یوم الشک یا شک در شروع ماه رمضان چیست و چه حکمی دارد؟

یکی از دغدغه‌های مسلمانان در اول و آخر ماه رمضان رؤیت هلال و مشخص شدن روز اول ماه رمضان و روز عید فطر (یوم الشک) است. آیا می‌دانید تکلیف شما برای روزه گرفتن در این دو روز چیست؟ خصوصاً در روز آخر ماه رمضان که شک در آن روزه را بین واجب و حرام متغیر می‌کند. ستاره در مقاله حاضر تکلیف شما را با موضوع “شک در شروع ماه رمضان” و روزه گرفتن در روز یوم‌ الشک مشخص می‌کند.

یوم الشک چیست؟

یوم‌ الشک اصطلاحی فقهی است و زمانی به کار می‌رود که به علت دیده نشدن هلال ماه معلوم نیست که در آخرین روز از ماه قبلی قمری قرار داریم یا وارد اولین روز از ماه جدید قمری شده‌ایم. این اصطلاح بیشتر در مورد روز آخر ماه شعبان و روز اول ماه رمضان به کار می‌رود.

حکم روزه گرفتن در یوم‌ الشک اول ماه رمضان

آیات عظام خامنه‌ای و سیستانی

روزی را که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، واجب نیست که روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد نمی‌تواند نیت روزه رمضان کند، ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بکند و معلوم شود که اول ماه رمضان بوده روزه او جزء روزه‌های ماه رمضان به حساب می‌آید.

اگر روزی را که شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان به نیت روزه قضا یا مستحبی روزه بگیرد و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است باید نیت روزه ماه رمضان بکند.

به طور کلی:

• روزه گرفتن در روز یوم‌ الشک جزء ماه قبلی حساب می‌شود؛ یعنی اگر شما شک داشتید که روز اول ماه رمضان است یا خیر نمی‌توانید روزه واجب ماه رمضان را بگیرید و روزه گرفتن در این روز با نیت روزه ماه رمضان حرام است.
• در روز یوم‌ الشک می‌توانید نیت روزه مستحبی یا قضا بکنید و روزه بگیرید. روزه یوم‌ الشک به نیت روزه ماه شعبان مستحب است.
• اگر در روز یوم‌ الشک روزه بگیرید و معلوم شود که این روز اول ماه رمضان بوده است، خود به خود روزه شما به روزه ماه رمضان تبدیل می‌شود و اگر معلوم شود که روز آخر ماه شعبان بوده همان روزه مستحبی به حساب می‌آید.
• اگر در روز یوم‌ الشک روزه نگرفتید و قبل از ظهر معلوم شد که روز اول ماه رمضان است چنانچه مبطلات روزه را مرتکب نشده باشید، باید نیت روزه ماه رمضان کنید و روزه شما صحیح است (البته بعضی از مراجع بنا بر احتیاط واجب قضای این روزه را لازم دانسته‌اند). اگر مبطلات روزه را انجام داده باشد روزه او صحیح نیست، ولی باید تا اذان مغرب کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد و بعد از ماه رمضان روزه قضا برای آن بجا بیاورد.
• اگر بعد از ظهر مشخص شد که روز اول ماه رمضان است با این که روزه گرفتن در ادامه روز صحیح نیست، ولی فرد باید تا اذان مغرب کاری را که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد و بعد از ماه رمضان قضای آن روزه را بجا بیاورد.

روزه گرفتن در یوم‌ الشک آخر ماه رمضان

در روزی که شک داریم آخرین روز ماه رمضان است یا اولین روز ماه شوال، روز مورد شک، جزء ماه رمضان محسوب می‌شود و روزه گرفتن در آن روز واجب است. اما اگر در بین روز مشخص شد که روز اول شوال است باید روزه خودتان را بشکنید و افطار کنید؛ چرا که روزه گرفتن در روز عید فطر حرام است.

بعضی از افراد برای این که خیالشان بابت روزه یوم‌الشک آخر ماه رمضان راحت باشد و بین روزه حرام و واجب دچار تردید نشوند این روز را به سفر می‌روند تا بر اساس حکم روزه مسافر روزه نگیرند.

راه‌های ثابت شدن اول ماه قمری

به چند روش ثابت می‌شود که اول ماه است:

۱. خود انسان هلال ماه را ببیند.
۲. عده‌ای که از گفته آن‌ها یقین داریم بگویند که ماه را دیده‌ایم و یا هر چیزی که به واسطه آن یقین حاصل شود.
۳. دو مرد عادل بگویند که ماه را دیده‌ایم.
۴. سی روز از اول ماه شعبان گذشته باشد.