چگونه می‌توان از گرفتگی ماهیچه جلوگیری کرد؟

ستاره | سرویس سلامت – گرفتگی شبانه ساق پا معمولاً گرفتگی یا سفت شدگی ماهیچه‌­های ساق پا است. گاهی اوقات گرفتگی ماهیچه در ناحیه ران یا پا رخ می­‌دهد. این نوع گرفتگی هنگامی اتفاق می­‌افتد که تازه به خواب رفته یا از خواب برخاسته‌­اید. گرفتگی ماهیچه، انقباض ناگهانی و غیرارادی یک یا چند ماهیچه است. اگر تاکنون به دلیل درد ناشی از اسب چارلی شبانه از خواب برخاسته‌­اید یا در حین پیاده­‌روی مجبور به توقف شده‌­اید، پس می‌­دانید که گرفتگی ماهیچه با درد شدیدی همراه است. هر چند گرفتگی عضله معمولاً خطری در پی ندارد، ولی می‌­تواند کارکرد ماهیچه مبتلا را به طور موقت غیرممکن سازد. در ادامه به بررسی علائم، عوامل، روش‌های جلوگیری و درمان می‌پردازیم.

 

دوره­‌های طولانی تمرینات ورزشی یا فعالیت جسمانی، به ویژه در هوای گرم، می­‌تواند به گرفتگی عضله منجر شود. بعضی از داروها یا شرایط خاص پزشکی نیز ممکن است فرد را دچار این عارضه کنند. معمولاً گرفتگی عضله را می‌­توان در خانه و با اقدامات خود مراقبتی درمان کرد.

 

علائم

گرفتگی ماهیچه غالباً در ماهیچه­‌های ساق پا و به ویژه در ران رخ می‌­دهد. گذشته از درد ناگهانی شدید، ممکن است یک گره سخت ماهیچه‌­ای را نیز در زیر پوست خود حس کرده یا مشاهده کنید.

 

عوامل گرفتگی ماهیچه

علت گرفتگی عضله همیشه مشخص نیست. این عارضه می‌­تواند تحت شرایط یا فعالیت­‌های بسیاری ظاهر شود. ما در زیر به برخی از عوامل آن اشاره می­‌کنیم:

• ورزش، صدمه، یا فعالیت بیش از حد ماهیچه­‌ها.
• حاملگی؛ احتمال دارد، به خصوص در ماه‌­های پایانی حاملگی، ماهیچه‌­ها به دلیل کاهش میزان مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم دچار گرفتگی شوند.
• دیگر شرایط پزشکی؛ مانند مشکلات دوران خون، بیماری کلیوی، بیماری تیروئید و فلج چندگانه.
• ایستادن روی سطح سخت به مدت طولانی، نشستن به مدت زیاد یا قرار دادن ساق پا در موقعیت‌­های نامناسب در هنگام خواب.
• کافی نبودن پتاسیم، کلسیم و دیگر مواد معدنی در خون.
• از دست دادن آب فراوان؛ به این معنی که بدن فرد مایع بسیار فراوانی را از دست داده باشد.
• استفاده از داروهای خاصی مانند آنتی سایکوتیک، قرص‌­های ضدبارداری، داروی پیشاب آور، استاتین و استروید.

 

عوامل افزایش دهنده گرفتگی ماهیچه

عواملی که احتمال گرفتگی عضله را افزایش می‌­دهند به قرار زیر هستند:

• افزایش سن: سالخوردگی باعث از دست دادن توده عضلانی می‌­شود، بنابراین ماهیچه‌­های موجود به سادگی دچار اضافه بار می­‌شوند.
• از دست دادن آب بدن: ورزشکارانی که حین تمرینات خود در هوای گرم خسته می‌­شوند و بدن آن‌ها آب زیادی از دست می‌­دهد، به کرات دچار گرفتگی ماهیچه می‌­شوند.
• حاملگی: گرفتگی ماهیچه در دوران بارداری شایع است.
• شرایط پزشکی:امکان گرفتگی عضله در افرادی که به بیماری‌­های دیابت، اعصاب، کبد یا اختلالات تیروئیدی مبتلا هستند، بیشتر است.

