وابستگی کودک به مادر و راهکارهای مواجهه با آن

ستاره | سرویس مادر و کودک – وقتی اتاق را ترک می‌کنید، کودکتان طوری گریه می‌کند که گویی برای همیشه او را ترک گفته‌اید. هنگامی که در خانه مشغول فعالیت‌های روزمره‌اید پای شما را می‌گیرد و می‌خواهد او را به آغوش بگیرید، گویی برای همیشه می‌خواهد به شما بچسبد. خسته و نگران شده‌اید، آیا این روز‌ها تمام می‌شود؟ نگران نباشید، کودک شما در حال طی کردن فرایند رشد است و در این مرحله دچار اضطراب جدایی شده است. با کمی صبر، حوصله و همراهی، این دوران نیز می‌گذرد و کودکتان با قدم‌های استوار از شما فاصله می‌گیرد.

دلیل وابستگی کودک به مادر چیست؟

عمدتا در همه کودکان شش تا هجده ماهه، وابستگی دیده می‌شود. میزان وابستگی کودک در نه ماهگی به اوج خود می‌رسد و پس از آن کاهش می‌یابد. اما مجددا در هجده ماهگی این رفتار در کودک دیده می‌شود. پژوهشگران این وابستگی کودک را اضطراب جدایی می‌نامند. علت این پدیده آن است که کودک به قدری رشد یافته که توانایی یادآوری و مقایسه دارد و این موجب می‌شود نسبت به زمانی که از او دور می‌شوید حساس شود.  
گاهی کودک آنقدر از دور شدن مادر هراس دارد که حتی اجازه رفتن به دستشویی را هم به او نمی‌دهد یا هنگامی که غریبه‌ای در خانه نیست، باز هم جلوی پای مادر را می‌گیرد و به پای او می‌پیچد. تکرار این گونه رفتار‌ها باعث لبریز شدن صبر والدین می‌شود.

راه کار‌های مواجهه با وابستگی کودک

• در وهله اول از سلامت کامل کودک خود مطمئن شوید. وجود هرگونه بیماری (کولیک نوزاد، دندان درآوردن نوزاد و…) باعث بی قراری کودک شده و فشار‌های عصبی و روانی به او وارد می‌کند که موجب تشدید این رفتار می‌شود.
• بدانید که اضطراب جدایی دوره‌ای گذرا بین شش تا هیجده ماهگی است و پس از طی این دوره خود به خود این مشکل از بین می‌رود.
• مکان مشخصی را برای کودک تعیین کنید که بداند مال اوست. گهواره، تختخواب و اتاق کودک را بصورت مکان ویژه‌ای که کودک در آن احساس راحتی و آرامش می‌کند دربیاورید.
• هنگامی که می‌خواهید اتاقی که کودک در آن است را ترک کنید و مثلا به آشپزخانه بروید، با صدای بلند با او صحبت کنید و برای او آواز بخوانید تا او مطمئن شود که شما در نزدیکی او هستید.
• در این دوره کودکان توجه ویژه‌ای به مادر کرده و تنها در آغوش او آرام می‌گیرند. به همسر خود توضیح دهید که اینگونه رفتار کودک موقتی و گذراست و نشانه‌ای از بی توجهی یا دوست نداشتن پدر از سوی کودک نیست.

