استرس در نوزادان و کودکان و راه‌ های مقابله با آن

ستاره | سرویس مادر و کودک – استرس پدیده‌ای است که در نوزادان و کودکان دیده می‌شود و اثرات ناخوشایندی بر رشد جسمی و عاطفی آنان می‌گذارد. آگاهی از نشانه‌های استرس در نوزادان و راه‌های مقابله با آن، موجب می‌شود رفتار آگاهانه‌ای در برابر آن داشته باشیم.

استرس در نوزادان

یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که استرس در نوزادان، باعث می‌شود مغز آن‌ها به درد پاسخ شدیدی نشان دهد. با این حال، شما هرگز از روی رفتار نوزاد، قادر به درک این مساله نیستید. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استرس منجر به یک اختلال ظاهری بین فعالیت مغز نوزادان و رفتار آن‌ها می‌شود.

لورا جونز از دانشگاه کالج لندن می‌گوید: “وقتی نوزادان یک عمل دردناک را تجربه می‌کنند، فعالیت مغز و واکنش‌های رفتاری آن‌ها مانند گریه کردن و خشمگین شدن به طور منطقی با هم هماهنگ است.”

وی ادامه می‌دهد: “نوزادانی که تحت تأثیر استرس قرار دارند، واکنش‌های بیشتری در مغزشان اتفاق می‌افتد، اما این فعالیت بیشتر مغز با رفتار آن‌ها همخوانی ندارد.”

جونز و همکارانش می‌دانستند که بزرگسالان تحت استرس اغلب احساس درد بیشتری می‌کنند. آن‌ها در مطالعه جدید می‌خواستند بررسی کنند که این مساله در نوزادان نیز درست است یا خیر. بدین منظور ۵۶ نوزاد پسر و دختر سالم را مورد بررسی قرار دادند. آنها با اندازه گیری هورمون استرس (کورتیزول) موجود در بزاق، الگو‌های ضربان قلب، پاسخ درد نوزادان با استفاده از فعالیت مغز EEG و حالت چهره، میزان استرس در نوزادان را اندازه گیری کردند.

داده‌ها نشان داد که نوزادانِ با سطوح بالاتری از استرس، واکنش مغزی بیشتری نشان می‌دهند. با این حال، این فعالیت شدید در مغز منجر به تغییر در رفتار نوزادان نمی‌شود.

شیردهی و کاهش استرس در نوزادان

مزایای جسمی و روانی شیردهی برای مادران و نوزادان بر همگان آشکار است. اما آیا شیردهی می‌تواند موجب بروز تغییرات ژنتیکی در نوزاد شود؟ تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بین شیردهی و تغییرات ژنتیکی که منجر به کاهش استرس در نوزادان می‌شود، ارتباط وجود دارد.

پژوهشی که در مجله Pediatrics در سپتامبر ۲۰۱۸ توسط دکتر لستر، منتشر شده است، نشان می‌دهد: “مراقبت و شیردهی مادر باعث تغییر ژنتیکی در نوزاد می‌شود و پاسخ فیزیولوژیکی نوزاد به استرس، به‌ویژه انتشار هورمون کورتیزول، را تنظیم می‌کند.”

دکتر لستر و همکارانش بیش از ۴۰ نوزاد سالم، و مادرانشان را بررسی کردند. نیمی از آن‌ها در پنج ماه اول تولد از شیر مادر تغذیه می‌کردند و نیم دیگر شیر خشک می‌خوردند. آن‌ها واکنش پذیری هورمون استرس (کورتیزول) موجود در بزاق نوزاد را با استفاده از روش متقابل مادر و نوزاد اندازه گیری کردند.

نتایج تحقیق نشان داد که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، نسبت به گروه دیگر، استرس کمتری را تجربه می‌کنند.

پیشنهاد می‌کنیم تاثیر استرس و عصبانیت بر شیر مادر را نیز بخوانید. 

استرس در کودکان

دلایل بروز استرس در کودکان

استرس ممکن است پاسخ کودک به تغییری منفی در زندگی او باشد. استرس در مقادیر کم، برای کودک مفید است. اما استرس بیش از حد می‌تواند بر روی فکر، عملکرد و احساس کودک تاثیر نامطلوب بگذارد.

کودکان با افزایش سن یاد می‌گیرند چگونه استرس خود را مدیریت کنند. بسیاری از اتفاقاتی که بزرگسالان به راحتی می‌توانند مدیریت کنند، باعث ایجاد استرس در کودکان می‌شوند. در نتیجه، حتی تغییرات کوچک می‌توانند احساس امنیت و آرامش کودک را تحت تاثیر قرار دهد.