 

 

روش‌­های جلوگیری از گرفتگی ماهیچه

توصیه­‌های زیر می‌­توانند از گرفتگی عضله جلوگیری کنند:

• آب و نوشیدنی فراوان بنوشید، طوری که رنگ ادرار، زرد کمرنگ یا مانند آب روشن باشد.
• مصرف نوشیدنی­‌های الکلی یا حاوی کافئین را متوقف یا محدود کنید.
• مطمئن شوید که غذا‌های سالمی مصرف می‌­کنید (به ویژه در هنگام حاملگی). غذا‌ها باید سرشار از کلسیم، پتاسیم و منیزیم باشند.
• دوچرخه سواری یا پدال زدن بر روی دوچرخه ثابت برای حالت دادن و کشش ماهیچه‌­ها مفید است.
• هر روز حرکات کششی انجام دهید، به ویژه پیش و پس از تمرینات ورزشی و وقت خواب.
• سطح تمرینات ورزشی خود را به صورت ناگهانی افزایش ندهید، بلکه به صورت هفتگی مقداری به آن بیافزایید.
• روزانه یک مولتی ویتامین مصرف کنید.
• اگر در حال مصرف دارو‌هایی هستید که به عنوان عامل گرفتگی ساق پا شناخته شده‌­اند، ممکن است پزشک شما دارو‌های جایگزینی را تجویز کند.

 

در صورت بازگشت مکرر گرفتگی ماهیچه باید چه کرد؟

اگر گرفتگی ماهیچه به صورت مداوم اتفاق می‌­افتد یا درد شدیدی دارد، مسئله را با پزشک در میان بگذارید. این‌ها شاید علایم مشکلات دیگری از قبیل سندرم پا‌های بی‌قرار باشد. اگر به طور مکرر دچار گرفتگی عضله می‌­شوید و این امر موجب رنجش شما می­‌شود و یا خواب شما را آشفته کرده است، پزشک می‌­تواند دارو‌هایی را برای آرامش عضلات تجویز کند.

 

 

روش‌های درمان گرفتگی ماهیچه (درمان خانگی)

اغلب گرفتگی‌­های ماهیچه را می‌­توان با کشش ماهیچه مبتلا متوقف کرد. در مورد بسیاری از گرفتگی‌­های پا و ساق پا باید از جای خود برخیزید و مقداری راه بروید تا کشش ماهیچه‌­ها اتفاق بیافتد. در مورد گرفتگی عضله ران هم می‌­توانید برخیزید و در فاصله نیم متری دیوار ایستاده و به طرف آن خم شوید تا بتوانید بدون اینکه زانو را خم کنید یا تماس پاشنه پا با زمین را قطع کنید، دست­‌ها را بر روی دیوار قرار دهید (بهتر است پیش از آنکه دچار این گرفتگی بشوید تمرین مزبور را در خانه انجام دهید).

تمرین بعدی خم کردن قوزک پا به سمت بالا تنه است. این حرکت را هنگامی که هنوز در تختخواب هستید و در حد ممکن ساق پا را راست نگه داشته‌­اید، انجام دهید. در خصوص گرفتگی عضله نویسندگان (انقباض مایچه­‌های دست) باید دست را در حالی که انگشتان را به سمت پایین خم کرده‌­اید روی دیوار فشار دهید. این عمل باعث کشش انگشت خواهد شد.

مالش آرام و استفاده از حرارت پد گرم و مایع داغ معمولاً موجب آرامش ماهیچه می‌­شود. اگر گرفتگی با از دست دادن آب بدن مرتبط باشد، همانطور که هنگام فعالیت‌های فیزیکی سخت معمول است، جایگزینی مایع و الکترولیت (به ویژه سدیم و پتاسیم) ضرورت دارد. معمولاً از دارو برای درمان گرفتگ‌ی­های عادی استفاده نمی‌کنند. اغلب این گرفتگی­‌ها حتی قبل از اینکه دارو تأثیری بر بدن بگذارد، فروکش می­‌کنند.

