بیوگرافی فرامرز پایور، نوازنده و آهنگساز سنتور

ستاره | سرویس چهره‌ها – کمتر کسی است که اسم استاد فرامرز پایور را در زمینه‌ی موسیقی ایرانی نشنیده باشد. به خصوص افرادی که دستی در موسیقی سنتی ایرانی دارند و با ساز سنتور آشنا باشند قطعا اسم استاد فرامرز پایور را شنیده‌اند. فرامرز پایور آهنگساز، نوازنده و مدرس ساز سنتور و از چهره‌های بسیار تاثیر گذار در موسیقی ایرانی بوده است. برای آشنایی بیشتر با این هنرمند با ما همراه باشید.

 

 

بیوگرافی فرامرز پایور

فرامرز پایور در ۲۱ بهمن ۱۳۱۱ در تهران متولد شد. وی موسیقی‌دان ایرانی، ردیف‌دان، نوازنده و آهنگساز سنتور بود و بی شک یکی از چهره‌های برجسته‌ی موسیقی سنتی ایران را فرامرز پایور معرفی می‌کنند.

علی پایور پدر فرامرز پایور هنرمند چیره دست نقاشی و استاد زبان فرانسه دانشگاه تهران بود. مصورالدوله پدربزرگ فرامرز پایور نیز نقاش چیره دست زمان قاجار بوده است که با ساز‌های ویولن، سنتور و سه تار آشنایی داشته است.

فرامرز پایور تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در دبستان عسجدی و دبیرستان دارالفنون تهران گذراند. سپس در سال ۱۳۳۱ مشغول به خدمت نظام شد و یک سال پس از آن به استخدام وزارت دارایی درآمد.

 

فرامرز پایور و موسیقی

وی در سن ۱۷ سالگی نزد استاد ابوالحسن صبا به فراگیری موسیقی پرداخت و توانست پس شش سال ردیف موسیقی را فراگیرد.

سه سال از در گذشت آخرین بازمانده‌ی سنتور نوازان نسل پیشین یعنی حبیب سماعی می‌گذشت که فرامرز پایور برای آموزش ساز سنتور به کلاس استاد ابوالحسن صبا رفت. ابوالحسن صبا در دوره‌ی نوجوانی سنتور نوازی را نزد علی اکبر خان شاهی با تکنیک خاندان سماعی یاد گرفته بود و طی رفت و آمد‌هایی با حبیب سماعی با کوشش فراوان بخش‌هایی از بداهه نوازی‌های او را نت نویسی کرد و ابوالحسن صبا از آن به بعد تلاش کرد که آموزشی درست از سنتورنوازی را به تعدادی از شاگردانش ارائه دهد. در همین دوران بود که فرامرز پایور یکی از شاگردان برجسته‌ی صبا شد و از دانش و هنر وی بهره برد تا زمانی که در سال ۱۳۳۶ ابوالحسن صبا در گذشت.

پس از در گذشت صبا، فرامرز پایور نزد استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند و موسی معروفی به فراگیری ردیف درویش خان و ردیف میرزاعبدالله پرداخت.

 

 

شروع فعالیت هنری فرامرز پایور

• وی فعالیت خود را در وزارت فرهنگ و هنر از سال ۱۳۳۳ شروع کرد.
• از سال ۱۳۳۷ در هنرستان عالی موسیقی آموزش سنتور را آغاز کرد و از نخستین آهنگسازانی بود که ساز تخصصی‌اش سنتور بود.
• آموزش هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس امانوئل ملیک اصلانیان فرا گرفت.
• وی در سال ۱۳۴۱ از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان رفت تا به ادامه تحصیلات کلاسیک بپردازد. او موفق به کسب دانشنامه از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسی شد و در تمام این مدت تلاش فراوانی برای معرفی سنتور و موسیقی ایرانی کرد که آثاری هم از وی در آرشیو رادیو بی بی سی وجود دارد. وی همچنین در برگزاری کنفرانس‌هایی همراه با ساز خود، موفق به دریافت جوایزی شد.
• پس از بازگشت از انگلستان که مقارن با برگزاری جشن هنر شیراز بود توانست با گروه اساتید و نوازندگان فرهیخته فرهنگ و هنر آثاری را در این مراسم برگزار کنند.
• در سال ۱۳۴۷ از وزارت دارای به وزارت آموزش و پرورش، سازمان مبارزه با بی سوادی، منتقل شد و نهایتا در سال ۱۳۵۵ بازنشسته شد.
• در سال ۱۳۵۰ محمدرضا شجریان با فرامرز پایور آشنا شد و سنتور و ردیف‌های آوازی را نزد وی فراگرفت.

