امواج فرابنفش؛ مفید برای طبیعت و مضر برای انسان

ستاره | سرویس علوم – آیا می‌دانید که حضور دائمی در معرض این اشعه می‌تواند موجب ابتلا به بیماری سرطان شود؟ امواج فرابنفش از خورشید صادر شده و میلیون‌ها کیلومتر را برای رسیدن به زمین می‌یپمایند. امواج فرابنفش (UltraViolet) به اختصار UV گفته می‌شوند.

 

 

انواع امواج فرابنفش

اصولا سه نوع موج فرابنفش وجود دارد:

• UV-A
• UV-B
• UV-C

اشعه UV-C طول موج کوتاه‌تری داشته و قوی‌ترین موج امواج فرابنفش است. در رده دوم و سوم به ترتیب UV-B و UV-C قرار می‌گیرند. UV-C ضعیف‌ترین موج است که البته اشعه‌ی UV-C به علت وجود لایه ازن به زمین نمی‌رسد و از بین می‌رود. لایه ازن شدت امواج را کاسته و باعث شده امواج فرابنفش با قدرت کمتری به زمین وارد شوند و به همین ترتیب اشعه UV-B نیز به دلیل وجود لایه ازن، آلودگی هوا، گرد و غبار وابر‌ها با شدت کمتری به زمین می‌رسد (به علت عدم وجود آلودگی و ابر در کوه‌های مرتف کوه نوردان بیشتر در معرض این اشعه قرار دارند). اشعه UV-A که به علت طول موج بلند ضرر کمتری دارند با رد شدن از لایه ازون، آلودگی‌ها و ابر‌ها مقدار بیشتری از قدرت تابشی خود را از دست داده و به زمین می‌رسند.

 

 

تاثیر امواج فرابنفش

۱. تاثیر فیزیکی

• فتوالکتریک: در صورت تابش امواج فرابنفش به فلزها، متناسب با مقدار قدرت اشعه تابیده شده، مقداری الکترون از فلز جدا می‌شود. این مقدار برای انواع فلز‌ها یکسان نیست و حساسیت کادیوم بیش از سایرین است.
• فلوئورسانس: یکی دیگر از خاصیت‌های امواج فرابنفش، فلوئورسانس است. چنان‌چه در مقابل موج فرابنفش، اجسامی مانند گچ و یا بعضی از سنگ‌های معدنی قرار گیرد، با تابیدن اشعه UV به آن‌ها، متناسب با طول موج و شدت جذب اشعه، درخشندگی خاصی پیدا می‌کنند. این خاصیت فلوئورسانس نامیده شده که البته بعضی از اجسام به طول موج کوتاه واکنش بهتری نشان می دهند و باالعکس.

۲. تاثیر شیمیایی

• فتوشیمیایی: همانطور که می‌دانید امواج با موج کوتاه قوی‌تر بوده و امواج UV بطور کلی باعث ایجاد فعل و انفعالات شیمیایی می‌شوند، همین موضوع موجب شده بود تا برای اندازه گیری مقدار امواج فرابنفش از تابش این نور به فلز نقره استفاده کنند، چنان که برخورد اشعه با نقره باعث تجزیه املاح نقره شده و فلز آنرا بجا میگذارد.

 

کاربرد امواج فرابنفش

•  ضد عفونی کردن و تصفیه آب
•  تخریب بافت‌ها
•  نابودی باکتری‌ها

 

آسیب‌های پوستی و چشمی امواج فرابنفش

۱. تخریب شبکیه چشم

این آسیب موجب تخریب قسمتی از شبکیه چشم شده و فعالیت‌های روزمره مانند تماشای تلوزیون و رانندگی مختل می‌کند، چنان که نقاط سیاهی در دید، حتی تار شدن و به هم ریختگی را ایجاد می‌کند.

۲. آب مروارید چشم 

این آسیب با ایجاد لایه‌ای موجب پوشاندن عدسی چشم می‌شود و علت این بیماری نیز حضور مستمر در معرض اشعه UV-B است.

