نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 7 آذر 1400
ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – آکاردئون یک ساز بادی شستی دار یا کیبورد دار است که دارای یک صفحه‌ی متحرک است. این ساز این روز‌ها به عنوان یک ساز آلمانی شهرت جهانی پیدا کرده و از نظر جنس صدا و زیبایی طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است.
تاریخچه‌ی ساز آکاردئون
در اوایل قرن ۱۹ برای اولین بار این ساز در اروپا اختراع شد و مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن برای موسیقی محلی در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، روسیه و موسیقی محلی اروپا به کار برده شد. قدیمی‌ترین نوع این ساز را هارمونیکا هم می‌گفتند که در زبان یونانی به معنی هارمونی موسیقایی است.
اگر به موسیقی فیلم‌های فرانسوی دقت کنیم متوجه می‌شویم که اغلب از ساز آکاردئون استفاده می‌کنند و به همین دلیل مردم بریتانیا این ساز را یک ساز فرانسوی می‌دانند. همچنین مردم آمریکا وقتی سخن از آکاردئون به میان آید، موسیقی رقص و آواز‌های قدیمی را به خاطر می‌آورند.
اگر به موسیقی فیلم‌های فرانسوی دقت کنیم متوجه می‌شویم که اغلب از ساز آکاردئون استفاده می‌کنند و به همین دلیل مردم بریتانیا این ساز را یک ساز فرانسوی می‌دانند. همچنین مردم آمریکا وقتی سخن از آکاردئون به میان آید، موسیقی رقص و آواز‌های قدیمی را به خاطر می‌آورند.
معرفی ساز آکاردئون
سازی قابل حمل است که صدا از طریق عبور جریان هوا با فشردن و کشیدن یک صفحه‌ی پیچ دار تولید می‌شود. آن را یک ساز بادی شستی دار یا کیبورد دار معرفی می‌کنند. وسعت صوتی آکاردئون بستگی به تعداد شستی‌های آن یا به عبارتی ابعاد خود ساز دارد. آکاردئون را به ارگ‌های بادی کلیسا شبیه می‌دانند.
نحوه‌ی نواختن آکاردئون
برای نواختن این ساز آکاردئون، نوازنده آن را بین دو دست خود می‌گیرد، سپس با باز و بسته کردن مجاری هوا صدا را تولید می‌کند. در یک سمت ساز جعبه‌ی طنینی قرار دارد که دارای دکمه‌های مخصوص خود است. در یک سمت دیگر صفحه کلیدی شبیه پیانو وجود دارد که ورود هوا به مجاری را با نت مخصوص کنترل می‌کند. در قسمت میانی بدنه‌ی چین دار آکاردئون قرار دارد که هنگام دور کردن آن‌ها از یکدیگر هوا وارد آن و هنگام نزدیک کردن آن به یکدیگر هوا از آن خارج می‌شود. صدایی که از آکاردئون خارج می‌شود توسط باریکه‌های فلزی به نام زبانه که هنگام جریان یافتن هوا به ارتعاش در می‌آید، تولید می‌شود. هر کدام از این زبانه‌ها هنگام ارتعاش صوت مخصوص به خود را تولید کرده و توسط کیبورد مدیریت می‌شوند.
انواع آکاردئون بر اساس ساختار ساز
ساز آکاردئون تک کنشی
این نوع آکاردئون شامل آکاردئون‌های اولیه می‌شود. این نوع ساز دارای ۱۰ دکمه برای بیش از دو اکتاو است. عملکرد دست چپ با دو دکمه انجام می‌شود که یکی برای نت‌های باس و دیگری برای گرفتن آکورد است. در آکاردئون‌های اتریشی و سوئیسی ساز تکمیل‌تر شده و ابتدا یک ردیف دکمه و پس از آن برای نت‌های نیم پرده و باس باز هم دکمه‌هایی را به آن اضافه کردند.
ساز آکاردئون‌های دو کنشی
در این نوع آکاردئون برای نت‌های مشابه زبانه‌های ساز را یکسان تنظیم کردند؛ و برای دست راست یک صفحه کلید به سبک پیانو تعبیه شده است که به آن‌ها آکاردئون‌های پیانو می‌گویند.