 

فعالیت های موسیقایی فرامرز پایور

• بیش از هزار و پانصد ساعت اجرای گروهی و فردی روی صحنه‌های داخل و خارج از کشور
• آهنگ‌سازی و تنظیم قطعات فراوان موسیقی
• تربیت صد‌ها شاگرد از چهار نسل متوالی
• نت‌نویسی قطعات فراوانی از پیشینیان
• حضور در هنرستان و هنرکده موسیقی ملی، اداره هنر‌های زیبا و واحد موسیقی رادیو تلویزیون ملی ایران
• نگارش کتب آموزشی سنتور (دومین کتاب «دستور سنتور» را در ۱۳۴۰ بعد از حسین صبا نوشت که تاکنون پرفروش‌ترین کتاب آموزش موسیقی در ایران بوده‌است).
• نظارت بر کار گروه‌های دیگر و تصحیح آن‌ها
• کار با خوانندگان بسیاری از جمله عبدالوهاب شهیدی، محمدرضا شجریان، محمود خوانساری، احمد ابراهیمی، خاطره پروانه، سیما بینا، مرضیه، نادر گلچین، سروش ایزدی، شهرام ناظری، حمیدرضا نوربخش و علی رستمیان و بسیاری خوانندگان دیگر.
• وی در اجرا‌های گروهی خود با شماری از نخبگان موسیقی ایرانی مانند: جلیل شهناز (تار) و هوشنگ ظریف، رحمت‌الله بدیعی و علی اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده‌است.
• در دههٔ ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی اصغر بهاری، محمد اسماعیلی و محمد موسوی، برای بار دیگر «گروه اساتید موسیقی ایران» را سازمان داد و سرپرستی، آهنگ‌سازی و نوازندگی سنتور را در آن به دوش گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری اجرا کردند.

 

 

آثار و آلبوم های فرامرز پایور

• از آواز عبدالوهاب شهیدی

عود من خداحافظ (عبدالوهاب شهیدی، فرامرز پایور، پرویز یاحقی و جهانگیر ملک)
نگاه گرم تو (زندگی) (عبدالوهاب شهیدی، فرامرز پایور، حسن ناهید، هوشنگ ظریف، رحمت‌الله بدیعی، محمد اسماعیلی)
بی تو به سر نمی‌شود (عبدالوهاب شهیدی، پرویز یاحقی، فرامرز پایور، جهانگیر ملک و هنرمندان دیگر)
اجرای عبدالوهاب شهیدی و ارکستر ساز‌های ملی و فرامرز پایور (مجموعه موسیقی تصویری در دستگاه سه گاه)

• از آواز محمدرضا شجریان

خلوت گزیده (گروه اساتید موسیقی ایران به سرپرستی فرامرز پایور، خواننده: محمدرضا شجریان)
راز دل (خون جوانان وطن) (گروه پایور به سرپرستی فرامرز پایور خواننده: محمدرضا شجریان)
انتظار دل (گروه اساتید موسیقی ایران به سرپرستی فرامرز پایور خواننده: محمدرضا شجریان)
یوسف گم‌گشته (گروه پایور به سرپرستی فرامرز پایور خواننده: محمدرضا شجریان)

• از آواز شهرام ناظری

دل شیدا (ارکستر پایور، آواز اصفهان، خواننده: شهرام ناظری)
کنسرت اساتید موسیقی ایران (گروه اساتید موسیقی ایران، آواز ابوعطا، خواننده: شهرام ناظری)
لیلی و مجنون (گروه پایور، دستگاه شور، خواننده: شهرام ناظری)

