حکم استفراغ در ماه رمضان؛ آیا قی کردن روزه را باطل می کند؟

حکم استفراغ در ماه رمضان چیست؟ آیا استفراغ روزه را باطل می کند؟ حکم استفراغ در روزه، بسته به عمدی و غیر عمد بودن آن متفاوت است. در این مطلب فتاوی مراجع عظام را درباره حکم استفراغ برای روزه دار در ماه مبارک رمضان ذکر می‌کنیم. لازم به ذکر است که در فقه اسلامی به استفراغ کردن «قی کردن» گفته می‌شود. 

حکم استفراغ در ماه رمضان

حکم تهوع در ماه رمضان، به فتوای همه مراجع، در صورتی که عمدی باشد، چه فرد روزه دار از روی بیماری و برای بهبود وضعیت جسمانی عمدا قی کند و چه در سلامت عمدا استفراغ کند، جزو مبطلات روزه محسوب می‌شود و روزه را باطل می‌کند. اما اگر استفراغ ناخواسته و غیر عمدی بوده باشد روزه باطل نمی‌شود.

اما اگر وقت سحر یا شب قبل، عمدا چیزی بخورید یا کاری انجام دهید که می‌دانید باعث تهوع و استفراغ می‌شود، حکم روزه چیست؟

در پاسخ به این سوال دو نظریه وجود دارد:

• عده ای از مراجع تقلید همچون امام خمینی و امام خامنه ای، این نظر را دارند که در این شرایط روزه دار احتیاطا باید روزه اش را تا پایان روز نگه دارد و قضای روزه آن را هم بگیرد.
• عده ای دیگر از مراجع تقلید مثل آیت الله سیستانی و مکارم شیرازی، این نظر را دارند که روزه این شخص صحیح است اما مستحب است که قضای روزه‌ی آن هم گرفته شود. 

 

در ادامه حکم استفراغ در ماه رمضان را با جزئیات از نظر چند مرجع تقلید بررسی می‌کنیم.

 

نظر امام خمینی (ره) درباره حکم استفراغ در روزه

• مساله ۱۶۴۶: هرگاه روزه‌دار عمدا قی کند – اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد – روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر سهوا یا بی‌اختیار قی کند، اشکال ندارد.
• مساله ۱۶۴۷: اگر در شب چیزی بخورد که می‌داند به واسطه خوردن آن در روز بی‌اختیار قی می‌کند، احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را قضا نماید.
• مساله ۱۶۴۸: اگر روزه‌دار بتواند از قی کردن خودداری کند، چنانچه برای او ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
• مساله ۱۶۴۹: اگر مگس در گلوی روزه‌دار برود، چنانچه به قدری پایین رود که به فرو بردن آن خوردن نمی‌گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است، و اگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود که قی کند و روزه‌اش باطل شود، و چنانچه فرو برد روزه‌اش باطل می‌شود، و بنابر احتیاط واجب باید کفاره جمع بدهد.
• مساله ۱۶۵۰: اگر سهوا چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شکم یادش بیاید که روزه است، چنانچه به قدری پایین رفته باشد که اگر آن را داخل شکم کند خوردن نمی‌گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
• مساله ۱۶۵۱: اگر یقین داشته باشد که به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می‌آید، نباید عمدا آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد.
• مساله ۱۶۵۲: اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید آن را بیرون‌بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود، روزه‌اش صحیح است.

 

 

نظر آیت الله خامنه ای در مورد حکم استفراغ برای روزه دار

• هرگاه روزه‌دار عمداً قی (استفراغ) کند اگر چه به واسطه‌ی بیماری و مانند آن ناچار به این کار باشد، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر سهواً یا بی‌اختیار قی کند اشکال ندارد.
• اگر در هنگام آروغ زدن، چیزی در دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر بی‌اختیار فرو رود روزه‌اش صحیح است.

 

نظرات آیت الله سیستانی درباره حکم استفراغ در ماه رمضان

• مسأله ۱۶۱۶ ـ هرگاه روزه‌دار عمداً قی کند اگرچه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه‌اش باطل می‌شود. ولی اگر سهواً یا بی‌اختیار قی کند، اشکال ندارد.
• مسأله ۱۶۱۷ ـ اگر در شب چیزی بخورد که میداند به واسطه خوردن آن، در روز بی‌اختیار قی میکند، روزه‌اش صحیح است.
• مسأله ۱۶۱۸ ـ اگر روزه‌دار بتواند از قی کردن خودداری کند، اگر به طبع خود حادث شده است، لازم نیست از آن جلوگیری کند.
• مسأله ۱۶۱۹ ـ اگر مگس در گلوی روزه‌دار برود، چنانچه به مقداری فرو رفته باشد که به پائین دادن آن خوردن گفته نشود، لازم نیست آن را بیرون آورد، و روزه‌اش صحیح است. و اما اگر به این مقدار فرو نرفته باشد باید آن را بیرون آورد هرچند که این کار متوقف بر قی کردن باشد ـ مگر در صورتی که قی کردن برای او ضرر، یا مشقت زیادی داشته باشد ـ و چنانچه آن را قی نکند و فرو برد، روزه‌اش باطل می‌شود، و اگر آن را با قی کردن خارج کند نیز روزه‌اش باطل می‌شود.
• مسأله ۱۶۲۰ ـ اگر سهواً چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به معده یادش بیاید که روزه است، چنانچه به‌قدری پائین رفته باشد که اگر آن را داخل معده کند به آن خوردن نگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
• مسأله ۱۶۲۱ ـ اگر یقین داشته باشد که به واسطه آروغ زدن، چیزی از گلو بیرون میآید، چنانچه طوری باشد که بر آن قی کردن صدق کند، نباید عمداً آروغ بزند. ولی اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد.
• مسأله ۱۶۲۲ ـ اگر آروغ بزند و چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد، و اگر بی‌اختیار فرو رود، روزه‌اش صحیح است.