 

روش­‌های توقف گرفتگی عضله

ممکن است بخواهید در لحظه گرفتگی ماهیچه، آن گرفتگی آن را از بین ببرید. بهتر است چندین روش را برای توقف گرفتگی ماهیچه آزمایش کنید. در اینجا به تعدادی از اعمالی که می­‌توانید انجام دهید، اشاره می­‌کنیم:

• مالش ماهیچه.
• حمام آب گرم جهت شل شدن ماهیچه. قرار دادن یک پد گرم بر روی ماهیچه هم اثربخش خواهد بود.
• استفاده از بسته یخ. همیشه یک تکه پارچه را بین پوست و بسته یخ قرار دهید.
• مصرف داروهایی مسکنی از قبیل استامینوفون، ایبوپروفن یا ناپروکسن. با دارو خود را ایمن کنید و تمام دستور العمل­‌های برچسب شده را خوانده و مطابق آن عمل کنید.
• اگر پزشک داروهایی را برای گرفتگی ماهیچه تجویز کرده، آن را دقیقاً مطابق نسخه مصرف کنید. (در صورت برخورد با هر مشکلی با پزشک تماس بگیرید).
• نوشیدن مایعات فراوان. نوشیدنی­‌های ورزشی از قبیل گاتورید معمولاً به توقف گرفتگی عضله کمک می­‌کنند.

 

در این بخش تعدادی از روش­‌های توقف گرفتگی ماهیچه را ذکر می ­کنیم:

• پیاده‌روی کنید، یا آهسته پای خود را تکان دهید.
• ماهیچه‌­های ران خود را مالش دهید. این عمل را می­‌توانید به صورت نشسته یا ایستاده انجام دهید.
• در حالت نشسته باید ساق پای خود را راست کرده و پا را به طرف زانو خم کنید. همچنین می­‌توانید یک حوله گرد شده را زیر پاشنه پا قرار داده و دو گوشه حوله را به طرف خود بکشید، مواظب باشید که زانوهایتان همچنان به حالت قائم بمانند.
• حدود نیم متر از دیوار فاصله گرفته و سپس خود را به طرف دیوار خم کنید. زانوی پای آسیب دیده را راست نگه دارید و دقت کنید که پاشنه پا از زمین جدا نشود. این عمل را در حالتی که زانوی پای دیگر را خم کرده­اید، انجام دهید.

 

اگر چنین می‌­پندارید که داروی خاصی علت گرفتگی عضله بوده است، پس:

• پیش از مصرف دوباره دارو با پزشک تماس بگیرید. شاید لازم باشد مصرف دارو متوقف یا تعویض شود و یا لازم باشد مقدار مصرفی دارو تنظیم گردد.
• اگر دارویی را که هیچ پزشکی تجویز نکرده، مصرف می­کنید، باید آن را متوقف کنید. در صورتی که فکر می­کنید باید مصرف دارو را ادامه دهید، پس با پزشک در این باره صحبت کنید.

 

درمان پزشکی گرفتگی عضله

ممکن است در موارد خاصی به صورت کوتاه مدت از داروهای مسکن ماهیچه برای آرام کردن گرفتگی عضله ناشی از صدمه یا دیگر اتفاقات موقت استفاده شود. این داروها عبارتند از سیکلوبنزاپرین، ارفنادرین و باکلوفن.

در سال­‌های اخیر تزریق دوزهای درمانی سم بوتولیسم به صورت موفقیت آمیزی برای برخی اختلالات دیستونیک ماهیچه، که مختص به گروه محدودی از ماهیچه‌­ها است، مورد استفاده قرار گرفته است. احتمال دارد چند ماه یا شاید هم بیشتر طول بکشد تا واکنش مناسبی مشاهده شود، و پس از آن نیز ممکن است عمل تزریق دوباره انجام پذیرد.

به طور معمول درمان گرفتگی ماهیچه مرتبط با شرایط خاص پزشکی بر درمان شرایط خاصی تمرکز دارد. گاهی اوقات داروهای اضافی، به ویژه برای گرفتگی عضله، در برخی از این شرایط تجویز می­‌شود.

البته اگر گرفتگی شدید، مکرر، مداوم، با پاسخگویی ضعیف نسبت به فرآیند درمان، یا مرتبط با دلیلی بدیهی نباشد، پس پزشک و بیمار باید این احتمال را مد نظر قرار دهند که عارضه یا نیازمند درمانی گسترده‌­تر است یا یکی از علایم بیماری دیگری محسوب می‌­شود. همانطور که پیشتر توضیح داده شد، احتمالات بسیار گوناگونی وجود دارند و شامل مشکلات دوران خون، اعصاب، متابولیسم، هورمونی، پزشکی و تغذیه می­‌شود. گرفتگی عضله ناشی از شرایط پزشکی معمولاً بدون علایم آشکاری از وجود شرایط پزشکی اتفاق نمی‌­افتد.