بیماری وبا چیست؟ + علت، علائم و راه های درمان

ستاره | سرویس سلامت – آیا می‌دانید آب آلوده، غذای ناسالم و عدم رعایت اصول بهداشتی توسط افراد می‌تواند به بیماری وبا منجر شود؟ بنابراین با کاهش منابع آبی، احتمال بوجود آمدن این بیماری در ایران نیز وجود دارد. مناطق بسیاری در ایران وجود دارد که مانند بومیان آفریقایی از نعمت آب شیرین برخوردار نیستند! در ادامه هر چیزی که درباره این بیماری باید بدانید شرح داده شده است.

 

 

حقایق مهم و نگاه کلی به بیماری وبا

• وبا یک نوع بیماری اسهال حاد است که اگر درمان نشود ممکن است فرد را تنها طی چند ساعت بکشد.
• این بیماری به وسیله باکتری ویبریو به وجود می‌آید.
• وبا یک بیماری واگیر عفونی است. این مرض را می‌توان با اسهال آبدار، از دست دادن شدید مایعات، کاهش قند و یون‌های خون و کمبود شدید آب بدن تشخیص داد. همه این موارد می‌توانند کشنده باشند.
• پژوهشگران تخمین زده اند که سالانه ۱.۳ تا ۴ میلیون نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین ۲۱۰۰۰ تا ۱۴۳۰۰۰ مرگ بر اثر ابتلا به وبا رخ می‌دهد.
• اکثر افراد مبتلا به این بیماری، علائمی ندارند یا علائم خفیفی دارند و می‌توانند به آسانی به وسیله راه کار‌های هیدراتاسیون دهانی درمان شوند.
• در موارد شدید، این بیماری باید به سرعت به وسیله تزریق مایعات به رگ‌ها یا آنتی بیوتیک‌ها درمان شود.
• فراهم کردن آب سالم و رعایت اصول بهداشتی به منظور کنترل انتقال وبا و دیگر بیماری‌های مربوط به آب مهم است.
• استفاده از واکسن‌های دهانی مخصوص این بیماری، به همراه آب بهبود یافته از نظر کیفیت و رعایت اصول بهداشتی باشد، تا شیوع وبا را کنترل کرده و از وقوع آن در مناطق پرخطر جلوگیری شود.
• با وجود این که این بیماری به آسانی قابل درمان است، سالانه بین ۳ تا ۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. از این تعداد، بیش از ۱۰۰ هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند.
• اگر این بیماری به موقع درمان نشود، به علت کمبود آب شدید بدن، میزان مرگ و میر به ویژه در کودکان و نوزادان بالا می‌رود. مرگ در بزرگسالان سالم نیز در عرض چند ساعت می‌تواند رخ دهد. آن‌هایی که بهبود پیدا می‌کنند، معمولا در مقابل عفونت مجدد ایمنی دراز مدتی دارند.
• بیماری وبا در سال ۱۸۰۰ در آمریکا شایع بود، اما امروزه به دلیل رعایت اصول بهداشتی و شرایط زندگی کمیاب است.
• زمانی که به آسیا، آفریقا و برخی بخش‌های آمریکای لاتین سفر کنیم، می‌بینیم که مردم از خود در مقابل ابتلا به بیماری وبا به وسیله واکسیناسیون مناسب، نوشیدن آبی که از قبل جوشیده شده، آب‌های بسته بندی شده و شستن صحیح دست‌ها مراقبت می‌کنند.

 

نام علمی بیماری وبا و پیدایش آن

نام علمی بیماری وبا در زبان انگلیسی Cholera (تلفظ: کال‌‌ِرا) است. اسهال مهم‌ترین نشانه این بیماریست. علت این بیماری عفونتی است که به وسیله باکتری‌های ویبریو به وجود می‌آید. این باکتری‌ها در سال ۱۸۸۳ کشف شدند. باکتری شناس آلمانی، رابرت کخ (۱۸۴۳-۱۹۱۰) بر روی این بیماری در دوران شیوع آن در مصر مطالعه کرد. او این باکتری را در روده افرادی که براثر ابتلا به وبا مرده بودند پیدا کرد، اما نمی‌توانست عضوی را جدا کند تا بتواند باکتری را یافت و بر روی حیوانات آزمایش کند. 

