زبان و ادبیات فارسی سرشار از زیبایی های ادبی است.؛ مانند: واج آرایی، تکرار، سجع، آرایه تضمین، ترصیع، تشبیه، کنایه و … . در واقع شاعر یا نویسنده، با استفاده از همین آرایه های ادبی است که هنر خود را به رخ کشیده و آثار بدیعی خلق می کند. در این مطلب قصد داریم به سراغ آرایه تضمین برویم و با ذکر مثال هایی ساده، این آرایه ادبی را برایتان شرح دهیم؛ همراه ما باشید.
آرایه تضمین را تعریف کنید؟
آرایه ای است که شاعر یا نویسنده در میان کلام (شعر یا نثر) خود آیه، حدیث، مصراع یا بیتی را از شاعر دیگر عیناً بیاورد. در واقع تضمین در لغت به معنی چیزی را در ظرفی قرار دادن و گنجانیدن است.
نکته اول: اگر بیت یا مصراعی از شاعر دیگر به عنوان تضمین بیاورد معمولاً نام آن شاعر به گونه ای ذکر می شود
نکته دوم: معمولاً عبارت تضمین شده داخل گیومه قرار می گیرد.
هدف از آرایه تضمین چیست؟
آرایه تضمین در ادبیات فارسی به دلایل زیر به کار می رود:
۱- اعتبار بخشیدن به سخن
۲- خلاصه کردن مفاهیم گسترده و طولانی
۳- ضمانت برای اثبات ادعا
انواع تضمین به همراه مثال
۱. تضمین آشکار:
چه خوش گفت فردوسی پاکزاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد
“میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است”
همانگونه که می بینید این شعر از سعدی شیرازی است، اما بیت دوم از فردوسی آورده شده است و قبل از آن به روشنی بیان شده که قرار است نقل قولی از فردوسی در شعر بیاید.
۲. تضمین پنهان:
در این مورد می توانیم برای شما شعر ای وای مادرم شهریار را مثال بزنیم که مصراع آخر این شعر از حافظ است. (در واقع شهریار در این شعر، واضح بیان نکرده است که این بیت از حافظ است و صرفا در گیومه قرار گرفته است.)
چـه زنـم چو نـای هـر دم ز نـوای سـاز او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را
«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
بـه پیـام آشنـایی بنـوازد ایـن نـوا را»
پس بیت دوم که در گیومه قرار گرفته است، از حافظ تضمین شده است.
آرایه تضمین المزدوج چیست؟
آرایه سجع زمانی پدید می آید که دو کلمه ی مسجع در دو جمله به کار روند و آهنگ دو جمله را به هم نزدیک سازند. در واقع سجع در نثر به منزله قافیه در شعر می باشد. حال اگر در یک جمله چند سجع به طور متوالی و پشت سرهم بکار روند ((تضمین المزدوج)) نامیده می شود.
مثال: چون اوقات محسوب به اجل مضروب رسید و ایام معدود به شب موعود کشید.
(رسید و کشید) سجع اصلی یا پیوند به حساب می آید. اما میان (محسوب و مضروب) در جمله ی اول و همچنین میان (معدود و موعود) در جمله ی دوم سجع بوجود آمده است. سجع سبب شده تا (اوقات محسوب، اجل مضروب) و (ایام معدود ، شب موعود) نسبت به هم قرینه باشند.
سخن آخر
امیدواریم از این مطلب استفاده لازم را برده باشید. شما می توانید سوالات و نظرات خود را در پایین همین مطلب با ما در میان بگذارید. همچنین می توانید مطلب مفید «آموزش آرایه تلمیح با انواع مثال ساده» را نیز در ستاره بخوانید.
RZKK3
عالیی خیلی مختصرومفید
سارا
خوب بود
ابوالفضل
چـه زنـم چو نـای هـر دم ز نـوای سـاز او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را
«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
بـه پیـام آشنـایی بنـوازد ایـن نـوا را» این شعر که شعر همای رحمت (علی ای همای رحمت) از شهریار هست نه شعر ای وای مادرم!
چرا اسم شعر رو اشتباه نوشتید؟