• سایر آثار

به پاس نیم‌قرن فعالیت هنری استاد فرامرز پایور (آوازعبدالوهاب شهیدی، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، اسماعیل ادیب خوانساری و محمود کریمی)
آلبوم آموزشی دستور سنتور (استاد فرامرز پایور)
سی قطعه چهارمضراب (استاد فرامرز پایور)
شهرناز (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
پرنیان (فرامرز پایور)
ضرباهنگ (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
شهرآشوب (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
دلنواز (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
کرشمه (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر)
پریزاد (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر)
دلکش (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر)
دستگاه ماهور و سه‌گاه (فرامرز پایور، هوشنگ ظریف ومحمد اسماعیلی)
نغمه‌هایی در دستگاه شور و ماهور (ارکستر پایور)
شور، چهارگاه، به یاد حبیب سماعی (فرامرز پایور)
دستگاه همایون (فرامرز پایور، محمد اسماعیلی)
رهاورد (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی)
چهارباغ (گروه اساتید به سرپرستی فرامرز پایور، خواننده: علی رستمیان)
ضرب اصول (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
حاصل عمر (پایور، بهاری، تهرانی)
حکایت دل (گروه پایور، خواننده: علی رستمیان)
پراکنده (فرامرز پایور، محمد اسماعیلی) این آلبوم همچنین با نام «در زیر باران» و در خارج از ایران نیز به اسم «یادگاری» منتشر شده‌است
ارغوان (گروه پایور، خواننده: علی رستمیان)
شب مهتاب (مجموعه تصانیفی که علی رستمیان با گروه پایور خوانده‌است)
نوای دل
بداهه‌نوازی نوا، راست پنجگاه (فرامرز پایور)
رِنگ شهر آشوب (فرامرز پایور)
گروه‌نوازی
گفتگو (مجموعه دو نوازی برای سنتور و ساز‌های مختلف)
پرده عشاق (گروه پایور، خواننده: حمیدرضا نوربخش)
سروش بهار (ساخته استاد فرامرز پایور، خواننده: بهرام باجلان)
مویه (گروه دلنوازی با همکاری فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد موسوی)
کرشمه نرگس (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی، خواننده: سیامک شجریان)
هفت پیکر
آواز محمود کریمی (سنتور: فرامرز پایور، سه تار:داریوش صفوت)
تنها یک خاطره (فرامرز پایور و محمدرضا لطفی)
عیاران (اجرای آثاری از احمد پژمان توسط گروه ساز‌های ملی)
قطعاتی از استادان قدیم ایران (گروه ساز‌های ملی، تنظیم و سرپرست گروه: استاد فرامرز پایور)
هم‌نوازی استادان (اجرای گروه پایور، انتشار در ۱۳۹۱)
تعدادی از برنامه‌های گل‌ها با همکاری استاد فرامرز پایور: شماره ۱۰۳، ۱۰۷، ۱۲۳، ۱۲۴، ۱۳۳، ۱۳۷، ۱۵۰، ۱۵۶، ۱۵۸، ۱۶۲، ۱۸۱، ۱۸۲، ۱۸۳، ۱۸۵، ۱۰۲ و ….

 

 

تالیف‌ها و آثار به جا مانده

• دستور سنتور، دی ۱۳۴۰
• سی قطعه چهارمضراب برای سنتور، اردیبهشت ۱۳۵۱
• هشت آهنگ برای سنتور، فروردین ۱۳۵۷
• پرنیان (دونوازی برای تار و سنتور)، مهر ۱۳۵۸
• گفتگو (دو نوازی برای ویلن و سنتور)، بهمن ۱۳۵۸
• ردیف (چپ‌کوک) برای سنتور، مهر ۱۳۵۹
• مجموعه پیش‌درآمد و رنگ (برای سنتور)، مهر ۱۳۵۹
• مجموعه پیش‌درآمد و رنگ (برای ویلن)، مهر ۱۳۶۱
• قطعات موسیقی مجلسی، مهر ۱۳۶۱
• فانوس، مهر ۱۳۶۱
• تئوری موسیقی، اردیبهشت ۱۳۶۲
• رِنگ شهرآشوب، خرداد ۱۳۶۳
• دوره ابتدایی، شهریور ۱۳۶۷
• رهگذر (دونوازی برای سنتور و فلوت)، شهریور ۱۳۶۸
• آموزش ابتدایی تار، شهریور ۱۳۷۳
• ردیف آوازی و تصانیف قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی، شهریور ۱۳۷۵
• ویرایش مجدد دوره‌های سنتور ردیف استاد ابوالحسن صبا{ویرایش اولیه توسط مسعود غریب زاده ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵} (بازنویسی توسط پژمان آذرمینا)، فروردین ۱۳۷۸
• فالگوش (هفت قطعه برای سنتور)، ۱۳۷۹ ــ نت نویس کامپیوتری مسعود غریب زاده
• چهل قطعه برای سنتور (پیش‌درآمد، رنگ، چهارمضراب از استادان قدیم ایران) گردآوری و تنظیم فرامرز پایور و تدوین شده توسط مینا افتاده، ۱۳۸۳
• ردیف استاد ابوالحسن صبا برای سنتور چپ کوک، به کوشش فرامرز پایور، (انتقال به چپ کوک و ویرایش توسط مینا افتاده)، ۱۳۹۰، (نسخه اولیه این کتاب در اردیبهشت ۱۳۵۹ توسط خانم افتاده و زیر نظر استاد پایور آماده شده‌است.)

 

درگذشت و پایان زندگی هنری

فرامرز پایور، در سال ۱۳۷۸ به سکتهٔ مغزی دچار شد و دیگر نتوانست فعالیت هنری خود را ادامه دهد. ولی با این وجود، در مدت این سال‌ها، برخی آثار قدیمی وی با تنظیم مهرداد دلنوازی و خوانندگی سالار عقیلی و با تأیید او تهیه و اجرا شدند.
استاد پایور سرانجام در ۱۸ آذر ۱۳۸۸ در بیمارستان شهید باهنر اقدسیه تهران به علت ایست قلبی و مشکل تنفسی درگذشت.

تلاش‌ها و کوشش‌های فرامرز پایور واسطه‌ای بین هنر و میراث ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی بود و الگویی برای موسیقی ایرانی امروز شد. در پایان ویدیوی قدیمی و ارزشمند از نوازندگی این هنرمند را با هم می‌بینیم.