• با بازی “دالی موشه” به کودکتان یاد دهید که اگر چیزی را نمی‌بیند دلیل بر نبودن آن شی نیست. با دستانتان یا ملحفه‌ای صورت خود را بپوشانید، سپس آن را به سرعت بردارید. کودکتان از اینکه می‌بیند شما دوباره ظاهر شده‌اید به وجد می‌آید.
  اگر کودکتان بزرگتر است، می‌توانید یک توپ کوچک را زیر یک لیوان رنگی پنهان کنید و با برداشتن لیوان، توپ را به کودک نشان دهید و این بازی را بار‌ها با کودک انجام دهید.
  همچنین می‌توانید با کودکان بزرگتر “قایم باشک” بازی کنید. بدین ترتیب کودک احساس می‌کند که مادر بازخواهد گشت و بنابراین جدا شدن از شما برایش راحت‌تر خواهد بود چون می‌داند باز می‌گردید.
• محیط خانه را برای کودک امن کنید تا کودک به راحتی بتواند در محیط خانه به کشف و بازی بپردازد. اینگونه کودک با شجاعت بیشتری در خانه می‌گردد، بازی می‌کند و دوباره به سوی شما باز می‌گردد. به گونه‌ای که کودک متوجه نشود، به او نظارت داشته باشید تا خطری متوجه وی نشود و در هر بازگشت کودک، او را در آغوش بگیرید و ببوسید.
• کودک شما نیاز دارد تا همراهی با انسان‌ها و کودکان دیگر را بیاموزد. به همین دلیل شما بایستی زمان‌هایی از کودک خود جدا شوید تا او با ارتباط گرفتن با دیگر افراد، مهارت‌های اجتماعی را بیاموزد. از دیدگاه برخی روانشناسان، کودکانی که از بدو تولد در محیط‌های شلوغ بزرگ شده‌اند، استقلال بیشتری داشته و هنگام ترک والدین احساس ترس و ناراحتی کمتری دارند.  

• هنگامی که می‌خواهید کودک را ترک کنید با او خداحافظی کنید و دلیل رفتن خود را با زبان ساده برایش بیان کنید. کودک شما شاید قادر به حرف زدن نباشد اما لحن و معنای کلمات را تا حدودی در می‌یابد. اگر هنگامی که کودک سرگرم بازی است، او را ترک کنید به این امید که باعث ناراحتی و گریه او نشوید، بالعکس اضطراب جدایی را در وی افزایش می‌دهید.  
• اگر از پرستار یا یکی از نزدیکان برای مواقعی که در کنار نوزاد نیستید، کمک می‌گیرید، به کودک فرصت دهید تا در حضور شما با شخص دیگر آشنا شده و انس بگیرد تا در نبود شما با اضطراب کمتری مواجه شود.
• اگر می‌خواهید کودک را به محیط جدیدی (مثل مهد کودک) بسپارید. یک روز قبل او را به آن محیط برده و آنجا را به او نشان دهید. او را با مربی مهد آشنا کنید و درباره فعالیت‌های کودکان در مهد با او صحبت کنید، به گونه‌ای که اشتیاق در او ایجاد شود.
• مربی یا پرستاری که قرار است مراقب کودک باشد را از همه چیز کودک اعم از رفتارها، علایق، ساعات خواب و تغذیه و وضعیت جسمانی کودک، آگاه کنید.

• کودک را به محیط‌هایی که همسالانش در آن هستند ببرید تا دوست پیدا کند. آنگونه می‌بینید که چه راحت آغوش شما را رها می‌کند و به سمت کودکان دیگر می‌رود.
• قبل از ترک کردن کودک، او را در آغوش بگیرید و به او بسیار محبت کنید. نگران از لوس شدن او نباشید. با این کار شما احساس امنیت را به او هدیه می‌دهید.  
• انجام برخی کار‌ها را به خود کودک بسپارید. اینگونه کودک کم کم یاد می‌گیرد از خودش مراقبت کند و حس استقلال در او تقویت می‌شود. جایی که کودک واقعا نیاز دارد به او کمک کنید و در دیگر موارد کودک را تشویق به انجام کار کنید.
• برای گریه نکردن کودک قبل از ترک او، جایزه تعیین کنید. به او بگویید، چون دیگر بزرگ شده و یادگرفته با شما خداحافظی کند، استحقاق پاداش دارد.

با بکار بستن این راهکارها، اندک اندک، از وابستگی کودک کاسته شده و کودک تمرین استقلال می‌کند.

منابع: 

چگونه با کودکم رفتار کنم/ دکتر گاربر
مادر کافی/ جو فراست