 

 

بعد از آن سال، کخ به هند رفت و در آن جا موفق به جداسازی باکتری شد. او کشف کرد که آن‌ها در رطوبت، لباس کثیف و هوای مرطوب و در مدفوع بیماران مبتلا به وبا پیدا می‌شوند. باکتری ویبریو در آب‌های کم عمق و شور و در پوسته‌های میکروسکوپی زندگی می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به عنوان کلنی‌های بیوفیلم (تجمع) که سطح آب، گیاهان، سنگ‌ها، پوسته‌ها و موارد مشابه را پوشانده وجود داشته باشند. علاوه بر آن به عنوان مخزنی برای باکتری‌ها در میان تخم مرغ‌ها زندگی کنند.

 

 

سموم سمی باکتری ویبریو باعث ایجاد سمی می‌شود که موجب اسهال شدید در انسان‌ها می‌شود. زمانی که باکتری به محیطی که انسان زندگی می‌کند وارد می‌شود، می‌تواند به سرعت شیوع پیدا کند و موجب بیماری شدید شود. تغییرات آب و هوایی، کم شدن جمعیت و بهبود رعایت اصول بهداشتی همه می‌توانند به شیوع بیماری پایان دهند.

 

 

علائم

تنها یکی از ۲۰ عفونت وبا شدید است و درصد زیادی از افراد مبتلا علائمی از خود نشان نمی‌دهند. اگر علائم ظاهر شوند این عمل بین ۱۲ ساعت تا ۵ روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری قابل مشاهده است. علائم از خفیف یا بدون علامت تا شدید است.

 

 

این علائم معمولا شامل:

• حجم زیادی از اسهال آبدار انفجاری که گاهی به آن مدفوع شبیه آب برنج گفته می‌شود. چراکه شبیه به آبی است که برای شستن برنج استفاده می‌شود.
• استفراغ
• گرفتگی عضلات پا
• فرد مبتلا به وبا به سرعت حجم زیادی از مایعات بدنش (حدود ۲۰ لیتر در روز) را از دست می‌دهد پس دچار کمبود آب شدید و شوک می‌شود.

علائم کمبود آب بدن عبارتند از:

• شل شدن پوست
• گود شدن چشم‌ها
• خشک شدن دهان
• کاهش ترشح مثل کاهش عرق کردن
• تند شدن ضربان قلب
• سرگیجه و سرگردانی
• کاهش وزن سریع

 

علل بیماری 

بیماری وبا در مکان‌های پرجمعیت و جا‌هایی که به رعایت اصول بهداشتی توجهی نمی‌شود، رایج‌تر است. باکتری‌‌های ویبریو از طریق دهان وارد بدن می‌شوند. این باکتری‌ها اغلب در غذا یا آب آلوده وجود دارد.  این باکتری‌ها همچنین می‌توانند از طریق غذا‌های دریایی به خصوص ماهی‌های روغنی بومی محیط زیست مانند صدف یا خرچنگ که به خوبی پخته نشده اند، به بدن انسان منتقل شوند. سبزیجاتی که به خوبی شسته نشده اند و به وسیله‌ی منابع آب‌های آلوده آبیاری می‌شوند از دیگر منابع عفونت هستند. در شرایطی که رعایت اصول بهداشتی تغییر پیدا کند، مثلا در کمپ‌های پناهنده‌ها یا اجتماع‌هایی با منابع بسیار کم آب، یک قربانی مبتلا می‌تواند همه آب را برای تمام جمعیت آلوده کند.

 

 

تشخیص

اگر یک بیمار اسهال آبدار شدید، استفراغ و کمبود آب سریع داشته باشد به خصوص اگر اخیرا به مناطقی که سابقه بیماری وبا دارند یا مناطقی که در آن جا اصول بهداشتی رعایت نمی‌شود، سفر کرده باشد و یا این که اخیرا از غذا‌های دریایی مثل صدف استفاده کرده باشند، پزشک حدس می‌زند که ممکن است بیمار مبتلا به وبا باشد.