۳. برف کوری 

علت اینکه کوهنوردان در صعود به قله‌های بلند و برف گرفته از عینک‌های مخصوص استفاده می‌کنند، تلاش برای جلوگیری از این بیماری موقتی دردناک یعنی برف کوری می‌باشد. این بیماری موقت بوده و بین ۳۶ تا ۴۰ ساعت علاج پیدا می‌کند. اما این چند ساعت به سادگی نخواهد گذشت، سطح چشم ملتهب شده و پس از ۸ ساعت از پیدایش علائم درد عجیب وجودتان را فرا گرفته که گویی ذغال بر روی چشم گذاشته اند که تحمل این درد بدون استفاده از قرص‌های مسکن نظیر بروفن سخت خواهد، بسته نگه داشتن چشم، دوری از نور، استفاده از دستمال خیس و خنک بر روی چشم‌ها می‌تواند در سرعت بخشیدن به درمان موثر واقع شود، به همین خاطر توصیه می‌شود حتی در روز‌های ابری نیز عینک‌های آفتابی استاندارد به همراه داشت داشته باشید.

۴. گُل مُژه 

غده غیر سرطانی کوچکی که بر پشت پلک تشکیل و موجب محدودیت در دید می‌شود و برای برداشتن آن در بعضی از مواقع نیاز به عمل جراحی می‌باشد، گُل مُژه ممکن است روی قرنیه چشم نیز ایجاد شود که در صورت تشکیل میتواند خطرناک باشد و بایستی در اسرع وقت نسبت به درمان این بیماری اقدام نمود.

۵. سرطان پوست و پلک

احتمال وجود این نوع سرطان بین افرادی که دچار بیماری سرطان پوست هستند یک درصد نسبت به سایر سرطان‌های پوست بیشتر است، اما بیشترین مرگ و میر ناشی از این نوع از سرطان است به علت اهمیت آن و تعداد تلفاتی که این بیماری دارد کمی شرح آن را گسترده‌تر کرده و به توضیح آن می‌پردازیم. ممکن است این بیماری در هر قسمت از بدن ایجاد شود، اما در مردان عموما در سینه و پشت؛ و در زنان نیز معمولا در پا‌ها ایجاد می‌شود.

ملانوسیت سلول تولید کننده رنگدانه در مو، چشم و پوست است. مواقعی که در معرض تابش امواج UV قرار می‌گیرید ملانوسیت‌ها برای محافظت از اشعه‌های خورشید از خود رنگدانه‌ای به رنگ قهوه‌ای تیره ایجاد می‌کنند، اما ملانین‌ها که از جهش ژنتیکی عبور کرده اند و اشعه فرابنفش جذب DNA شده درصورت استمرار در حضور برابر امواج فرابنفش، موجب رشد تومور می‌شوند. به همین جهت قبل از حمام آفتاب گرفتن و یا برنزه کردن در معرض امواج خورشیدبدن را به روغن‌هایی مخصوص آغشته نموده تا تاثیر امواج مضر UV به حداقل برسد.

 

حفاظت از خود در مقابل امواج فرابنفش

۱. پوشاک

 

 

شاید فکر کنید که کرم‌های ضد آفتاب بهترین وسیله برای محافظت از پوست باشد، اما حقیقت چیز دیگری است و کرم‌های ضد آفتاب به علت اینکه مشخص شده در محافظت برابر امواج UV زیاد قابل اتکا نیستند در رده دوم لیست محافظت از پوست قرار می‌گیرند. نکاتی که لازم است بدانیم این است که پوشاک از قوی‌ترین سپر‌ها برای دفاع از خود در جنگ برابر اشعهفرابنفش است و لباس‌هایی با رنگ‌های تیره پوست را نسبت به لباس‌هایی با رنگ‌های روشن و سفید محافظت می‌کنند.

---

۲. کرم‌های ضدآفتاب

 

 

• کرم‌هایی که مانع از جذب اشعهفرابنفش می‌شوند و آن اشعه را منعکس می‌کنند.
•  کرم‌هایی که اشعه فرابنفش را جذب کرده و مانع انتقال آن به پوست می‌شوند.
•  ترکیبی از کرم‌هایی که اشعه را منعکس می‌کنند و آن‌هایی که جذب کرده و مانع انتقال به پوست می‌شوند.

---

۳. استفاده از عینک‌های استاندارد

 

 

استفاده از عینک دارای استاندارد CE اروپا در فضای خارج از خانه می‌تواند بسیار مفید باشد. عینک‌ها دارای دسته بندی‌های مختلفی دارند؛ که از دسته صفر تا چهار دسته تقسیم شده اند به این صورت که درصد عبور نور از دسته صفر بیشترین و در دسته چهار کمترین می‌باشد و این دسته مناسب برای کوه نوردی است و در هوای روشن بایستی از لنز‌های تاریک (تیره) استفاده کرد و به همین ترتیب در هوای تاریک از لنز‌های روشن تر.