آشنایی با خانه بروجردی‌ ها در کاشان؛ خانه دختر طباطبایی‌ها

 

داستان خانه بروجردی‌ ها

این خانه که در بخش جنوب شرقی کاشان قرار گرفته است را می‌توان یکی از جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی کاشان نامید. در دوران قاجار فردی به نام حاج سید حسن نطنزی که تاجر فرش بوده است، به خاطر رفت آمد زیادش به بروجرد، به حاج حسن بروجردی معروف شده، او برای پسرش مهدی به خواستگاری دختری می‌رود که در خانه طباطبایی کاشان ساکن بوده‌اند. خانواده دختر شرط می‌گذارند که باید خانه‌ای درخور نام آن‌ها برای قبول این ازدواج بنا کند برای همین حاج حسن بروجردی از معمار بزرگ آن دوران استان علی مریم کاشانی درخواست طراحی و ساخت چنین بنایی را می‌کند. در نهایت حاج سید مهدی بروجردی با کمک پدرش حاج سید حسن خانه را برای ازدواجش آماده می‌کند.

 

ویژگی‌های مهم این خانه بروجردی‌ ها

خانه بروجردی‌ها از بخش‌های اصلی از جمله اندرونی، بیرونی، در‌های ورودی، راهرو، حیاط، آشپزخانه زمستان نشین و … تشکیل شده است. این خانه در زمینی به وسعت ۱۷۰۰ متر مربع در مساحتی حدود ۳۰۰۰ متر ساخته شده است. درون تالار آن به کتیبه‌ای برمی‌خوریم که رویان تاریخ ۱۲۹۲ ه. ق. نوشته شده و گویی تاریخ ساخت بنا را مشخص کرده است. درباره خانه نکته جالب این است که گفته می‌شود ساخت آن حدود ۱۸ سال طول کشیده و بیش از ۱۵۰ هنرمند و بنا روی آن کار کرده‌اند تا در نهایت چنین اثر ارزشمند و ماندگاری را به جای بگذارند.

 

 

خانه بروجردی‌ها تنها یک خانه باشکوه و زیبا نیست، این خانه درواقع به شکل جذابی برای زندگی آسان‌تر در شرایط کویری کاشان ساخته شده به گونه‌ای که در زمستان‌ها هوای داخل را گرم نگه می‌داشته و در تابستان‌ها به وسیله بادگیر‌های خاص خود، جریان هوا را به داخل هدایت می‌کرده و خانه را همیشه خنک نگه می‌داشته است.
وقتی شما وارد این خانه شوید اولین چیزی که نظر شما را به خود جلب می‌کند، گچ بری‌های منحصربه‌فرد و استادانه‌ای است که در روی سقف، دیوار‌ها و حتی ستون‌هایی ساختمان دیده می‌شود. گچ‌بری‌هایی که وقتی از نزدیک آن‌ها را نگاه می‌کنیم باور نکردنی به نظر می‌رسند. این همه اهمیت به هنر و زیبایی آن‌هم در یک خانه بسیار عجیب و خاص است. گفته می‌شود طراح این گچ‌بری‌ها میرزا محمدخان غفاری کاشانی یا همان کمال‌الملک معروف بوده است.

 

 

ورودی این خانه در بخش شمالی ساختمان با یک در چوبی بزرگ با دوکوبه، از طرفی خانه را به کوچه متصل می‌کند و از طرفی به هشتی بزرگی راه دارد که مهمان‌ها از آن وارد عمارت می‌شوند. هشتی این خانه که پس از در ورودی قرار دارد دارای گنبدی زیبا با نورگیری در مرکز آن است. بعد از هشتی یک درب چوبی، مشابه در اصلی وجود دارد که شما را به حیاط اصلی خانه هدایت می‌کند. حیاط خانه بسیار وسیع و بزرگ است و بیش از نصف مساحت آن را گرفته که البته در فرهنگ ایرانی امری مرسوم بوده است. در وسط حیاط نیز یک حوض بزرگ مستطیلی شکل وجود دارد که دیوار‌ها و کف آن سنگی است و آب حوض نیز از طریق قنات نصرت آباد تأمین می‌شود.

