آشنایی با فلوت و انواع آن

ستاره | سرویس هنر – وقتی صحبت از فلوت می‌شود باید نوع فلوت را نیز مشخص کرد. فلوت‌ها در انواع مختلفی وجود دارند که آن‌ها را بر اساس نحوه‌ی تولید صدا تقسیم بندی می‌کنند. انواع فلوت عبارتند از: فلوت کلیدی، فلوت ریکوردر و … است. برای آشنایی با انواع فلوت با ما همراه باشید.

معرفی و تاریخچه‌ی فلوت

فلوت یک ساز بادی چوبی یا بادی فلزی است. فلوت‌ها یا بدون قمیش و بدون زبانه‌اند و یا با قمیش. نحوه‌ی تولید صدا در فلوت بر خلاف دیگر ساز‌های این دسته، از نوسان هوای دمیده شده بر لبه‌ی دهانی ساز یا تیغه‌ی هوایی تولید می‌شود نه از لرزش قمیش. نفس نوازنده از راه یک سوراخ که در سر لوله تعبیه شده است وارد لوله‌ی ساز می‌شود و با باز و بسته کردن سوراخ‌های موجود روی ساز یا با فشردن و رها کردن کلید‌هایی روی فلوت صدای خروجی را کنترل می‌کنند.

فلوت‌های بادی چوبی جزء قدیمی‌ترین ساز‌های بادی به حساب می‌آید و قدمت برخی از انواع فلوت‌ها طبق یافته‌ی باستان شناسان مربوط به ۵۰۰۰۰ سال پیش است. نخستین فلوت‌ها از دمیدن هوا در نی‌های تو خالی پدید آمد و پس از آن همین امر انگیزه‌ای شد برای ساختن انواع نی و فلوت. برخی نیز می‌گویند که نخستین بار مردم تئاندرتال آلمان به صدای دل انگیزی که از دمیدن در یک سر نی شکسته تولید می‌شود، پی برده‌اند. در افسانه قدیمی یونانی پان و سیرنکس هم به این موضوع اشاره شده است. امروزه فلوت‌ها را از فلز می‌سازند.

انواع فلوت

فلوت ریکوردر

یکی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین نوع فلوت‌ها است. شیوه‌ی نواختن این ساز به صورت مستقیم و شبیه به ساز کلارینت است.

از این فلوت به دلیل سبک و کوچک بودنش برای آموزش موسیقی به کودکان همراه ساز بلز استفاده می‌کنند. مارک معروف و مرغوب این ساز یاما‌ها است. فلوت ریکوردر خود دارای ۴ نوع است که عبارتند از::

ریکوردر سوپرانو: دارای زیر‌ترین صدا نسبت به دیگر انواع آن است و برای ملودی‌های شاد مناسب است.

ریکوردر آلتو: نسبت به نوع سوپرانو کمی بم‌تر است. بعد از نوع سوپرانو متداول‌ترین است.

ریکوردر تنور: دارای صدای بم و نادرو گرانقیمت است.

ریکوردر باس: این نوع فلوت ریکوردر دارای صدای بسیار بم، کمیاب و گران قیمت است و برای ملودی‌های غمگین مناسب است.

فلوت پیکولو

نوعی فلوت چوبی که بدون کلید است و آن را با نام فلوت عربی هم می‌شناسند. در صورتی که از این ساز در کشور‌های عربی خیلی کم استفاده می‌شود. دارای صدای بسیار زیبایی است و با آن می‌توان ملودی‌های ملودی‌های ایرانی، عربی، ترکی وحتی هندی یا شرقی را نواخت. در حالت نت‌های بم صدایی شبیه به نی عربی دارد. نواختن این ساز نسبت به فلوت کلیدی مشکل‌تر است. این ساز توانایی نواختن گام کروماتیک شرقی و ربع پرده‌ها را دارد به همین دلیل در موسیقی دستگاهی ایران هم از آن استفاده می‌کنند. نت نویسی این ساز با کلید سل نوشته می‌شود، ولی یک اکتاو بالاتر از نت‌ نوشته شده صدا می‌دهد. فلوت پیکولو دارای صدایی تیز و سوت وار است.

تاریخچه‌ی این ساز به اوایل سده ۱۷ برمی گردد. در سال ۱۷۱۱ اولین بار در اپرای «رینالدو» از فریدریش هندل از فلوت ریکوردر استفاده کردند. همچنین آهنگساز لودویگ وان بتهوون در سمفونی‌هایش (پنجم، ششم و نهم) از این ساز استفاده کرد و برای آن قطعاتی جداگانه نوشت.

استاد پرویز وزیری در سریال وفا ملودی‌ زیبایی بوسیله این فلوت نواخت که البته به اشتباه در تیتراژ آن از نی عربی نام برده شده بود.

فلوت کلیدی

نام اصلی این فلوت، Boehm است که نام سازنده آلمانی آن است و امروزه متداول‌ترین نوع فلوت در دنیاست و آن را با نام Modern Flute یا Concert flute می‌شناسند.

فلوت کلیدی را در ارکستر سمفونیک به آسانی می‌توان تشخیص داد، زیرا تنها فلوتی است که از پهلو نواخته می‌شود. کنترل صدا در این نوع فلوت با فشردن و رها کردن کلید انجام می‌شود. این نوع فلوت که توسط شخصی به نام Theobald Boehm ساخته شد باعث ترقی و بهبود عظیم در اجرا و صدا دهی فلوت شد. جنس این فلوت از مس و روی با روکش نیکل یا نقره است. طول این ساز تقریبا ۶۷ cm و وزن آن ۴۰۰ – ۶۰۰ gr است. همچنین برای ساختن آن بیش از ۱۵۰ قطعه لازم است. از جمله کلیدها، فنرها، پیچ ها، میله‌های نگهدارنده، غلطک‌ها و…
مشهورترین‌ترین نوع این فلوت یک فلوت قدیمی به نام آبک (Flute-a-bec) است.

ساختمان این فلوت‌ها به سه قسمت تقسیم می‌شود:
۱. سر فلوت که جای قرار گرفتن لب بر روی آن است.
۲. بدنه که کلید‌های اصلی بر روی آن قرار دارد.
۳. قسمت انتهایی فلوت.

فلوت چینی

یکی از قدیمی‌ترین کشور‌ها درساز‌های بادی کشور چین است. همچنین انواع مختلفی از فلوت را دارد که عبارتند از: 

DIZI: مناسب برای موسیقی سنتی، اپرا و ارکستر است و از چوب بامبو ساخته می‌شود.

XIAO: قدمتی دیرینه دارد و بصورت عمودی نواخته می‌شود و از جنس گیاه بامبو تیره رنگ است.

PAIXIAO: ساز باستانی چین است و ظاهر آن شبیه به پن فلوت سرخپوستان آمریکای جنوبی است.

KOUDI: این فلوت از جنس بامبو (خیزران) بوده و نسبت به انواع دیگر بسیار کوچک و ظریف است.

فلوت هندی

فلوت اوکارینا

فلوت چوبی

پن فلوت

نفس گیری و نحوه‌ی نواختن فلوت‌ها

در پایان اجرایی دلنشین از ساز پن فلوت را با هم می‌بینیم و لذت می‌بریم :