درد، آسیب جسمی، بیماری و سایر تغییرات، عوامل استرس زایی برای کودکان است. دیگر عوامل استرس زا برای کودکان عبارتند از:

• نگرانی در مورد مدرسه یا نمرات امتحان
• مسئولیت‌ها و تکالیف مدرسه و یا کلاس‌های آموزشی و ورزشی
• مشکلات با دوستان، زورگویی و قلدری در مدرسه، یا فشار‌های گروه همسالان
• تغییر مدرسه، مسافرت و جابجایی دایمی، وجود مشکلات مسکن یا بی خانمانی
• داشتن افکار منفی در مورد خود
• بروز تغییرات جسمانی در پسران و دختران
• طلاق یا جدایی پدر و مادر
• مشکلات مالی در خانواده
• زندگی در یک خانه یا محله ناامن

نشانه‌های استرس در کودکان

کودکان ممکن است قادر به تشخیص استرس در خود نباشند. بروز نشانه‌های جدید یا بدتر شدن برخی رفتار‌ها موجب می‌شود که پدر و مادر از افزایش سطح استرس کودک مطلع شوند.
نشانه‌های فیزیکی عبارتند از:

• کاهش اشتها، تغییر در عادات غذایی
• سردرد
• شب ادراری
• کابوس‌های شبانه
• اختلالات خواب
• ناراحتی معده یا دل درد
• سایر علائم فیزیکی بدون وجود بیماری جسمی

علائم عاطفی یا رفتاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اضطراب، نگرانی
• عدم آرامش و بی قراری
• افزایش ترس کودک (ترس از تاریکی، ترس از تنهایی، ترس از غریبه ها)
• وابستگی زیاد به پدر و مادر، به طوری که مایل نباشد از دیدرسش خارج شوید
• خشم، گریه، ناله کردن
• عدم کنترل احساسات
• رفتار تهاجمی یا خشونت آمیز
• بازگشت به رفتار‌هایی که در سن پایین‌تر انجام می‌دادند
• عدم تمایل به مشارکت در فعالیت‌های خانواده یا مدرسه

نحوه برخورد والدین با استرس در کودکان

والدین می‌توانند با روش‌های سالمی به استرس کودکان پاسخ دهند. رعایت موارد زیر در این امر شما را کمک می‌کند.

• خانه را محلی امن، مطمئن و قابل اعتماد برای کودک کنید.
• ایجاد روتین‌های خانوادگی برای کودکان آرامش بخش است. برقراری شام خانوادگی یا شب‌های فیلم در هفته به کاهش یا جلوگیری از استرس در کودکان کمک می‌کند.
• الگوی رفتاری مناسبی باشید. کودک به عنوان یک الگوی رفتار سالم به شما نگاه می‌کند. برای کنترل استرس خود و مقابله با آن از روش‌های درستی استفاده کنید.
• مراقب برنامه‌های تلویزیونی، کتاب‌ها و بازی‌های کودک باشید. مشاهده برنامه‌های تلویزیونی، نمایش‌های خشونت آمیز یا بازی‌های پر زد و خورد می‌تواند در کودک ترس و اضطراب ایجاد کند.
• کودک را از تغییراتی که در شغل، محل کار، محل تحصیل یا زندگی تان ایجاد می‌شود، از قبل مطلع کنید.
• زمان‌های آرام و لذت بخشی را با کودک بگذرانید.
• گوش دادن به فرزندتان را تمرین کنید. به فرزندتان گوش بدهید، بدون اینکه بخواهید او را نقد کنید یا راه حل ارائه دهید. بهتر است با فرزندتان در درک و حل مساله‌ای که برایش پیش آمده همراه شوید.
• احساس ارزشمندی به کودکتان بدهید. از تشویق و محبت و پاداش به جای مجازات استفاده کنید. سعی کنید فرزندتان را در فعالیت‌هایی قرار دهید که بتواند در آن‌ها موفق شود.
• به کودک فرصت‌هایی برای انتخاب و داشتن کنترل در زندگی خود بدهید. هرچه فرزندتان احساس کند که بر وضعیت کنترل دارد، بهتر می‌تواند به استرس‌هایش پاسخ دهد.
• او را به ورزش و فعالیت جسمانی علاقمند کنید.
• نشانه‌های استرس حل نشده را در کودک تشخیص دهید.
• اگر نشانه‌های استرس در کودک کاهش نیافت و از بین نرفت از درمانگر یا مشاور کمک بگیرید.

زمان مراجعه به پزشک

اگر فرزند شما هر یک از موقعیت‌های زیر را تجربه می‌کند، با پزشک کودک ملاقات کنید.

• کودک بی علاقه، نا امید یا افسرده است.
• در مدرسه یا میان دوستان یا خانواده مشکل برقراری ارتباط دارد.
• قادر به کنترل رفتار یا خشم خود نیست.

سخن آخر اینکه 

با توجه به رفتارهای کودک و شناخت نشانه‌های استرس در او، نسبت به رفع عوامل استرس زا در محیط خانه و مدرسه تلاش کنید. در پایان پیشنهاد می‌کنیم مقاله چگونه استرس کودکان را کاهش دهیم؟ را نیز در ستاره بخوانید.

برگرفته از:  medlineplus و womenandinfants