معرفی انواع بازی فکری کودکان از تولد تا ۹ سالگی

بسیاری از پدر و مادرها بعد از تولد نوزاد خود به دنبال روش‌هایی برای افزایش هوش کودک خود هستند. اگر چه بخشی از هوش کودک به ژن بستگی دارد، ولی رشد مغز کودک تا حدود زیادی به تجارب اولیه نوزاد، استفاده از اسباب‌بازی‌های مختلف در دوران کودکی و انجام بازی فکری نیز وابسته است. 

کودکان عاشق بازی کردن هستند، اما هر بازی مناسب برای هر گروه سنی نیست. تصمیم گیری برای اینکه چه بازی‌هایی برای رشد کودک و هم افزایش مهارت‌های کودک مناسب است جزء وظایف اصلی و مهم والدین است. هر چقدر سن كودک بالاتر می‌رود،‌ به همان میزان تنوع بازی‌ها برای آن‌ها بیشتر می‌شود. در کودکان بزرگتر هدف از بازی‌های فکری، تقویت حافظه آنی و حافظه دیداری، افزایش سرعت عمل و قدرت تمرکز است. 
در این مقاله به معرفی نمونه‌هایی از بازی‌های فکری مناسب برای کودکان زیر یک سال تا بیشتر از ۹ سالگی می‌پردازیم.

 

۱- بازی فکری کودکان: زیر یک سال

هنگام انتخاب بازی فکری کودکان زیر یک سال باید دقت بیشتری به خرج دهید. چراکه سنی که کودک دارد بسیار حساس است. برخی از بازی‌هایی که می‌توانید انتخاب کنید عبارت است از:

 

۱-۱) مکعب‌های ابری

 یکی از بازی‌های فکری برای بچه‌های زیر یک سال این است که از وقتی کودک بتواند چیزی را در دست بگیرد،‌ مکعب‌های نرم و اشیایی شبیه به‌ آن را به دست خود بدهید. بچه‌ها در این سن علاقه زیادی دارند که به اشیای نرم چنگ بزنند و آن‌ها را به دهان‌شان ببرند. این مکعب‌ها که در هر وجه آن یک عکس دیده می‌شود، چشم بچه را با تصاویر مختلف آشنا می‌کند. هر چقدر کودک بزرگ‌تر شود تعداد این مکعب‌ها را بیشتر کنید.

 

 

از شش ماهگی می‌توانید در مورد عکس‌هایی که روی هر وجه این مکعب‌ها دیده می‌شود، ‌به کودک توضیح بدهید. این كار به افزایش دقت و تمرکز او کمک می‌کند. از سنی كه كودک می‌نشیند می‌توانید چیدن این مکعب‌ها را نیز به او یاد بدهید. همین که سعی کند آن‌ها را روی هم بگذارد، کافی است. این عمل هماهنگی دست و چشم کودک را بالا می‌برد.

 

۲-۱) حلقه هوش

از دیگر بازی‌های فکری برای بچه‌های زیر یک سال حلقه هوش است. حلقه هوش برای بچه‌های زیر یک سال از یک استوانه باریک که چهار حلقه به ترتیب سایز در آن جای می‌گیرد،‌ ساخته شده است. می‌توانید حلقه‌ها را به دست کودک بدهید و رنگ هر کدام را به او بگویید. نسبت به اینکه کودک شما حتما حلقه‌ها را به درستی سر جایش بیندازد حساس نباشید. همین‌ که هر کدام از آن‌ها را دست گرفته و یاد بگیرد یکی را از دستی به دست دیگر بدهد و آن را داخل انگشتش نگه دارد خوب است.

 

 

۲- بازی فکری کودکان: ۱ تا ۳ سال 

یک تا سه سالگی سنی است که تعداد بازی فکری کودکان مناسب برای آن‌ها بیشتر می شود. برخی از مهمترین این بازی‌ها عبارتند از:

 

۱-۲) برج قورباغه

این اسباب بازی شامل یک صفحه مدور سرسره مانند بلند است که چون روی سر آن یک قورباغه قرار دارد، به آن برج قورباغه می‌گویند. بچه‌ها توپ را توی دهان قورباغه می‌گذارند و توپ از سرسره پایین می‌آید. کودک با این کار یاد می‌گیرد با رها كردن، اشیا از بالا به پایین می‌آیند. دنبال کردن حرکت مدور توپ با چشم، دقت او را به حرکت اشیا افزایش می‌دهد. ضمن اینکه ساده‌ترین قانون فیزیک یعنی نیروی جاذبه را  هم کشف می‌کند.