 

فتاوی آیت الله مکارم شیرازی درباره استفراغ در ماه مبارک رمضان

۱. حکم روزه در ماه مبارک رمضان در صورت قی کردن

پرسش: چنانچه فرد روزه دار استفراغ نماید، روزه ی او چه حکمی دارد؟
پاسخ: قی کردن (استفراغ) از روی عمد روزه را باطل می ‏کند، هرچند برای نجات از مسمومیّت و درمان بیماری و مانند آن باشد، ولی استفراغ کردن بدون اختیار یا از روی سهو روزه را باطل نمی‌‏کند.

۲. حکم روزه در صورت خوردن چیزی در شب که سبب استفراغ در روز می شود

پرسش: چنانچه فرد روزه دار بداند اگر در شب چیزی بخورد که در روز سهوا استفراغ می کند، روزه ی او چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر در شب چیزی بخورد که می‌داند در روز بی‏ اختیار قی می ‏کند روزه باطل نمی ‏شود، ولی احتیاط مستحباین است که چنین کاری نکند و اگر کرد، روزه را قضا نماید.

۳. حکم جلوگیری از استفراغ برای روزه دار

پرسش: آیا لازم است فرد روزه دار خود را نگه داشته و از استفراغ جلوگیری نماید؟
پاسخ: واجب نیست روزه دار با فشار آوردن به خود از استفراغ کردن خود داری کند، ولی اگر ضرر و مشقّتی نداشته باشد بهتر است جلوگیری کند.

۴. حکم آروغ زدن روزه دار

پرسش: چنانچه فرد روزه دار آروغ بزند، روزه ی او چه حکمی دارد؟
پاسخ: هرگاه یقین دارد که به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می ‏آید که به آن قی کردن می گویند نباید عمداً آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد و هر گاه بر اثر آروغ زدن بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر عمداً فرو ببرد روزه ‏اش باطل است، ولی اگر بی‏ اختیار فرو رود اشکالی ندارد.

۵. حکم مسافرت با یقین به وقوع استفراغ برای روزه دار

پرسش: کسی که می داند اگر سفر کند استفراغ می کند چنانچه سفر برود حکم روزه اش چیست؟
پاسخ: سفر کردن مانعی ندارد.

۶. حکم کفاره در صورت قی کردن عمدی

پرسش: اگر فردی به طور عمد در ماه رمضان قی کند (مانند فرو بردن انگشت در دهان) و موجب باطل شدن روزه شود آیا فرد باید کفاره آن روز را بپردازد یا نه، فقط قضا کافیست؟
پاسخ: اگر عمداً باشد علاوه بر قضا کفاره هم دارد.

۷. حکم انجام کاری که سبب استفراغ سهوی می شود

پرسش: بتازگی خداوند فرزندی به من عنایت کرده است، با توجّه به این که فرزند اوّل من است به هنگام شستن کهنه هایش حالت تهوّع و قی کردن به من دست می‌دهد، و گاهی نیز قی می‌کنم، اگر در حال روزه این حالت پیش آید چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که عمدآ این کار را نکنید اشکالی ندارد.

درباره احکام تزریق آمپول در ماه رمضان از نظر شیعه و سنی چه میدانید؟

 

نظر آیت الله صافی گلپایگانی درباره حکم تهوع در ماه رمضان

• مسأله ۱۶۵۵. هر گاه روزه‎دار عمداً قی كند اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه‎اش باطل می‎شود، ولی اگر سهواً یا بی‎اختیار قی كند، اشكال ندارد.
• مسأله ۱۶۵۶. اگر در شب چیزی بخورد كه می‎داند به واسطه خوردن آن، در روز بی‎اختیار قی می‎كند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
• مسأله ۱۶۵۷. اگر روزه‎دار بتواند از قی‌كردن خودداری كند، چنان‌چه برای او ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
• مسأله ۱۶۵۸. اگر مگس در گلوی روزه‎دار برود، چنان‌چه ممكن باشد، باید آن را بیرون آورد و روزه‎اش باطل نمی‎شود، ولی اگر بداند كه به واسطه بیرون‌آوردن آن، قی می‎كند واجب نیست بیرون‌آوردن و روزه‎اش صحیح است.
• مسأله ۱۶۵۹. اگر سهواً چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شكم یادش بیاید كه روزه است، چنان‌چه ممكن باشد باید آن را بیرون آورد، و روزه‎اش صحیح است.
• مسأله ۱۶۶۰. اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ‌زدن، چیزی از گلو بیرون می‎آید، نباید عمداً آروغ بزند بلكه اگر احتمال بدهد بنابر احتیاط واجب آروغ نزند.
• مسأله ۱۶۶۱. اگر آروغ بزند و چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد، ولی اگر بی‎اختیار فرو رود، روزه‎اش صحیح است.

 

کاربران عزیز؛ شما می‌توانید درباره مکروهات روزه نیز در ماه مبارک رمضان در مجله ستاره مطالعه کنید و اطلاعات بیشتر ی به دست آورید. نظرات و پرسش‌های خود را با ما در میان بگذارید.