نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – می‌توان گفت دانش هارمونی در اصل از طبیعت گرفته شده است. زیرا در طبیعت بعضی ازصداها و آوا‌ها با هم متناسب و هماهنگ‌اند و برخی دیگر هیچ هماهنگی با یکدیگر ندارند. پس در آغاز این دانش از طبیعت گرفته شد و رفته رفته با پیشرفت در علم موسیقی،هارمونی نیز به صورت علمی جداگانه درآمد. درواقع بررسی‌های اولیه‌ی انسان برای پیدا کردن «هماهنگی» آوا‌ها در قرون وسطی شروع شد و کم کم پیشرفت کرد تا در قرن هفدهم میلادی به جایی رسید که موسیقیدان‌های بزرگ اروپایی قطعات موسیقی خود را بوسیله‌ی این دانش کامل‌تر و بهتر از سابق کردند.
متاسفانه در کشور ما تا چند سال پیش، هارمونی در موسیقی جایگاهی نداشت و تنها در موسیقی نظامی دیده می‌شد. هنوز هم خیلی از افراد با آن آشنایی زیادی ندارند. به عبارت دیگر گوش ایرانیان به شکلی تربیت نشده است که بتواند چند آوا را در آن واحد درک کند و از هماهنگی آن لذت ببرند، به جز کسانی که موسیقی فرنگی و ارکستر زیاد شنیده‌اند و یا در این زمینه کار کرده‌اند. هارمونی یکی از مباحث بسیار پیچیده‌ی موسیقی است که آموختن و یادگیری آن مستلزم گذراندن کلاس‌های هارمونی زیر نظر اساتید موسیقی است، ولی در این مقاله به طور خلاصه به تعریف هارمونی و انواع آن می‌پردازیم.
هارمونی در موسیقی
هارمونی در موسیقی عبارت است ازصدا‌های مختلفی که در یک آن همگی به گوش می‌رسند و با هم هماهنگی داشته باشند به گونه‌ای که برای شنونده لذت بخش باشد. در واقع هارمونی چند بخشی کردن موسیقی (دو صدایی، سه صدایی و …) به قصد ساختن ملودی‌هایی زیباتر ازملودی تک بخشی با توجه به تناسب آکوردهاست. یک آهنگساز، برای ایجاد هارمونی با آزمایش آکورد‌های گوناگون، متناسب‌ترین آکوردها با حالت ملودی را انتخاب می‌کند.
هر فردی که بخواهد دانش هارمونی را فرا بگیرد قبل از آن باید تسلط کافی بر تئوری مقدماتی موسیقی داشته باشد. ولی ارائه کلیه مطالب تئوری در این مجال کم ممکن نیست، لذا فقط چند اصطلاح مورد نیاز را تعریف کرده و سپس به معرفی انواع هارمونی می‌پردازیم.
- فاصله یا بعد: در موسیقی امروز فاصله یا بعد به مفهوم فاصله بین دو نت موسیقی یا همان اختلاف فرکانس موجود بین آن‌هاست. مثلا اختلاف صدایی که گوش بین دو نت سی و می درک می‌کند.
- آکورد: زمانی آکورد ایجاد می‌شود که سه نت یا بیشتر هم‌زمان اجرا شوند. آکوردها به شکل‌های مختلف ساخته و از روی هم قرار گرفتن فاصله‌های سوم، چهارم و… تشکیل می‌شوند.
- کنسونانس (Consonance): فاصله‌ای در آکورد است که تأثیری مثبت و لذت بخش بر شنونده دارد.
- دیسونانس (Dissonance): فاصله‌ای در آکورد است که نقطه مقابل کنسونانس قرار می‌گیرد و تأثیری تنش زا و نامطلوب دارد.
انواع هارمونی
آکوردها طبق قوانین هارمونی و به صورت عمودی به هم وصل می‌شوند و بافت موسیقی را تشکیل می‌دهند. باتوجه به نحوه‌ی تشکیل و قرار گرفتن آکوردها روی هم هارمونی‌های متفاوتی شکل می‌گیرد که در زیر به معرفی ۹ مورد از مهم‌ترین و پرکاربرد‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
۱- هارمونی کلاسیک
۲- هارمونی کروماتیک
بعد از موسیقی کلاسیک، در دوره رمانتیک، سبکی از موسیقی ایجاد شد که آهنگسازان دارای سبک‌های منحصر به فرد شده و در آثارشان بیشتر به بیان احساسات توجه کردند. آنان در آثار هنری خود به موضوعات جذابی مانند عشق، ایده‌های شخصی، احساسات غیرعادی و مالیخولیایی و حتی شیطانی پرداخته و با بیان الهامات خود از اشعار، قصه‌ها و شخصیت‌های اسطوره‌ای در قالب موسیقی رنگ‌های صوتی جدیدی کشف کردند.
از هارمونی کروماتیک برای رنگ و حرکت بخشیدن به موسیقی استفاده می‌شد و آکورد‌هایی که دربردارنده‌ی صدا‌هایی غیر از صدا‌های معمول در گام‌های رایج ماژور و مینور است، بیشتر مورد توجه بود. در موسیقی این دوره، آکورد‌های دیسونانس بسیار آزادتر از دوره‌ی کلاسیک به کار گرفته می‌شدند.
۳- هارمونی مدرن
۴- امپرسیونیسم
۵- اکسپرسیونیسم
۶- پلی تنالیته
۷- کوارتال
۸- آتونال
۹- سریل
آهنگسازان با بهره گرفتن از عناصری مانند ریتم، سازبندی و رنگ‌آمیزی این سبک را تکامل داده و به سبک “سریالیسم همه جانبه” رسیدند که زمینه‌ای شد برای خلق موسیقی الکترونیک.
باتوجه به تنوع و گستردگی انواع هارمونی در موسیقی یادگیری و گذراندن دوره‌های آن به همه‌ی کسانی که می‌خواهند موسیقی کار کنند به خصوص آهنگسازان توصیه می‌شود.
