نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 10 شهریور 1400
ستاره | سرویس روانشناسی – زمانی که ارتباط با واقعیت از دست برود و فرد چیزهایی را ببیند، بشنود یا باور داشته باشد که واقعیت ندارد، این وضعیت روان پریشی نامیده می‌شود. ممکن است فرد هذیان (عقاید نادرست و غیر عادی) و توهم (تصور کند چیزهایی شنیده یا دیده که وجود ندارند) داشته باشد.
روانپریشی یک علامت است و نه یک بیماری. یک بیماری روانی یا فیزیکی، سوء مصرف مواد یا استرس حاد و تروما می‌توانند موجب ایجاد روانپریشی شوند. اختلالاتی که با روان پریشی همراه هستند اختلالات سایکوتیک نیز نامیده می‌شوند.
به طور کلاسیک روان پریشی با طیف اسکیزوفرنی همراه است و اگرچه در اسکیزوفرنی علائم دیگری نیز وجود دارد ولی یکی از معیارهای تعیین کننده آن روانپریشی است. اختلالات سایکوتیک مانند اسکیزوفرنی اغلب، برای اولین بار در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی اتفاق می‌افتند. افراد جوان مستعد این اختلال بوده و پزشکان هنوز علت دقیق آن را نمی‌دانند.
به طور کلاسیک روان پریشی با طیف اسکیزوفرنی همراه است و اگرچه در اسکیزوفرنی علائم دیگری نیز وجود دارد ولی یکی از معیارهای تعیین کننده آن روانپریشی است. اختلالات سایکوتیک مانند اسکیزوفرنی اغلب، برای اولین بار در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی اتفاق می‌افتند. افراد جوان مستعد این اختلال بوده و پزشکان هنوز علت دقیق آن را نمی‌دانند.
علائم روان پریشی چیست؟
ناتوانی در تمایز بین واقعیت و خیال، کلام آشفته و رفتار سازمان نایافته از علایم روان پریشی است. ممکن است فرد افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب داشته باشد. اغلب، علائم هشدار دهنده‌ای برای روانپریشی وجود دارد. فرد، متفاوت رفتار می‌کند، عملکرد کاری و تحصیلی وی افت می‌کند و انزوای اجتماعی، احساس بدگمانی و بی توجهی به بهداشت فردی دارد.
علائم و نشانه‌های روان پریشی عبارتند از:
- توهم: شنیدن، دیدن یا احساس کردن چیزهایی که وجود ندارد.
- هذیان: باورهای غلط، به ویژه بر اساس ترس یا سوء ظن در مورد چیزهایی که واقعی نیستند.
- بی نظمی: در اندیشه، گفتار یا رفتار
- اختلال تفکر: پرش افکار بین موضوعات غیر مرتبط، ایجاد ارتباط‌های عجیب بین افکار
- کاتاتونیا: بی حرکتی و عدم واکنش
- دشواری تمرکز
علائم خفیف و ابتدایی روانپریشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوء ظن
- اضطراب عمومی
- ادراکات تحریف شده
- افسردگی
- افکار وسواسی
- مشکلات خواب
توهمات می‌توانند در هر فردی که دارای روان پریشی است، بر هر یک از حواس (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه) تاثیر بگذارد، اما در حدود دو سوم بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا، توهم‌های شنوایی دارند.
توهم‌های شنوایی زیر در بیماران مبتلا به روان پریشی رایج هستند:
- شنیدن صدای چند نفر در حال صحبت کردن؛ اغلب سخنان منفی در مورد بیمار
- صدای تکرار آنچه که بیمار فکر می‌کند.
- تفسیر و قضاوت در مورد آنچه که بیمار در حال انجام آن است.
علل و عوامل روان پریشی
علل دقیق روان پریشی به خوبی شناخته نشده است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ژنتیک: تحقیقات نشان می‌دهد که اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد.
تغییرات مغز : در افراد روان پریش تغییرات در ساختار مغز و مواد شیمیایی خاص، مشاهده شده است. اسکن مغز کاهش سلول‌های خاکستری مغز برخی از افرادی که سابقه روان پریشی دارند را نشان داده است که ممکن است اثراتی بر فرایند تفکر در این افراد داشته باشد.