 

درمان

به طور معمول کمبود آب است که منجر به مرگ در بیماری وبا می‌شود، بنابراین مهم‌ترین درمان دادن هیدراتاسیون دهانی (آب رسانی دهانی) است. این درمان شامل ترکیب مقدار زیادی آب به همراه نمک و شکر است. بسته بندی‌های از قبل ترکیب شده هم در دسترس است. متاسفانه تعداد این بسته بندی‌ها در کشور‌های در حال توسعه به خاطر هزینه بالای تهیه آن‌ها، محدود است.

 

 

موارد شدید بیماری وبا به جایگزینی مایع داخل رگ‌ها نیاز پیدا می‌کند. فردی با ۷۰ کیلوگرم وزن حداقل به ۷ لیتر مایع داخل رگی نیاز دارد. آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند مدت زمان بیماری را کاهش دهند، اما استفاده بیش از حد آن‌ها برای این بیماری توصیه نمی‌شود، چراکه باکتری‌ها را مقاوم می‌کند. دارو‌های ضد اسهال به دلیل این که مانع جدا شدن باکتری از بدن می‌شوند، استفاده نمی‌شوند. با مراقبت و درمان‌های منظم، آمار مرگ و میر به ۱ درصد می‌رسد.

 

راه های انتقال بیماری وبا و پیشگیری از آن

بیماری وبا اغلب از طریق غذا و به دلیل بهداشت ناکافی شیوع پیدا می‌کند. شستشوی دست‌ها جهت جلوگیری از شیوع بیماری بسیار مهم است. وقتی که به مناطقی سفر می‌کنید که این بیماری همه گیر است، لازم است که:

• فقط میوه‌هایی که پوست آن‌ها کنده اید بخورید.
• از خوردن سالادها، ماهی خام و سبزیجات نپخته اجتناب کنید.
• مطمئن شوید که غذا به طور کامل پخته شده باشد.
• مطمئن شوید که آب در داخل بطری باشد و جوشانده شده باشد.
• از غذا‌های خیابانی دوری کنید چراکه ناقل وبا و دیگر بیماری‌ها هستند.
• مسافران در صورتی که می‌خواهند به مناطقی بروند که وبا شایع است، باید اطلاعاتی درباره این بیماری داشته باشند.
• اگر افراد علائمی مثل گرفتگی عضلات، استفراغ و اسهال داشته باشند باید به سرعت به دستورات پرشکی توجه کنند.

 

واکسن

در حال حاضر سه نوع واکسن برای بیماری وبا توسط انجمن سلامت جهانی پیشنهاد می‌شود. این واکسن‌ها شامل اوی‌کول (euvichol)، شانکول (Shanchol) و دوکورال (Dukoral) می‌شود. همه سه مورد به دو دوز نیاز دارند تا بتوانند طور کامل از بدن محافظت کنند. دوکورال به آب پاکیزه نیاز دارد و تقریبا ۶۵ درصد ایمنی شما را به مدت دو سال تامین می‌کند. شانکول و اوی‌کول نیازی به آب ندارند و ۶۵ درصد ایمنی را برای مدت ۵ سال تامین می‌کنند. همه واکسن‌ها ممکن است حفاظت بیشتری نسبت به زمانی که گفته شد، تامین کنند.

 

 

عوامل خطر

افرادی که بیشتر در معرض استفاده از آب و غذای مبتلا به باکتری ویبریو وبا هستند شامل:

• افرادی که در مراکز مراقبت و درمان بیماران مبتلا به وبا کار می‌کنند.
• کارگران امدادی که به شیوع این بیماری پاسخ می‌دهند.
• افرادی که به مناطقی که ممکن است وبا انتقال پیدا کند سفر می‌کنند و به نکات بهداشتی و احتیاط‌های ایمنی مواد غذایی توجه نمی‌کنند.

افراد زیر نیز بیشتر از بقیه افراد در معرض باکتری ویبریو قرار می‌گیرند:

• افراد مبتلا به آهکلریدریا، شرایطی که اسید هیدروکلریک از معده جدا می‌شود
• افراد با گروه خونی O
• افرادی که بیماری‌ها مزمن دارند
• افرادی که به خدمات پزشکی دسترسی ندارند