 

 

 

بادگیر‌های منحصر به‌ فرد خانه

وقتی از کوچه‌های قدیمی به خانه بروجردی‌ها نزدیک می‌شویم، یک نمای جالب چشم‌ها را به خودش جذب می‌کند؛ بادگیر‌هایی شگفت‌انگیز قرینه و هلالی شکل که بر روی بام تالار بنا شده اند و کلاه فرنگی روی آن یک سازه فوق العاده زیبا و کاربردی برای خنک کردن خانه در گرمای تابستان به وجود آورده است. از نظر بسیاری از معماران سنتی، ساختار بادگیر‌ها زیباترین بخش این خانه است.

 

 

تابستان نشین و زمستان نشین خانه

در گذشته، به دلیل آنکه وسایل رفاهی سرمایشی و گرمایشی به شکل امروزی در دسترس نبود، خانه‌ها را باید طوری می‌ساختند که به وسیله عناصر طبیعی مانند باد و نور خورشید با بهره گیری از هنر معماری گرم و سرد شوند. همین نیاز منجر به بروز خلاقیت‌های فوق العاده‌ای در طراحی خانه‌های قدیمی در ایران شده است. در خانه بروجردی‌ها در قسمت تابستان نشین خانه یک تالار اصلی، دو اتاق بزرگ، یک تالار شاه نشین زیبا، سرپوش‌های فرعی و اصلی و یک ایوان بزرگ قرار دارد که باد از طریق بادگیر‌های خانه به آن‌ها هدایت می‌شود و ساکنین تمام طول تابستان و روز‌های گرم سال را در این بخش اقامت داشته‌اند.

 

 

اما زمستان نشین خانه مختصرتر ساخته شده، زیرا در شهر کاشان زمستان‌ها بسیار کوتاه‌تر است. در این بخش یک ایوان آفتاب‌گیر وجود دارد. همچنین یک شاه نشین، سه اتاق و چند اتاق کوچک در قسمت غربی زمستان نشین است.

 

 

آشپزخانه مجموعه نیز در بخش شمال شرقی واقع شده است. اگر بتوانید آنجا را ببینید یک آشپزخانه بسیار بزرگ مشاهده می‌کنید که سراسر آن پر است از طاقچه‌ها صندوق‌ها و یک انبار که در بخش شمال آن قرار گرفته تا محلی باشد برای ذخیره لوازم آشپزی که از طریق یک راهرو می‌توان به آن دست یافت.

 

مهمان‌خانه

در بخش شمالی ساختمان یک مجموعه دیگر وجود دارد که از آن برای اسکان و خوش‌آمد گویی به مهمان‌ها استفاده می‌کردند. در بخش مهمانخانه چند مهتابی، چند اتاق کوچک، بهارخواب، یک تالار پنج‌دری و شاه‌نشین وجود دارد که همگی آن‌ها با تزئینات آینه‌کاری و گچ‌بری‌های زیبا تزیین شده‌اند.

 

 

در حدود سال ۱۳۵۳ دولت بخش بیرونی خانه بروجردی‌ها را خریداری کرد و از آن سال این مجموعه را با شماره ۱۰۸۲ در بین آثار ثبت شده ملی قرار دارد. از آن تاریخ به بعد خوشبختانه مرمت و نگهداری مناسبی از خانه انجام شده است و به یکی از جاذبه‌های پربازدید کاشان تبدیل گردیده. نکته جالب دیگر درباره خانه بروجردی‌ها این است که در سال ۲۰۱۶ به عنوان جاذبه محبوب توریستی توسط یونسکو انتخاب شده است.

 

اطلاعات بازدید

• آدرس: کاشان – خیابان علوی – محله سلطان امیر احمد.

• روزهای بازدید: شنبه تا پنج شنبه

• بلیط: برای ایرانیان ۳۰۰۰ تومان و برای توریست‌های خارجی ۱۵۰۰۰ تومان