انواع آکاردئون به طور کلی
۱. آکاردئون بایان: نام دیگرش آکاردئون باندونئون است که در آراژانتین، یک ساز بادی پر طرفدار است و از این ساز برای موسیقی تانگو استفاده می‌کنند. این نوع آکاردئون توسط هنریش بند ابداع شد. آکاردئون بایان خود شامل دو نوع است:
- Reinlander: در اواخر قرن بیست به آرژانتین وارد شد.
- Chemnitz: توسط لهستانی‌ها به آمریکا وارد شد.
۲. کنسرتینا: نوعی آکوردئون ساده است که نزد دریا نوردان بسیار رواج دارد و در سال ۱۸۲۹ میلادی توسط سرچارلز ویت استون ابداع شد. در ابتدا کیبورد آن با دست چپ کنترل می‌شد، ولی بعد‌ها سازی ابداع شد که کیبوردش در سمت راست قرار گرفت و آن را فلوتینا نامیدند. آکاردئونی که امروزه استفاده می‌شود ترکیبی از این دو ساز است.
۳. آکاردئون پیانویی: در موسیقی‌های فولک و کنسرت‌ها کاربرد دارد.
۴. گارمون: نوع روسی و ایرانی آکاردئون را گارمون می‌نامند. شبیه آکاردئون، ولی کمی کوچکتر است.
اجزای تشکیل دهنده‌ی ساختمان آکاردئون
بخش‌های ثابت
بخش‌های ثابت آن شامل موارد زیر است:
- بلو / Bellow: بخش بارز آکاردئون است که یک صفحه‌ی پیچ دار بوده و نقش اصلی و اساسی در تولید صدا را دارد. این قسمت در میان دست‌های نوازنده قرار می‌گیرد و با حرکت دادن آن و تغییر فشار هوا صدای مورد نظرش را تولید می‌کند.
- بدنه: دو جعبه‌ی چوبی به کمک بلو به یکدیگر متصل می‌شوند و بدنه ساز را تشکیل می‌دهند. بدنه‌ها برای قرار گیری دکمه‌های دست راست و چپ تعبیه می‌شوند. همچنین دارای پنجره‌های مشبکی برای تسهیل حرکت هوا به داخل و خارج ساز هستند. معمولا پنجره‌ای که سمت راست تعبیه می‌شود بزرگتر است.
- مکانیسم پالت: عملکرد پالت مانند آیروفون‌ها از طریق هوا است.
بخش‌های متغیر
- سیستم‌های دستی راست دست
- سیستم‌های دستی چپ دست
- سوئیچ‌ها و رنک‌های رید
- تیپ‌های کرومیک و پیانو
- استرپ‌ها
تفاوت‌های جزئی انواع آکاردئون با یکدیگر!
ساز آکاردئون با توجه به تفاوت‌های فنی نیز قابل تقسیم بندی است.
- برخی از آن‌ها نوع بی سونوریک هستند، یعنی نواک (pitch) یا زیروبمی متفاوت را با کمک جهت‌های حرکت بلو ایجاد می‌کند.
- برخی دیگر نوع یونی سونوریک هستند، یعنی با هر جهت حرکت بلو یک نوع نواک دارند. اما در این نوع، نواک‌ها وابسته به اندازه آکاردئون است.
- برخی در آکاردئون از صفحه دکمه کروماتیک و برخی دیگر از صفحه‌های دکمه دیانوتیک برای سیستم‌های دستی راست دست استفاده می‌کنند. البته هنوز برخی نیز از صفحه کلید‌های موسیقی پیانو برای سیستم‌های دستی راست دست استفاده می‌کنند. در اروپا و امریکا افراد با استفاده از صفحه‌های دیگر و حتی تکنیک‌های ساخت متفاوت سعی می‌کنند ساز دست ساز خود را از دیگر سازها متمایز کنند.
در پایان قطعه‌ای زیبا با آکاردئون را می‌شنویم. امیدوارم که لذت ببرید.