همچنین عواملی چون:
- خواب کم
- استفاده از برخی داروها
- مصرف الکل
- مصرف ماری جوانا و LSD
- حوادث آسیب زا مانند مرگ یک عزیز یا سوء استفاده جنسی
- صدمات مغزی
- تومور‌های مغزی
- سکته‌ها
- بیماری پارکینسون
- بیماری آلزایمر
می‌توانند در افراد مستعد، روان پریشی ایجاد کنند. روانپریشی می‌تواند علامت یک بیماری روانی مانند اسکیزوفرنیا یا اختلال دوقطبی باشد.
اختلالات همراه با روان پریشی
برخی از اختلالاتی که می‌توانند علائم روان پریشی به همراه داشته باشند عبارتند از:
اسکیزوفرنی (روان‌گسیختگی): اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک اختلال مهم در سلامت روان است که بر احساسات، افکار و اعمال یک فرد تأثیر می‌گذارد. در این بیماری افراد به سختی می‌توانند بین واقعیت و تخیل تفاوت قائل شوند.
اختلال اسکیزوافکتیو: وضعیتی مشابه اسکیزوفرنی که شامل دوره‌های اختلالات خُلقی می‌باشد.
اختلال سایکوتیک کوتاه مدت: علائم روانپریشی حداقل یک روز و حداکثر یک ماه به طول می‌انجامد. این اختلال اغلب در واکنش به یک رویداد پر استرس در زندگی اتفاق می‌افتد و هنگامی که نشانه‌های بیماری از بین برود، هرگز بر نخواهد گشت.
اختلال هذیان: فرد بدون پایه و اساس واقعی به چیزی غیر منطقی و اغلب عجیب و غریب معتقد است. علائم یک ماه یا بیشتر وجود دارد.
بیماری دو قطبی: فرد علاوه بر داشتن نشانه‌های بیماری دو قطبی (بالا و پایین رفتن شدید خلق)، دوره‌هایی از روانپریشی را نیز تجربه می‌کند. روانپریشی معمولا در دروه مانیک روی می‌دهد.
افسردگی سایکوتیک: همچنین با عنوان اختلال افسردگی اساسی به همراه ویژگی‌های روان پریشی شناخته می‌شود.
روان پریشی پس از زایمان: حالت شدیدی از افسردگی پس از زایمان.
روان پریشی ناشی از سوء مصرف مواد: این مواد عبارتند از الکل، برخی دارو‌های غیر قانونی و برخی دارو‌های تجویزی مانند استروید‌ها و محرک‌ها.
موارد بالا علل اصلی روان پریشی هستند، اما برخی دیگر از بیماری‌ها و اختلالات می‌توانند علت ثانویه روان پریشی باشند؛ مانند:
- تومور مغزی یا کیست
- زوال عقل یا دمانس- به عنوان مثال بیماری آلزایمر
- بیماری‌های عصبی- مانند بیماری پارکینسون و بیماری هانتینگتون
- ایدز و دیگر بیماری‌هایی که می‌تواند بر مغز تأثیر بگذارد
- برخی از انواع صرع
- سکته مغزی
تشخیص روان پریشی
روانشناس، روانپزشک و مددکار اجتماعی می‌توانند این وضعیت را تشخیص دهند. در این بخش، ما در مورد آزمایش‌ها و روش‌های موجود برای تشخیص روان پریشی بحث خواهیم کرد.
تشخیص زودهنگام روان پریشی، می‌تواند نتایج درمانی بلند مدت به همراه داشته باشد. با این وجود، این همیشه میسر نیست. انواع خفیف روانپریشی که می‌تواند به اسکیزوفرنیا منجر شود، به طور متوسط ۲ سال، بدون درمان باقی مانده است و حتی روانپریشی کامل یا جنون می‌تواند سالها قبل از دریافت کمک تخصصی پزشکی اتفاق افتاده باشد.
مصاحبه بالینی
روانپریشی عمدتا توسط معاینه و مصاحبه بالینی تشخیص داده می‌شود. روانپزشک بیمار را بررسی می‌کند و از علائم، تجربیات، افکار و فعالیت‌های روزانه وی می‌پرسد. او همچنین سوابق خانوادگی بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد.