 

 

۲-۲) پازل‌ های چوبی

این پازل‌ها طراحی ساده‌ای دارند. تکه‌های آن‌ها کم بوده و قطعات در هم فرو نمی‌روند بلکه با فاصله از هم در جای خود قرار می‌گیرند. در این بازی کودک فقط باید شباهت تکه‌ای را که در دست دارد با جای آن روی صفحه هماهنگ كند. این پازل‌ها در ضمن مراحل رشد انسان، نام و شکل پرنده‌ها و حیوانات و خیلی چیزهای دیگر را هم به كودک آموزش می‌دهند.

 

 

۳- بازی فکری کودکان: ۳ تا ۷ سال

انواع مختلف بازی فکری کودکان را می‌توانید برای کودک سه تا هفت سال انتخاب کرده و به صورت دسته جمعی یا تک نفره او را سرگرم کنید. 

 

۱-۳) بازی هوش‌چین

این بازی در چهار رده سنی تعریف شده است. اولین گروه سنی این بازی، رده سنی یک‌ونیم تا سه سال است و به تدریج رده سنی آن بالاتر می‌رود. این بازی شامل یک صفحه متحرک در یک قاب است که عکس‌های حیوانات روی صفحه‌های آن وجود دارد. بچه‌ها باید عکس‌های مهره‌ها را روی صفحه پیدا کنند و در جای خود بگذارند. برای رده سنی بالاتر چیدمان مهره‌ها روی صفحه سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌‎شود.

 

 

بازی حافظه با لگو فرصت مناسبی برای سرگرم کردن و افزایش حافظه کودک است. این بازی فکری مناسب کودکان ۳ تا ۵ سال می‌باشد ولی با تغییراتی می‌تواند برای بچه‌های کوچک‌تر یا بزرگ‌تر نیز به کار رود.

 

 

 

۴- بازی فکری کودکان ۵ تا ۷ سال

هر چه سن کودک زیادتر می شود، دامنه انتخاب بازی‌ فکری کودکان افزایش می‌یابد، مانند: 

• عمو پولدار
• دست‌چین
• راز جنگل‌
• عبور از رودخانه
• کیت‌های شیمی

 

۱-۴) بازی فکری ماز برای کودکان

این بازی برای کودکانی مناسب است که شمارش اعداد را یاد گرفته باشند. اگر کودک در مرحله یادگیری تشخیص اعداد باشد این بازی فکری کمک می‌کند تا با یک روش خلاقانه شکل اعداد در ذهن کودک باقی بماند. این بازی خصوصا برای کودکان پیش دبستانی مناسب است که زود از یادگیری خسته می‌شوند.

 

 

آنچه نیاز دارید:

• رول کاغذ بزرگ
• نوارچسب
• قیچی

روش بازی:

1. یک کاغذ رولی بزرگ را آماده کنید و عدد یا عنوانی که می‌خواهید با کودک کار کنید را از بالا به پایین بنویسید (پشت و جلو). دقت کنید عددها به هم وصل و در ارتباط باشند.
2. جاهای خالی را با اعداد دیگر پر کنید.
3. نوارچسب و قیچی به کودک بدهید و از کودک بخواهید از اولین عدد مورد نظر مثلا ۸ شروع کند و هر ۸ را به ۸ بعدی با نوار چسب متصل کند.

توجه: می‌توانید این بازی را روی کاغذ کوچک‌تر یا حتی A۴ نیز انجام دهید، همچنین می‌توانید از مفاهیم دیگری غیر از عدد مثل حروف الفبا یا اشکال هندسی و رنگ‌ها نیز استفاده کنید. بازی ماز موجب تقویت تمرکز و دقت کودکان می‌شود و قدرت حل مسئله را در آنان افزایش می‌دهد.

 

۲-۴) بازی فکری پیدا کردن گنج

بچه‌ها بازی فکری پیدا کردن گنج از روی نشانه‌ها و نقشه را بسیار دوست دارند. کاوش و حل معما برای رسیدن به هدف در این بازی موجب افزایش خلاقیت کودک و پرورش هوش فضایی او می‌شود. مهم نیست که گنج مورد نظر چه باشد. شما از یک لباس یا کتاب می‌توانید به عنوان گنج پنهان شده استفاده کنید.

