بیش فعالی یا ADHD در کودکان و بزرگسالان

بیش فعالی یا ADHD چیست؟

همانطور که تا الان متوجه شده‌اید، ADHD همان اختلال بیش‌فعالی است. منتها معنی بیش‌فعالی در مقالات علمی کمی با آنچه ما عموما می‌شناسیم متفاوت است! معمولا انسان‌های بیش‌فعال انسان‌های بی‌ملاحظه و خرابکاری هستند که در بچگی از دیوار راست بالا می‌رفتند و برای پدر و مادرانشان یک روز خوش نمی‌گذاشتند. این بچه‌ها هرگز درک نمی‌شدند. کسی نمی‌دانست درس نخواندن و آرام و قرار نداشتن آن‌ها ناشی از یک مشکل مغزی است و همه این را به حساب بد بودن خود بچه و علاقه او به آزار و اذیت همه می‌دانستند. به بچه‌های بیش‌فعال ظلم بزرگی می‌شد وقتی نسبت به همسن و سالهایشان تنبیه‌های بیشتری شده یا در زیرزمین خانه محبوس می‌شدند.

اما امروزه نگاه تازه‌ای به بیش‌فعالی وجود دارد. بیش‌فعال‌ها معمولاً توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارند. ممکن است یادگیری‌شان کند باشد. در عین حال فعالیت بدنی غیرمعمول و بسیار بالایی دارند. این اختلال با فقدان توجه، فعالیت بیش‌ازحد، رفتار‌های تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است. با توجه به احتمال باقی ماندن این اختلال تا سنین بزرگسالی، هر کودکی با شک ADHD باید به دقت تحت نظر یک پزشک معاینه گردد. برای کنترل وضعیت این کودکان دارو‌های مناسبی وجود دارد و آموزش‌های خوبی می‌توانند ببینند تا از بروز سایر مشکلات در زندگی آن‌ها جلوگیری شود. بسیاری از این کودکان، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند. همچنین ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی داشته باشند و اتفاقا برخورد نادرست والدین و بکارگیری خشونت در برخورد با این کودکان به همین مسائل هم دامن می‌زند.

علائم بیش فعالی یا AHDH چیست؟

علائم این اختلال در کودکان با بزرگسالان ممکن است متفاوت باشد. به همین دلیل این علائم را در دو دسته‌بندی جداگانه بررسی می‌کنیم:

علائم AHDH در کودکان

نشانه‌های بیش‌فعالی یا فعالیت بیش از حد

• این کودکان نمی‌توانند یک جا ساکن بمانند. حتی وقتی روی صندلی نشسته‌اند مدام پیچ و تاب می‌خورند.
• این کودکان نمی‌توانند منتظر شخصی یا چیزی بمانند.
• احساس بی‌قراری دارند و می‌خواهند همیشه در حال حرکت باشند. هر حرکتی مثل راه رفتن، دویدن و پریدن.
• از بازی‌های بی سر و صدا خوششان نمی‌آید.

نشانه‌های بی‌توجهی

• این کودکان از دستوراتی که بهشان داده شده پیروی نمی‌کنند یا آن‌ها را بطور ناقص انجام می‌دهند.
• خیلی وقت‌ها به حرف افراد توجهی نشان نمی‌دهند و اینطور بنظر می‌رسد که اصلا به دیگران گوش نمی‌کنند.
• بسیاری از خرابکاری‌هایشان ناشی از بی‌دقتی است.
• از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به سکون و تمرکز دارند سرباز می‌زنند.
• حتی در فعالیت‌های روزمره هم فراموشکار هستند.
• وسایل شخصی‌شان را گم می‌کنند.
• نمی‌توانند تکالیف‌شان را کامل کنند.

نشانه‌های حرکات آنی بدون فکر قبلی

• این کودکان در صف‌ها یا بازی‌ها نمی‌توانند منتظر بمانند نوبتشان بشود.
• در مدرسه و در برخورد با دیگران وقتی از آنان سوالی می‌شود وسط سوال می‌پرند تا جواب بدهند و نمی‌توانند صبر کنند سخن شخص یا سوالش تمام شود.
• اغلب وسط حرف دیگران می‌پرند.
• خیلی از کار‌ها را بدون برنامه‌ریزی شروع به انجام دادن می‌کنند.

علائم AHDH در بزرگسالان

علائمی که در بزرگسالان دیده می‌شود هم با علائم کودکان متفاوت است هم می‌تواند الزاما علامت خود اختلال نباشد بلکه علامت مشکلات ایجاد شده ناشی از اختلال باشد.

این علائم شامل موارد زیر هستند:

• عدم ثبات شخصیت
• افسردگی
• مشکل در روابط اجتماعی و ارتباط با دیگران
• تاخیر‌های زیاد، فراموشی و بدقولی
• اضطراب و استرس
• اعتماد به نفس پایین
• مشکلات استخدام
• عدم توانایی در کنترل خشم
• به سرعت سرخورده و ناامید شدن
• خستگی مزمن
• اشکال در تمرکز هنگام مطالعه
• انجام کار‌های آنی و بدون فکر قبلی
• مصرف مواد مخدر که می‌تواند تفریحی یا بصورت اعتیاد باشد
• ضعف در مهارت‌های سازمانی
• تعلل و به تاخیر انداختن کار‌ها

عوامل بروز AHDH چیست؟

اینکه دقیقا چه عاملی باعث بروز اختلال بیش‌فعالی-کم‌توجهی می‌شود هنوز مشخص نیست. اما نکاتی که پژوهشگران با مطالعه مغز به آن رسیدند این است که عدم تعادل شیمیایی مغز و تغییرات مغز  احتمال ابتلا فرد را بالا می‌برد. در این مطالعه دیده شد که بخش‌هایی از مغز که کنترل توجه و تمرکز را بر عهده دارند، در این کودکان نسبت به کودکان سالم فعالیت کمتری دارد.
وراثت هم یکی از عوامل زمینه‌ساز اختلال AHDH است. یعنی در خانواده‌هایی که والدین دچار این اختلال بوده‌اند، کودک هم مستعدتر بوده است.
بجز این عوامل دیگری که در بروز این اختلال موثرند عبارتند از:

• سو مصرف مواد و الکل در دوران بارداری؛ چون الکل و مواد مخدر بر روی مغز جنین در حال رشد اثر می‌گذراند.
• تغذیه نامناسب
• قرار گرفتن در معرض تماس با مواد سمی چون سرب در اوایل دوران کودکی؛ چون این مورد هم بر مغز کودک در حال رشد اثر می‌گذارد.
• عفونت‌ها
• صدمه به مغز یا اختلالات مغزی

سخن آخر

امروزه درمان‌های خوبی برای کنترل بیش فعالی یا AHDH ارائه شده که توضیح آن‌ها از حوصله این مقاله خارج است. این درمان‌ها که شامل مصرف کردن دارو‌های شیمیایی و رفتاردرمانی (برای ارائه تکنیک‌های خودکنترلی) می‌باشد، زندگی بهتری را برای مبتلایان با AHDH فراهم می‌کند و اطرافیان هم بهتر می‌توانند با این مساله کنار بیایند. به هرحال تنها چیزی که موثر نیست خشونت است. چون معمولا اولین عکس‌العمل افراد نسبت به اشخاص بیش فعال همین است. باید قبول کنیم این حجم از ناآرامی و بی‌قراری در مبتلایان به اختلال AHDH واقعا تحت کنترل خودشان نیست و این اشخاص باید بیشتر درک بشوند.