پزشک یک آزمایش ادراری به منظور تشخیص و بررسی مسمومیت با داروها (چه قانونی و چه غیرقانونی) تجویز می‌کند.
هنگامی که علت روان پریشی به یک علت روانپزشکی محدود شود، قبل از تشخیص قطعی باید ملاک‌های تعریف شده برای این اختلال تایید شود. روانپزشکان برای تشخیص قطعی روان پریشی و تایید ملاک‌های بیماری عموما به نشریه انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) معروف به DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) تکیه می‌کنند.
پزشک یک آزمایش ادراری به منظور تشخیص و بررسی مسمومیت با داروها (چه قانونی و چه غیرقانونی) تجویز می‌کند.
هنگامی که علت روان پریشی به یک علت روانپزشکی محدود شود، قبل از تشخیص قطعی باید ملاک‌های تعریف شده برای این اختلال تایید شود. روانپزشکان برای تشخیص قطعی روان پریشی و تایید ملاک‌های بیماری عموما به نشریه انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) معروف به DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) تکیه می‌کنند.
اسکن مغزی
اسکن مغزی ممکن است در مراحل اولیه مراقبت‌های پزشکی انجام شود تا وضعیت‌های دیگر بیمار که قابل درمان یا برگشت پذیر هستند تشخیص داده شوند.
تست EEG (الکتروانسفالوگرافی) نیزعملکرد الکتریکی مغز را ثبت می‌کند.
تست EEG (الکتروانسفالوگرافی) نیزعملکرد الکتریکی مغز را ثبت می‌کند.
درمان روان پریشی
دارو‌های ضد روان پریشی
درمان با یک گروه از دارو‌های شناخته شده به عنوان دارو‌های ضد روان پریشی (antipsychotics)، شایع‌ترین درمان برای افراد مبتلا به سایکوتیک است. دارو‌های ضد روانپریشی، در کاهش علائم اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی مؤثر است اما به طور قطعی و کامل، باعث درمان بیماری نمی‌شود.
روان درمانی
درمان شناختی-رفتاری می‌تواند به فرد در تشخیص دوره‌های روانپریشی کمک کند. همچنین به فرد کمک می‌کند تا بفهمد کدام یک از چیزهایی که می‌شنود یا می‌بیند واقعی و کدام غیرواقعی است.
روان درمانی حمایتی به فرد کمک می‌کند تا یاد بگیرد با روانپریشی زندگی کند. همچنین کمک می‌کند تا بیمار روش‌های تفکر سالم را در خود تقویت کند.
درمان‌های بهبود شناخت مانند تمرین‌های کامپیوتری و کار‌های گروهی
حمایت روانی و آموزش خانواده به افراد کمک می‌کند با حمایت خانواده خود بر مشکلات غلبه کنند.
روان درمانی حمایتی به فرد کمک می‌کند تا یاد بگیرد با روانپریشی زندگی کند. همچنین کمک می‌کند تا بیمار روش‌های تفکر سالم را در خود تقویت کند.
درمان‌های بهبود شناخت مانند تمرین‌های کامپیوتری و کار‌های گروهی
حمایت روانی و آموزش خانواده به افراد کمک می‌کند با حمایت خانواده خود بر مشکلات غلبه کنند.
نکته آخر در مورد درمان روان پریشی
درمان سریع بعد از مشاهده اولین دوره روان پریشی بسیار مهم است و کمک خواهد کرد علائم بیماری بر روابط، کار یا تحصیل فرد تاثیر زیادی نگذارد. درمان، وابسته به شدت علایم است و همانطور که گفته شد دارو‌های آنتی سایکوتیک برای بهبود علائم مفیدند. به طور کلی دارو درمانی و روان درمانی، درمان‌های رایج این اختلال هستند. اگر فرد در خطر آسیب به خود یا دیگران باشد یا نتواند خود را کنترل کرده و فعالیت‌های روزمره را انجام دهد باید در بیمارستان بستری و درمان شود.
برگرفته از: webmd, medicalnewstoday