 

 

آنچه نیاز دارید:

• کاغذ
• خط کش
• ماژیک
• گنج

روش بازی:

1. ابتدا با مداد و خط کش نقشه خانه‌اتان (درها، اتاق‌ها، آشپزخانه، دستشویی، انباری،…) را بر روی کاغذ بکشید.
2. اگر کودکتان کوچک است روی نقشه وسایل و مبلمان را نیز مشخص کنید تا بازی آسانتر شود.
3. گنجی را در نقطه‌ای از خانه مخفی کرده و با ماژیک قرمز محل گنج را بر روی نقشه علامت بزنید.
4. از کودک بخواهید با کمک نقشه آن را پیدا کند.
5. می‌توانید جای خود را با کودک عوض کرده؛ او گنج را پنهان کند و شما پیدا کنید.

این بازی سرگرم کننده به رشد ذهنی و جسمی کودکتان کمک می‌کند و کودک دنبال کردن نشانه‌ها را یاد گرفته و دقتش افزایش می‌یابد.

 

۵- بازی فکری کودکان ۹ ساله و بالاتر 

برای کودکان بزرگتر، بازی‌های گروهی لذت‌بخش‌تر خواهد بود. معمولاً بازی‌های فکری این گروه سنی باعث افزایش مهارت‌های اجتماعی و تقویت فکر کودک می‌شود. از جمله این بازی‌ها می‌توان موارد زیر را اشاره کرد:

• بازی فکری گلوکز
• بازی فکری لوتوس 
• بازی فکری دست چین 
• بازی فکری جنگا
• بازی فکری ایروپولی 
• بازی فکری ساختنی های فلزی 

 

۱-۵) بازی فکری و گروهی شرلوک هلمز

 

 

دقت کودکان یک مهارت است که می‌توان آن را پرورش داد. با این بازی گروهی جذاب می‌توانید هوشیاری و توجه به جزییات را در کودکتان محک بزنید. نکته اصلی این بازی عمل کردن طبق گفته شرلوک هلمز مبنی بر اینکه توجه به جزییات بدون توجه به بی‌اهمیت بودن آ‌ن‌ها اولین قدم در حل معما و رموز است، می‌باشد.

آنچه نیاز دارید:

۴ شرکت کننده یا بیشتر

روش بازی:

1. شرکت کننده‌ها را به دو گروه کارآگاه و مرموز تقسیم کنید.
2. هر بازیکن از هر تیم باید یک یار از تیم مقابل انتخاب کند. یک دقیقه زمان تعیین می‌شود تا تیم کارآگاه یارشان در تیم مقابل را با دقت نگاه کنند و جزییات ظاهری او مثل لباس و مدل مویش را به خاطر بسپارند.
3. بعد از اینکه زمان تمام شد. تیم کارآگاه پشت کرده و چشمشان را ۳۰ ثانیه می‌بندند. در این زمان تیم مرموز باید یکی از خصوصیات ظاهری (مثل بسته بودن یا باز بودن یک دگمه) را تغییر دهند.
4. بعد تیم کارآگاه چشمشان را باز کرده و باید تغییر داده شده را تشخیص دهند.
5. اگر نتوانستند؛ تیم مرموز جواب صحیح را فاش می‌کنند.
6. بعد از یک دور بازی تیم‌ها جای خود را عوض کنند تا همه شرکت کننده‌ها شانس قرار گرفتن در تیم کارآگاه یا مرموز را داشته باشند

توجه: این بازی یک ایده خوب برای سرگرم کردن کودکان در جشن تولدها می‌باشد.

 

۲-۵) بازی فکری کودکان با سازه

یکی از بازی‌هایی که کودکان این سنین به تنهایی یا با دوستانشان می‌توانند با آن سرگرم شوند، بازی با سازه‌های به هم وصل کردنی و ساخت آن‌هاست، مانند سازه‌های فلزی که شامل ماشین مسابقه، ماشین آفرود، موتورسیکلت، هلی کوپتر و بیل مکانیکی است.

 

 

سازه‌های فلزی با تلفیق بازی و مهندسی مهارت‌های مختلفی را تقویت می‌کنند از مهمترین مهارت‌ها می‌توان به تقویت ماهیچه‌های ظریف دست و کار با ابزار، هماهنگی چشم و دست و آشنایی با مکانیزم‌های مهندسی اشاره کرد.

 

سخن آخر ستاره

استفاده از بازی‌های فکری به رشد جسمی کودک، رشد ذهنی، رشد عقلی، افزایش مهارت‌ها و … کمک می‌کند. بنابراین شما به عنوان پدر و مادر‌ باید در خریدن بازی برای کودک خود دقت کرده و بدایند هر بازی با چه هدفی برای کودک برنامه ریزی شده است و سپس اقدام به خرید آن بازی کنید.