تنه به دو روش عمل می‌کنند. در روش اول که مرسوم‌تر است پوست را با سریش یا چوب به دهانه وصل می‌کنند؛ و در روش دوم به کمک یک رشته طناب به حالت هفت و هشتی پوست را به دهانه‌ی ساز متصل می‌کنند. تمپوهای سفالی در مقایسه با تمپوی فلزی صدای بهتر و پخته‌تری دارند.

• نوع فلزی: تمپوی فلزی یا استیل دارای یک بدنه‌ی استوانه‌ای فلزی (استیل یا آلومینیوم) است و پوست روی آن از جنس پلاستیک یا تلق است. دارای یک محفظه‌ی صوتی کم حجمی است و پوست را به کمک یک طوقه گرد فلزی و تعدادی پیچ و مهره به دهانه متصل می‌کنند. پیچ و مهره‌ها علاوه بر نگه داشتن پوست بر روی بدنه در زیرتر یا بم‌تر کردن صدای ساز نقش دارند. تمپوی فلزی دارای گلویی کوتاهی است که به قسمت استوانه‌ای انتهایی ساز متصل می‌شود.

شیوه‌ی نواختن ساز تمپو

تمپو را معمولا به صورت نشسته و یا گا‌ها بنا به ضرورت به حالت ایستاده یا در حرکت می‌نوازند. برای نواختن، نوازنده ساز را بین دو پا یا زیر بغل خود می‌گذارد و به کمک کف دستان خود بر آن ضربه می‌زند.

ساز همراهی کننده‌ی تمپو

تمپو را با ساز‌های کوبه‌ای دیگر مانند ساز عود و یا آواز همراه می‌کنند. در هرمزگان از هر دو نوع ساز سفالی و فلزی استفاده می‌کنند و سبک آن گا‌ها شبیه موسیقی عربی و گا‌ها موسیقی بومی هرمزگان است.

کاربرد‌های ساز تمپو

این ساز بیشتر در جنوب و در جزایر هرمزگان و بنادر استفاده می‌شود. تمپو در موسیقی مراسم شادمانی سواحل خلیج فارس که موسیقی بندری نیز خوانده می‌شود، نقشی اساسی دارد.

در پایان کلیپی از نواختن ساز تمپو را باهم می‌بینیم تا بیشتر با این ساز و صدای آن آشنا شویم: