نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 10 خرداد 1402
ستاره | سرویس چهره ها – کمتر کسی است که آهنگ جاودان و ماندگار “ایران ای سرای امید” و “شعر از خون جوانان وطن“را نشنیده باشد. تا به حال از خود پرسیده‌اید آهنگساز این اثر کیست؟ خالق این اثر کسی نیست جز محمدرضا لطفی. برای آشنایی بیشتر با بیوگرافی محمدرضا لطفی با ما همراه شوید.
بیوگرافی محمدرضا لطفی
زنده یاد محمدرضا لطفی زاده‌ی ۱۷ دی ۱۳۲۵ در گرگان است.
او یکی از چهره‌های برجسته‌ی موسیقی ایرانی، آهنگساز، موسیقی دان، ردیف دان، نوازنده و مدرس تار و سه تار بوده است.
محمدرضا لطفی در خانواده‌ای فرهنگی تربیت و بزرگ شد. پدرش اهل خلخال و مادرش از گرگان بود و هر دو معلم بودند. مادرش معلم قرآن بود و حرفه‌اش را ادامه داد، ولی پدرش پس از مدتی شغل معلمی را رها می‌کند و به تجارت و زراعت می‌پردازد. محمدرضا پدر و مادرش را در اثر بیماری وبا از دست می‌دهد. به همین دلیل پس از آن در کنار یکی از اقوامش در رودسر بزرگ شده و دوران نوجوانی و جوانی را به معلمی می‌پردازد.
پس از آن به دلیل فرمان رضاشاه که گفته بود معلمان مجرد باید ظرف مدت سه ماه متاهل شوند مجبور به ازدواج شده و در مدت ۱۵ سال خود و همسرش در ترکمن صحرا به معلمی مشغول بودند.
به گفته خود محمدرضا لطفی، خانواده‌اش دوستدار و علاقمند به موسیقی بوده و پدر و برادرش تار می‌نواختند. همچنین پدرش دستی در خوانندگی هم داشته است. او معتقد بود که صدای پدرش به صدای رضاقلی‌میرزا ضِللّی شباهت داشته‌است، اما با زنگ بیشتر.
تحصیلات
به مدت پنج سال زیر نظر اساتید علی اکبر شهنازی و حبیب‌الله صالحی موسیقی فرا گرفت. در دوره‌ی هنرستان بود که حسین دهلوی او را به عنوان نوازنده‌ی تار به ارکستر صبا دعوت کرد و در سال ۱۳۴۳ جایزه‌ی نخستین موسیقی دان جوان را دریافت نمود.
پس از آن وارد دانشگاه شد و در سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۳ با رساله‌ی موسیقی آوازی ایران – مکتب اصفهان و تبریز – زیر نظر محمد تقی مسعودیه، مدرک کارشناسی‌اش را از دانشکده هنر‌های زیبای تهران دریافت کرده و در همانجا مشغول به تدریس شد. محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۳ عضو هیئت علمی و مدیر گروه دانشکده موسیقی تهران شد و در نهایت خودش استعفا داد.
محمدرضا لطفی پس از ورود به دانشگاه به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی راه یافت و فراگیری ردیف‌های آوازی و سازی را نزد نورعلی برومند، عبدالله دوامی و سعید هرمزی شروع کرد.
لطفی مدتی را به موسیقی کلاسیک غرب پرداخته و فراگیری ویولن را شروع می‌کند، اما پس از مدت‌ها باز به سراغ سه تارش می‌رود. از او در این رابطه نقل شده است که: “همین که دوتا ناخن به آن زدم، اشک از چشمانم سرازیر شد. دیدم که موسیقیِ غرب چنین حالتی را هیچ وقت به من نمی‌دهد”.
ازدواج و همسر محمدرضا لطفی
فعالیت رسمی لطفی و تشکیل گروه شیدا
محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۰ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و با حمایت هوشنگ ابتهاج وارد رادیو شده و به پیشنهاد هوشنگ ابتهاج گروهی تشکیل دادند. از آنجا که نخستین کارشان را با ساخته‌های علی اکبر شیدا شروع کردند، نام گروه خود را شیدا گذاشتند.
ابتهاج برای معرفی بهتر کارهای این گروه، در رادیو برنامه‌ای با نامِ «گلچین هفته» را پایه گذاشت که هر جمعه صبح، به پخش کارهای گروه شیدا می‌پرداخت. همچنین گروه شیدا کنسرت‌هایی را نیز در گرگان، طوس و شیراز اجرا کرد.
محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۴ در جشنواره موسیقی جشن هنر شیراز به همراه محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ‌فر به اجرای راست پنجگاه پرداخت که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
سرانجام در سال ۱۳۵۷ پس از واقعه‌ی ۱۷ شهریور ابتدا لطفی و به دنبالش گروه شیدا و یک روز پس از آن‌ها هوشنگ ابتهاج از رادیو استعفا دادند.
تشکیل کانون فرهنگی و هنری چاووش
انحلال کانون و خروج از ایران
بازگشت به ایران
گروه بانوان شیدا
شاگردان به نام محمدرضا لطفی
اردشیر کامکار، حمید متبسم، مجید درخشانی، صدیق تعریف، بیژن کامکار، ارشد طهماسبی، مازیار شاهی، هادی منتظری و زیدالله طلوعی.
درگذشت محمدرضا لطفی
آثار محمدرضا لطفی
- از میان ریگ‌ها و الماس‌ها
- جان جان ۱۳۵۵
- کنسرت شیدا ۱۳۵۶
- به یاد عارف ۱۳۵۷
- سپیده ۱۳۵۸
- عشق داند ۱۳۵۹
- چاووش ۱–۱۲
- به یاد طاهرزاده۱۳۶۳
- بیداد۱۳۶۴
- چهارگاه ۱۳۷۲
- به یاد درویش‌خان۱۳۷۲
- گریه بید ۱۳۷۲
- معمای هستی۱۳۷۶
- ردیف آوازی عبدالله دوامی ۱۳۷۶
- چهره به چهره۱۳۷۷
- راست‌پنجگاه۱۳۷۷
- رمز عشق۱۳۷۷
- بیخود شده
- بسته نگار
- صد سال تار۱۳۸۰
- یادواره استاد مهدی کمالیان۱۳۸۲
- جام تهی ۱۳۸۳
- قافله‌سالار ۱۳۸۴
- پرواز عشق۱۳۸۴
- خموشانه ۱۳۸۵
- یادواره استاد نورعلی برومند ۱۳۸۶
- همیشه در میان۱۳۸۶
- تنها یک خاطره۱۳۸۶
- صد سال سه تار۱۳۸۶
- ردیف میرزاعبدالله ۱۳۸۷
- وطنم ایران۱۳۸۷
- یادواره عارف قزوینی۱۳۸۷ای عاشقان۱۳۸۸
- کنسرت گروه بانوان شیدا۱۳۸۸
- بهانه از توست۱۳۸۹
- سایه جان ۱۳۸۹
- هزار مضراب-نم باران۱۳۹۰
- شبروان۱۳۹۰
- هنر گام زمان۱۳۹۱
- کنسرت هنر گام زمان۱۳۹۱
- یادواره رضاقلی‌میرزا ظلی ۱۳۹۱
- جادوی سکوت۱۳۹۱
- زخمه ساز۱۳۹۲
- کنسرت شهر اصفهان۱۳۹۲
- سربداران ۱۳۹۲
در پایان قطعه “ایران ای سرای امید” یا “سروده سپیده” با صدای محمدرضا شجریان و آهنگسازی محمدرضا لطفی را می‌شنویم:
