نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 10 آذر 1400
ستاره | سرویس هنر – موسیقی یک پدیده دقیق است که برای خلق آن باید از قواعد خاصی پیروی نمود. یکی از این قواعد رعایت فواصل زمانی در نت نویسی است. بدون در نظر گرتن ارزش زمانی هر نت در موسیقی،آنچه خلق می‌شود مطمئنا دلپذیر نخواهد بود. در واقع برای نوشتن، سازماندهی و آرایش درست نت‌ها لازم است که آن‌ها را از نظر زمانی دسته‌بندی کنیم. برای این کار در موسیقی از میزان استفاده می‌کنند.
تعریف میزان در موسیقی
در موسیقی نشانه‌هایی برای مشخص کردن دوره‌ها و تعداد ضرب در هر دوره وضع شده است. هر دوره به وسیله‌ی خطی عمودی، که حامل را قطع می‌کند (به ۵ خط افقی که الفبای موسیقی روی آن نوشته می‌شود خطوط حامل می‌گویند)، از دوره‌های پیش و پس از خود جدا می‌شود. محتوای میان هر دوخط عمودی را میزان و خط‌های عمودی را خط میزان می‌نامند.
به زبان ساده‌تر، هر قطعه از موسیقی از لحاظ زمان به قسمت‌های مساوی تقسیم می‌شود که هر یک از آن قسمت‌ها را میزان و خط عمودی که آن‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند خط میزان نام دارد.
انواع میزان در موسیقی
۱. میزان‌های ساده
در میزان‌های ساده کشش هر ضرب یکی از شکل‌های ساده‌ی نت مثل چنگ، سیاه و سفید است.
برای ترکیبی کردن میزان‌های ساده کافی است در مقابل هر ضرب یک نقطه قرار دهیم (مثلا نت سیاه را تبدیل به نت سیاه نقطه دار کنیم).
۲. میزان‌های ترکیبی
۳. میزان لنگ
هر دوره‌ی این میزان آمیزه‌ای است از مضرب‌ها و مجموع‌های اعداد ۲ و ۳. به عبارت دیگر هر ضرب آن را نه می‌توان به مضرب‌های ۲ و نه می‌توان به مضرب‌های ۳ تقسیم کرد. مانند میزان ۴/۵(پنج چهار) که ممکن است از یک میزان ۴/۳ (سه چهار) و یک میزان ۴/۲ (دو چهار) یا به عکس تشکیل شده باشد.
برای مشخص نمودن موقعیت میزان‌های لنگ اغلب به وسیله خط قائم نقطه چین یا کسرمیزان تجزیه شده، آن‌ها را از هم تفکیک می‌کنند.
۴. میزان‌های مختلط
- میزان های مخلوط در ادامه آهنگ: میزان‌های یک آهنگ به یاری تغییر کسر میزان یا نشانه‌های دیگر، در وسط قطعه عوض می‌شوند.
- میزان‌های مخلوط همزمان: در موسیقی چند بخشی، گاه یک یا چند بخش با تقسیم ساده دوتایی و بخش دیگر با تقسیم سه تایی همزمان پیش می‌روند.
نکته: برای تبدیل میزان‌های ساده به ترکیبی کسر میزان را در ۳/۲ (سه دوم) ضرب می‌کنیم.
کسر میزان
کسر میزان در موسیقی تعیین کننده‌ی وزن در هر آهنگ یا قطعه‌ی موسیقی است. این نشانه به صورت عددی شبیه به کسر متعارفی نوشته می‌شود. یعنی از دو رقم، یکی در صورت و دیگری در مخرج تشکیل شده است. کسر میزان را به انگلیسی Time Signature می‌گویند.
رقم صورت کسر میزان نماینده‌ی تعداد واحد ضرب در هر میزان است. مثلا صورت ۲ نشانه‌ی میزان دو ضربی، صورت ۳ نشان دهنده‌ی میزان سه ضربی است.
رقم مخرج کسر میزان نشان دهنده‌ی نتی است (نسبت به گرد) که واحد ضرب قرار گرفته؛ به عبارت دیگر مخرج کسر شکل ضرب را مشخص می‌کند. مثلا مخرج ۴ در کسر میران نشانه‌ی آن است که نت سیاه (۱/۴گرد) واحد ضرب است. (برای درک بهتر مراجعه شود به مقاله‌ی نت موسیقی، مبحث شکل نت‌ها)
- مثال: میزان ۲/۴ (دو چهار) میزانی است ساده و دو ضربی که هر ضرب آن یک نت سیاه بوده و هر سیاه قابل تقسیم به دو نت چنگ یا ۴ نت دولاچنگ است.
- مثال: میزان ۶/۸ (شش هشت) میزانی است دو ضربی که هر ضرب آن یک نت سیاه نقطه دار است و هر سیاه نقطه دار قابل تقسیم به ۳ نت چنگ یا ۶ نت دولاچنگ است.
نتیجه گیری
نوع هر میزان در ابتدای هر آهنگ مشخص می‌شود. در یک آهنگ ارزش زمانی میزانها برابر است مگر این كه نوع میزان عوض شود. قرار دادن تعداد و نوع نت در یک میزان به ظرفیت آن بستگی دارد، یعنی برای قرار دادن نت‌ها در میزان باید ظرفیت آن را از قبل بدانید تا بتوانید آن را با نت‌های مناسب پر کنید.
برگرفته از: کتاب تئوری بنیادی موسیقی از پرویز منصوری
