نت‌ موسیقی چیست؟

ستاره | سرویس هنر – در سالیان دور کشیشان و کاهنان با کمک علائمی ساده که در برگیرنده کلمات متن‌هایی بود که در صومعه‌ها و آتشکده‌ها خوانده می‌شد می‌توانستند آهنگ‌هایی را که از یاد برده‌اند به خاطر بیاورند. این علائم کم کم کاملتر و شامل جزئیاتی شد که موسیقی دانان ‌توانستند موسیقی را که فرد دیگری نوشته بود مستقیما از روی آن‌ها اجرا کنند و دیگر مجبور نبودند مدتها به یک اجرا گوش کنند تا نواختن آن را یاد بگیرند. این علائم یا نت های موسیقی باعث گسترش و پیچیده شدن موسیقی شد.

 

 

خط موسیقی 

همانطور که گفته شد امروزه هنر موسیقی دارای این خصیصه است که به یاری خطی ویژه به نام خط موسیقی می‌توان آن را ثبت کرد. در این خط مانند هر خط دیگر از نشانه‌های قرار دادی یا همان نت موسیقی استفاده می‌شود. و برخلاف خط‌های گوناگون زبان‌های مختلف دنیا که از یکدیگر متفاوتند،‌خط موسیقی خوشبختانه خطی بین المللی است. بنابراین هرگاه مثلا موسیقی ایرانی،‌ غربی یا ژاپنی با این خط نوشته شود موسیقی دانان ایران، هند، ژاپن و همه جای دیگر جهان می‌توانند آن را بخوانند و از روی آن بنوازند.

 

نام نت های موسیقی 

برای همه‌ی صداهای موسیقی از بم‌ترین تا زیرترین آنهافقط هفت نام وجود دارد. این نام‌های هفت گانه در برخی کشورهای غربی با کلمات تک هجایی و در برخی به صورت الفبایی تلفظ می‌شوند.

نامگذاری هجایی نت های موسیقی

(از چپ به راست خوانده شود)

Do    Re     Mi     Fa     Sol    La     Si

سی      لا      سل       فا       می       ر      دو

نامگذاری الفبایی نت های موسیقی

                                              C      D        E       F       G      A       B  

نام نت های موسیقی در زبان فارسی از نامگذاری هجایی گرفته شده است.

 

 

ریشه تاریخی نظام‌های هجایی و الفبایی نت موسیقی

نظام هجایی: نظام هجایی در کشورهای ایتالیا و فرانسه (و نیز در ایران به پیروی از فرانسه) معمول شده است. در قدیم بر اساس تئوری موسیقی قرون وسطایی از شش هجا تشکیل می‌شده که عبارت بودند از:

ut     re     mi     fa     sol     la    

هجاهای شش گانه را کشیشی موسیقی دان از اهالی فرانسه و مقیم ایتالیا به نام گوییدو د آرتسو، از شعر مناجات گونه‌ی زیر که آهنگ آن را احتمالا خود ساخته بود، برگزید و آن را به خاطر سهولت از بر کردن اصوات موسیقی و درک زیر و بمی‌شان نسبت به هم به شاگردان و سرایندگان خویش می‌آموخت.

Ut queant laxi   resonare  fibris   Mira  gestorum    famuli  tuorum   solve   poluti  labireatum  Sancte  Johannes.

ترجمه شعر: اینکه خادمان تو با آوازی رسا کارهای معجزه آسایت را بازمی‌سرایند، باشد که به امید پاک شدن گناهانشان از لب‌های ناپاکشان باشد، ای ژان قدیس.

در قرن‌های بعد که نظام شش نتی گسترش یافت و به هفت نت موسیقی امروزی رسید، هجای سی بر آن اضافه شد و نیز هجای اوت که در نت خوانی دشوار بود به هجای دو تبدیل شد.

نظام الفبایی: در نظام الفبایی به تبعیت از تئوری موسیقی یونان باستان و کوک سازهای آن زمان، نت موسیقی لا مبدا قرار گرفت ونت‌ها برطبق همان تئوری با هفت حرف آغازین الفبای لاتین نامگذاری شده‌اند:

A     B     C     D     E     F     G

سل    فا    می     ر    دو   سی     لا 

این نظام را کشورهای انگلیسی زبان (انگلستان و آمریکا) و آلمانی زبان (آلمان و اتریش) پذیرفته‌اند و به کار می‌برند.

 

 

شکل نت های موسیقی

نت های موسیقی می‌توانند به هفت شکل یا کمی بیشتر ظاهر شوند. شکل نت ارزش زمانی یا میزان کشش صدا (یا نت) را مشخص می‌کند.

 

نام شکل	ارزش زمانی (دیرند)	نسبت زمانی هر شکل به گرد
گرد	درموسیقی امروزازهمه دیرندها بزرگتر است وبه همین جهت زمینه ای است برای اندازه گیری شکل‌های دیگر	۱/۱
سفید	نصف گرد	۱/۲
سیاه	نصف سفید (یک چهارم گرد)	۱/۴
چنگ	نصف سیاه(یک چهارم سفید و یک هشتم گرد)	۱/۸
دولاچنگ	نصف چنگ	۱/۱۶
سه لا چنگ	نصف دولاچنگ	۱/۳۲
چهارلاچنگ	نصف سه لاچنگ	۱/۶۴
وغیره…	…	…

 

 

لازم به ذکر است که وسعت صدا‌های اصلی موسیقی یعنی پهنه‌ای از بم‌ترین تا زیرترین اصوات، متجاوز از ۶۰ صوت را در برمی‌گیرد، در حالی که نت‌ها فقط هفت نام دارند. در واقع در این پهنه گسترده، پس از هفتمین نت نام آن‌ها از آغاز تکرار می‌شود. به عبارت دیگر در ادامه‌ی پهنه‌ی اصوات موسیقی همواره پیش از هر نت موسیقی دو نت سی و پس از هر نت سی نت دو قرار دارد. این تکرار تا پایان یافتن اصوات موسیقی ادامه دارد. البته بسامد نت‌های تکرار شونده هر بار دو برابر بسامد نت‌های هم نام پیشین است که به فاصله‌ی این دو نت همنام اوکتاو گفته می‌شود.

می‌توانید سوالات خود در زمینه موسیقی را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. 

 

برگرفته از: کتاب تئوری بنیادی موسیقی از پرویز منصوری